Agressieve geluiden, een alligator op helium en narcistische wenkbrauwen: dit zijn de winnaars van de Ig Nobelprijzen

De Ig Nobelprijzen, opgevat als een parodie op de echte Nobelprijzen, belonen wetenschappers voor onderzoek "waar je eerst om moet lachen, maar waar je dan wel over gaat nadenken", aldus de organisatie. Elk jaar worden tien prijzen uitgereikt, in verschillende wetenschappelijke disciplines, die niet elk jaar hetzelfde zijn en waar soms enige wetenschappelijke creativiteit geldt. Winnende onderzoeken moeten trouwens wel echt gepubliceerd zijn in een erkend wetenschappelijk tijdschrift.

De prijsuitreiking, die normaal gezien plaats heeft aan de universiteit van Harvard, zit vol eigenaardigheden. Zo mag het publiek vanuit de zaal papieren vliegtuigjes naar het podium gooien en de winnaars krijgen traditioneel een symbolisch bedrag van 10 biljoen Zimbabwaanse dollar. En een trofee: een knutselwerkje. Maar door de coronacrisis had de uitreiking nu plaats in de vorm van een vooraf opgenomen ceremonie die online uitgezonden is. Al zat ook die boordevol kwinkslagen en grapjes.

Akoestiek
Die alligator die helium inademde om met een andere stem te praten? Voor enkele wetenschappers was het geen grap. Ze wilden weten of krokodilachtigen net zoals zoogdieren en vogels hun stem gebruiken om zichzelf te promoten in het paarseizoen. Hoe groter je bent, hoe lager je stem doorgaans is. Krokodilachtigen brullen, maar kunnen ze die klank ook aanpassen? Ze stopten een vrouwelijke alligator in een gesloten tank die ze afwisselend vulden met gewone lucht en met heliox, een mengsel van zuurstof en helium, en lieten haar geluiden van andere alligators horen, waar ze op reageerde. De trillingen van de stembanden bleef hetzelfde, maar de klank veranderde omdat geluid zich sneller verplaatst in een andere luchtsamenstelling. Analyses toonden hogere geluidsfrequenties aan, ze zouden hun stem dus kunnen gebruiken om zich groots voor te doen.  

Referentie: “A Chinese Alligator in Heliox: Formant Frequencies in a Crocodilian,” Stephan A. Reber, Takeshi Nishimura, Judith Janisch, Mark Robertson, and W. Tecumseh Fitch, Journal of Experimental Biology, vol. 218, 2015, pp. 2442-2447.

Economie
Een groep economen wilde in kaart brengen of er een verband is tussen inkomensgelijkheid in verschillende landen, en de manier waarop mensen elkaar op de mond kussen. "Kussen is romantisch, maar kan ook een manier zijn om een langetermijnverbintenis in stand te houden. Kussen kan dus variëren naargelang de mate waarin de leefomgeving een impact heeft op het investeren in partnerrelaties", motiveren de wetenschappers.  Conclusie: waar de inkomensgelijkheid laag is, kussen mensen elkaar meer op de mond, omdat de ene partner de andere meer nodig heeft om economisch te overleven.

Referentie: “National Income Inequality Predicts Cultural Variation in Mouth to Mouth Kissing,” Christopher D. Watkins, Juan David Leongómez, Jeanne Bovet, Agnieszka Żelaźniewicz, Max Korbmacher, Marco Antônio Corrêa Varella, Ana Maria Fernandez, Danielle Wagstaff, and Samuela Bolgan, Scientific Reports, vol. 9, article no. 6698, 2019.

Entomologie (insectkunde)
Ben je bang voor spinnen? Het overkomt de besten en de meest ervaren onder ons, ook mensen die professioneel naar beestjes kijken. Richard Vetter wilde weten waarom heel wat entomologen, wetenschappers die insecten bestuderen, bang zijn voor spinnen. Je zou denken dat zij door hun liefde voor insecten ook spinnen een warm hart toedragen, maar neen. Het verschil zit hem erin dat spinnen geen insecten zijn, is de conclusie. Ze hebben veel poten, ze zijn harig, en ze bewegen raar. Met andere woorden, acht in plaats van zes poten maken wel degelijk een verschil.

Referentie: “Arachnophobic Entomologists: When Two More Legs Makes a Big Difference,” Richard S. Vetter, American Entomologist, vol. 59, no. 3, 2013, pp. 168-175.

Fysica
Twee wetenschappers kregen de Ig Nobel voor fysica omdat ze onderzocht hebben wat het effect is op regenwormen als je ze op een hoge frequentie laat trillen. Heel wat cellen en biologische organismen bestaan uit vloeistof, dus zouden ze onder de invloed van trillingen ook bepaalde patronen kunnen vormen, was de redenering. Ze testten het uit op regenwormen die op een plat oppervlak lagen waar ze trillingen door stuurden. En inderdaad, de regenwormen begonnen te trillen in een bepaald patroon.

Referentie: “Excitation of Faraday-like body waves in vibrated living earthworms,” Ivan S. Maksymov and Andriy Pototsky, bioRxiv 10.1101/868521, December 8, 2019.

Geneeskunde
Smakken, slurpen, niezen... Sommige mensen worden er agressief van. Misofonie heet het, en het is een psychische aandoening. Nederlandse wetenschappers krijgen voor hun jarenlange onderzoek naar misofonie nu een Ig Nobel. Psychiater Damiaan Denys (Amsterdam UMC) vertelt hoe hij tien jaar geleden zijn onderzoek opstartte. Een patiënte had hem verteld dat ze boos werd als ze iemand hoorde niezen en zelfs een televisie door de kamer had gegooid. "Na meer van dit soort casussen dachten we dat we iets hadden ontdekt dat nog niet in de psychiatrie beschreven is en uiteindelijk kwam het tot de diagnose misofonie", legt hij uit op YouTube.

Denys is blij, maar ook verward met zijn prijs. "De Ig Nobelprijs is eigenlijk ook wel een beetje een grap. Toch hebben we hem aangenomen omdat we denken dat het belangrijk is dat deze aandoening onder de aandacht komt."

Referentie: “Misophonia: Diagnostic Criteria for a New Psychiatric Disorder,” Arjan Schroder, Nienke Vulink, and Damiaan Denys, PLoS ONE, vol. 8, no. 1, 2013, e54706.

Referentie: “Cognitive Behavioral Therapy is Effective in Misophonia: An Open Trial,” Arjan E., Schröder, Nienke C. Vulink, Arnoud J. van Loon, and Damiaan A. Denys, Journal of Affective Disorders, vol. 217, 2017, pp. 289-294.

Management
Xi Guang-An, Mo Tian-Xiang, Yang Kang-Sheng, Yang Guang-Sheng en Ling Xian Si, vijf professionele huurmoordenaars uit Guangxi, China, worden beloond met de Ig Nobel voor management. Dat ging zo. Xi Guang-An sloot een contract af voor een huurmoord en werd ervoor betaald. Hij besteedde de opdracht vervolgens uit aan Mo Tian-Xiang, die op zijn beurt de opdracht uitbesteedde aan Yang Guang-Sheng, die op zijn beurt de opdracht uitbesteedde aan Ling Xian-Si. Elke huurmoordenaar kreeg een kleiner aandeel van het geld. En niemand voerde de opdracht uiteindelijk uit.

Referentie: Meerdere nieuwsbronnen.

Materiaalwetenschappen
Een groep wetenschappers wilde uittesten of er een grond van waarheid zit in een oude Inuit-legende. Een man zou volgens die legende van zijn eigen uitwerpselen een mes hebben gemaakt. Om dat na te bootsen, vroren de wetenschappers echte menselijke uitwerpselen in tot -50 graden Celsius. Daarna werden de randen scherp gevijld en kwam de echte test: het snijden van vlees. Maar de "poepmessen" faalden. Met hun onderzoeken wilden de wetenschappers laten zien dat er veel verhalen rondgaan die zijn gebaseerd op nep- of onbewezen wetenschap.

Referentie: “Experimental Replication Shows Knives Manufactured from Frozen Human Feces Do Not Work,” Metin I. Eren, Michelle R. Bebber, James D. Norris, Alyssa Perrone, Ashley Rutkoski, Michael Wilson, and Mary Ann Raghanti, Journal of Archaeological Science: Reports, vol. 27, no. 102002, October 2019.

Medische opvoeding
De Ig Nobel voor medische opvoeding gaat naar Jair Bolsonaro (president van Brazilië), Boris Johnson (premier van het Verenigd Koninkrijk), Narendra Modi (premier van India), Andrés Manuel López Obrador (president van Mexico), Aleksander Loekasjenko (president van Wit-Rusland), Donald Trump (president van de VS), Recep Tayyip Erdogan (president van Turkije), Vladimir Poetin (president van Rusland) en Gurbanguly Berdimuhamedow (president van Turkmenistan). Volgens de organisatie "omdat ze de COVID-19-crisis gebruikt hebben om de wereld te leren dat politici een groter en rechtstreekser effect kunnen hebben op leven en dood dan wetenschappers en dokters."

Het is al de tweede keer dat de Wit-Russische president Loekasjenko een Ig Nobel wint. In 2013 kreeg hij de Ig Nobel voor de vrede omdat hij het illegaal maakte om in het openbaar te applaudisseren.

Referentie: Meerdere nieuwsbronnen.

Psychologie
Hoe herken je een pathologische narcist, iemand met een te grote liefde voor zichzelf, die bewonderd wil worden en succesvol wil zijn, en andere mensen daarvoor durft te kwetsen? Misschien zijn er wel fysieke trekken in iemands gezicht waaruit je dat kan afleiden. Uit het onderzoek dat een Ig Nobel voor psychologie gewonnen heeft, blijkt dat opvallende wenkbrauwen een kenmerk kunnen zijn van groots narcisme.

Referentie: “Eyebrows Cue Grandiose Narcissism,” Miranda Giacomin and Nicholas O. Rule, Journal of Personality, vol. 87, no. 2, 2019, pp. 373-385.

Vrede
De regeringen van de vijandige buurlanden India en Pakistan, voor hun diplomaten die herhaaldelijk bij elkaar aanbelden in het midden van de nacht. En dan wegliepen voor iemand de kans had de deur te openen.

Referentie:  Meerdere nieuwsbronnen.

De Ig Nobelprijzen werden in 1991 in het leven geroepen door de Amerikaanse wiskundige Marc Abrahams, ook de uitgever van het tijdschrift "The Annals of Improbable Research". "Ig Nobel" is niet alleen een woordgrapje op de naam van Alfred Nobel, het Engelse "ignoble" betekent zoiets als "gewoon", "van lage komaf", "niet extraordinair".

Niet alleen de prijzen zijn met een knipoog opgevat, ook de ceremonie zelf. Zo mag het publiek dus met papieren vliegtuigjes gooien en worden winnende wetenschappers die langer dan 60 seconden spreken onderbroken door een 8-jarig meisje dat mag roepen dat ze zich verveelt.

Het lijkt allemaal om te lachen, maar toch heeft initiatiefnemer Mark Abrahams nobele bedoelingen (sic): "We hopen dat het mensen aanmoedigt om weer die gewoonte van kinderen aan te nemen: kijken naar dingen om je heen die je vreemd vindt, even stilstaan, even nadenken en je afvragen wat het betekent", liet hij optekenen in een interview.

Herbekijk de uitreikingsceremonie van de Ig Nobels 2020