De fresco's in het centrale deel van het plafond stellen 46 gieren voor met een gierenkop en de kop van een cobra.
Ahmed Amin/MoTA

IN BEELD - Spectaculaire, felgekleurde fresco's van onder laag roet gehaald in tempel van Chnoem in Egypte

In de tempel van Chnoem in Esna, in Opper-Egypte, hebben Duitse en Egyptische onderzoekers een reeks felgekleurde plafondfresco's blootgelegd. Er zijn onder meer afbeeldingen in reliëf te zien van gieren en van de godinnen Wadjet en Nechbet. De fresco's waren lange tijd bedekt met een laag vuil en roet, die geholpen heeft de kleuren te bewaren. Die laag is nu voorzichtig weggehaald en de kleuren zijn geconserveerd, zodat ze nu voor het eerst sinds lang opnieuw in al hun glorie te bewonderen zijn. 

Onderzoekers van het Institut für Alte Kulturen des Orients van de Universität Tübingen en het Egyptische Ministerie voor Toerisme en Oudheden (MoTA) zijn al sinds 2018 aan het werk in de tempel van de god Chnoem om de reliëfs, schilderingen en inscripties bloot te leggen en opnieuw hun originele kleuren te tonen. 

"Tempels en oude afbeeldingen van de goden werden vaak geschilderd in felle kleuren, maar meestal zijn die verbleekt of zelfs totaal verdwenen als gevolg van externe invloeden", zei professor Christian Leitz van de Universität Tübingen. In de tempel van Chnoem in Esna zijn de kleuren bijna 2.000 jaar lang bedekt gebleven met een laag vuil en roet, die geholpen heeft de oorspronkelijke kleuren te bewaren. 

2 van de 46 gieren met uitgespreide vleugels die op het centrale deel van het plafond zijn afgebeeld. Bovenaan is de Opper-Egyptische godin Nechbet afgebeeld met de kop van een gier en de witte kroon van Opper-Egypte, onderaan de Neder-Egyptische godin Wadjet met de kop van een cobra en de rode kroon van Neder-Egypte.
Ahmed Amin/MoTA

Unieke staat van bewaring van de kleuren

In het centrale deel van het plafond zijn in totaal 46 afbeeldingen te zien van de Opper-Egyptische giergodin Nechbet en de Neder-Egyptische slanggodin Wadjet.

De twee godinnen zijn afgebeeld als gieren met uitgestrekte vleugels. Nechbet heeft de kop van een gier en draagt de witte kroon van Opper-Egypte, Wadjet heeft de kop van een cobra, getooid met de rode kroon van Neder-Egypte. 

De pracht van de kleuren van de afbeeldingen van de "Twee Dames", Nechbet en Wadjet, die nu blootgelegd is, was tot nu toe niet bekend bij de experten. 

"Vanaf de jaren 50 heeft de Franse egyptoloog Serge Sauneron de tempel van Chnoem in Esna systematisch gedocumenteerd en ook de schilderingen die toen zichtbaar waren, vastgelegd", zei doctor Daniel von Recklinghausen van de Universität Tübingen. "Het volledige gamma van de afbeeldingen in de tempel is uniek door zijn overvloed aan figuren en de staat van bewaring van de kleuren." 

(Lees verder onder de afbeeldingen)

De gerestaureerde kapitelen van de zuilen in de tempel. Er boven zijn de architraven te zien, de steunbalken, met hun inscripties.
Ahmed Amin/MoTA
Voor en na: links is duidelijk de laag vuil te zien die rechts van de inscripties op de steunbalk weggehaald is. In de onderste balk van de gerestaureerde hiërogliefen is Chnoem te zien in zijn dierlijke vorm, een ram met horizontale horens.
Ahmed Amin/MoTA

Vertaling van al de inscripties gepland

Meer dan de helft van de plafonds en 8 van de 18 pilaren zijn intussen schoongemaakt, geconserveerd en gedocumenteerd door een team onder leiding van Ahmed Emam.

Daarnaast zijn ook de twee architraven - de horizontale steunbalken die de bovenbouw schragen - van het centrale deel van het plafond schoongemaakt. 

"Voor het eerst kunnen we al de decoratieve elementen in hun verhouding met elkaar zien", zei professor Leitz. "Dat was eenvoudigweg niet mogelijk met de publicatie van Sauneron." De egyptoloog is van plan een vertaling te maken van al de inscripties in de tempel en hij bestudeert ook de relatie tussen de verschillende inscripties en de afbeeldingen in het binnenste van de tempel. 

Emam van zijn kant zei aan Egypt Today dat het team bij de restauratiewerken een Griekse inscriptie in rode inkt had gevonden die helemaal bedekt was met roet. De inscriptie bevat volgens de eerste analyse een datum in de regeerperiode van de Romeinse keizer Domitianus (81-96 n.C.).

Restaurateurs verwijderen de laag roet van een pilaar in de tempel.
Ahmed Amin/MoTA

Slechts een deel van tempel bewaard

Enkel de voorhal, de 'pronaos', is bewaard gebleven van de tempel in Esna, maar die is wel volledig.  

De constructie in zandsteen is 37 meter lang, 20 meter breed en 15 meter hoog en ze werd voor de eigenlijke tempel gebouwd door de Romeinen. De werken eraan begonnen ten laatste in de regeerperiode van keizer Claudius (41-54 n.C.) en de grote voorhal kan best de tempel overschaduwd hebben. 

De ligging van de tempel in het midden van de stad is een mogelijke reden waarom de voorhal bewaard is gebleven en niet gebruikt is als een bron van bouwstenen, iets wat met veel andere oud-Egyptische monumenten wel gebeurd is. 

Reeds in de tijd van Napoleon kreeg de pronaos veel aandacht van specialisten omdat hij beschouwd werd als het ideaal van de oud-Egyptische tempelarchitectuur.  

Dit artikel is gebaseerd op een persbericht van de Universität Tübingen.

De tempel van Chnoem in Esna, zo'n 60 km ten zuiden van Luxor. Chnoem werd beschouwd als een scheppingsgod en de god en beschermer van de bronnen van de Nijl, waarvan de Egyptenaren dachten dat die aan het eerste cataract in Aswan te vinden waren. Hij wordt meestal voorgesteld als een man met een ramskop met horizontale hoorns of als een ram met dergelijke hoorns.
Leon Petrosyan/Wikimedia Commons/CC BY-SA 4.0
Overzicht van het deel van het plafond met de 46 afbeeldingen van de godinnen Nechbet en Wadjet, tijdens de restauratie.
Ahmed Amin/MoTA

Meest gelezen