Greenpeace wint rechtszaak over luchtkwaliteit tegen Vlaamse overheid die 750.000 euro aan dwangsommen moet betalen

Even terug naar september 2017. De milieubeweging Greenpeace stapt naar de rechter met de claim dat de Vlaamse overheid te weinig doet om haar inwoners te beschermen tegen ongezonde luchtvervuiling. Greenpeace verwijst onder meer naar het blijvend overschrijden van de Europese normen voor stikstofdioxide (NO₂). Ondanks herhaaldelijke overtredingen van die Europese norm, waarbij Vlaanderen tot 2015 respijt krijgt om een plan op te maken, ontbreekt er op dat moment nog altijd een duidelijk tijdskader voor verbetering, zegt Greenpeace.

Het hof van beroep in Brussel heeft Greenpeace vandaag gelijk gegeven en de Vlaamse overheid opnieuw veroordeeld. Omdat de rechtbank van eerste aanleg de overheid al in 2018 een dwangsom oplegde van 1.000 euro per dag na een eerste veroordeling, is het totaal aan dwangsommen intussen opgelopen tot meer dan 750.000 euro. 

“Het is eigenlijk eenvoudig. Europa legt regels op om onze gezondheid te beschermen. Vlaanderen was op de hoogte van het probleem en moest zich 2010 aanpassen. Het kreeg nog vijf jaar extra om het op te lossen, maar intussen zijn we nog eens zes jaar verder en is het nog steeds niet in orde. We zien nog altijd overtredingen van de Europese norm voor stikstofdioxide op veel plaatsen",  zegt Joeri Thijs, mobiliteitsexpert bij Greenpeace.

"Meer dan vier jaar gingen verloren sinds onze oorspronkelijke ingebrekestelling en nog steeds heeft de Vlaamse overheid geen werk gemaakt van een degelijk luchtactieplan. Een echte schande als je weet dat in ons land jaarlijks meer dan 9.000 mensen vroegtijdig sterven ten gevolge van de slechte luchtkwaliteit”.

“Wij stappen niet naar de rechter om dwangsommen te krijgen, maar om beleidsmakers op hun plicht te wijzen en verandering af te dwingen”, zegt Joeri Thijs. “We zullen het geld gebruiken om het Fonds Gezonde Lucht op te starten, in samenwerking met BePlanet. Hiermee gaan we actiegroepen en verenigingen ondersteunen bij lokale projecten die de luchtkwaliteit verbeteren. De overheid beschermt ons onvoldoende, dus we steken zelf een tandje bij.”

Zekerheid over de exacte dwangsom is er nog niet, omdat de rechter nog moet bepalen wanneer die precies in was gegaan. Het kabinet-Demir laat in een reactie weten dat de debatten over de dwangsom volgend jaar heropend zullen worden. Voorts zegt het kabinet dat de veroordeling berust op het ontbreken van een bindend tijdskader, veeleer dan op het ontbreken van een goed luchtkwaliteitsplan. 

"Het Hof van Beroep stelt de aard van de maatregelen uit het luchtbeleidsplan niet in vraag en zegt zelf uitdrukkelijk dat onze maatregelen ernstig en onderbouwd zijn en het luchtbeleidsplan op een ernstige manier tot stand is gekomen. Dat is goed nieuws en ook wat we verwacht hadden", laat het kabinet ons weten in een reactie. 

"Wel oordeelt het Hof dat er geen bindend tijdsschema bij het luchtbeleidsplan werd gevoegd, enkel prognoses. Het oordeelt dat dit wél zou moeten gebeuren. De tijdige uitvoering van elke concrete actie is evident cruciaal voor het welslagen ervan. We analyseren dan ook het arrest, ook in functie van andere dossiers, en bekijken wat mogelijke vervolgstappen zijn. Dwangsommen eisen van de belastingbetaler zorgt niet voor propere lucht", klinkt het nog. 

Er is enkel nog Cassatieberoep mogelijk. De Vlaamse overheid heeft daar nog geen beslissing over genomen en heeft nog even tijd om eventueel Cassatieberoep aan te tekenen. 

De jongste jaren is de luchtkwaliteit in Vlaanderen verbeterd. Dat bleek onlangs nog uit een rapport van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). "We stoten steeds minder schadelijke stoffen uit en dat heeft ook positieve gevolgen voor onze gezondheid", was de conclusie van een rapport dat in oktober uitkwam. Ook wat de overtredingen van de NO_2-norm betreft, zou het de goede kant opgaan. Maar we zijn er dus nog niet. 

Greenpeace vindt de veroordeling door de rechtbank dan ook terecht: "Met het huidige (Vlaamse luchtbeleids)plan weet men niet eens wanneer Vlaanderen aan de NO₂-normen van Europa tegemoet zal komen. En die norm is eigenlijk al veel te laks in vergelijking met wat nodig is voor onze gezondheid".

Het verwarmen van onze woningen en het verkeer blijven grote boosdoeners voor de algemene luchtkwaliteit (naast NO₂ gaat het dan ook over onder meer fijnstof). 

Minister Demir werkt intussen voort aan het stikstofplan voor Vlaanderen, en zal binnenkort mogelijk ook het luchtbeleidsplan op enkele punten wijzigen. "Het plan zal moeten worden aangescherpt. Het zal engagementen moeten bevatten om op korte termijn de overtredingen weg te werken", aldus Greenpeace.