Paasinterview met kardinaal De Kesel: van "nultolerantie" tot "zin geven aan je eigen leven"

Kindermisbruik, het geselt de katholieke Kerk al enkele decennia en ook de voorbije maanden waren weer problematisch. Topkardinalen (als McCarrick of Pell) werden uit hun functie gezet of verwijderd, tientallen Chileense bisschoppen namen ontslag en in onze contreien blijft de schaduw uit het dossier-Vangheluwe hangen, al 9 jaar lang. Kardinaal De Kesel betreurt dat ten zeerste: "Onze geloofwaardigheid is zeer aangetast. Dat is duidelijk. We moeten niet trachten dat te plaatsten of te bagatelliseren, het is verschrikkelijk."

"Als toenmalig bisschop van Brugge heb ik veel slachtoffers ontmoet. Ik kan het verstaan dat het voor velen genoeg was en is. Ik heb dingen gehoord waarvan ik het bestaan niet wist. En zwaar misbruik, dat is onherroepelijk. Wij moeten voortdoen, maar zeggen dat het elders ook is gebeurd, is irrelevant, dat kan geen excuus zijn", zegt De Kesel emotioneel.

Zoiets blijft hangen, sowieso. "Dat zal een  generatie duren om dat te verwerken", zegt De Kesel. Eén generatie, is dat tijd genoeg? "Ik weet het niet, misschien niet, neen. En we zullen moeten alert blijven voor het probleem. Ik zeg niet dat het zich niet meer zal voordoen bij ons, ik hoop toch van niet." 

"Seksualiteit kan ontsporen. Maar als er nieuwe feiten zijn, moet het gerecht tussenkomen. Het is niet meer aan ons. Je moét het gerecht inschakelen. Zerotolerantie. Je kan niet zeggen, je kan tot daar gaan en niet verder. Neen, je kan niets tolereren. De feiten zijn niet altijd van dezelfde zwaarte en dan zullen sancties ook verschillen. Maar je kan niets meer toelaten. Er is zerotolerantie. En ja, toen al die verhalen jaren geleden tot mij kwamen, heeft dat aan mij gevreten. Ik ben wel eens ontmoedigd geraakt, ja."

"Ik ben enkele jaren geleden in Irak geweest, toen Mosul nog in handen van IS was. Ik heb toen kampen gezien van 10.000 personen in containers. Verschrikkelijk. Dat heeft mij getekend. Ik steunde altijd de Duitse bondskanselier Angela Merkel, die trouwens verkeerd begrepen is. Toen ze het had over "Wir schaffen das" wou ze niet zeggen dat het geen probleem was, dat ze dat wel eens zou regelen. En neen, ze bedoelde niet dat de vluchtelingen zomaar moesten komen, ze bedoelde dat het een zaak was die je niet zomaar naast je neer kon leggen", duidt De Kesel.

"Onze verantwoordelijkheid nemen, dat heeft ze bedoeld. Uiteraard moet migratie gecontroleerd worden, dat is politieke verantwoordelijkheid. Maar die verantwoordelijkheid belet niet noodzakelijk een genereuzer migratiebeleid. Het is een wereldprobleem. Mensen die echt in aanmerking komen, moeten naar hier kunnen komen. Gecontroleerd. Maar het is met de ecologische en de sociale problematiek hetzelfde: het zal ons iets kosten. We zullen moeten inleveren, het met iets minder moeten doen. Delen met anderen, verkleint je mogelijkheden. Maar misschien moeten we dat toch wel leren."

De klimaatzaak is "hot", zeker in Europa in het algemeen en bij ons in het bijzonder. Denk maar aan de vele klimaatspijbelaars en de klimaatoptochten. Al enkele jaren is ecologie en duurzaamheid ook een thema dat paus Franciscus aanspreekt, kardinaal De Kesel volgt hem daarin: "Het is een ontzettend belangrijk thema, het gaat over de toekomst van onze planeet."

"Ik steun Franciscus' idee van integrale ecologie. Je voelt bij ons de spanning van de jongeren die -terecht- op straat komen, maar er is ook de sociale problematiek, de gele hesjes bijvoorbeeld. Die twee problemen mag je niet scheiden."

"Het gaat over het bewonen van ons gemeenschappelijk huis. En onze verantwoordelijkheid voor dat huis. We doen niet wat we willen met de schepping, dat geldt voor de komende generaties, maar dat geldt ook voor vandaag. De ecologische problematiek en de sociale problematiek zijn de twee kanten van eenzelfde medaille."

"Het zou niet goed zijn dat de maatregelen voor duurzame energie er komen en dat de armen daarvan de dupe zijn. De rijken mogen niet doen met deze wereld wat hen het beste uitkomt. Ze moeten rekening houden met diegenen die daar niet van profiteren, maar ook met de komende generaties", vindt De Kesel.

Op het wereldtoneel heeft de Kerk heel vaak veel kunnen beslissen of forceren. Een politieke macht van weleer, toen de scheiding tussen Kerk en Staat er nog niet was. Is dat allemaal voorbij of is het nog zo? "Neen, de Kerk heeft geen politieke macht. Niet meer", zegt De Kesel.

"We leven in een seculiere, multireligieuze en pluralistische samenleving. We laten onze stem horen, we zijn niet niets, we vertegenwoordigen heel veel mensen. Maar we hebben geen politieke verantwoordelijkheid of macht. We hebben wel macht gehad en daar betalen we nog altijd de tol van, in de vorm van een zeker antiklerikalisme. De Kerk zou maar weer eens macht moeten krijgen, hoor je dan. Maar dat is niet zo. Maar ik hoop dat de Kerk binnen de grote thema's in de samenleving wel nog een beetje invloed heeft."

De Kesel is intussen ruim drie jaar aartsbisschop en is ook al goed twee jaar kardinaal. Een intense combinatie? "Ja, het valt me wel wat zwaar, dat is waar. Het is een beetje veel. Gelukkig heb ik drie hulpbisschoppen die veel werk op zich nemen. Maar ik heb ook mijn taak binnen de Curie in Rome, ik kom er toch om de twee maand. Maar dat moet niet overdreven worden. Mijn belangrijkste taak is en blijft die van aartsbisschop. Dat wil de paus ook. Bisschoppen die meer op luchthavens verblijven dan in hun bisdom, dat vindt hij niet goed." 

De Kesel is nog altijd verrast dat hij de kardinaalstitel kreeg: "Ik weet echt niet waarom de paus voor mij als kardinaal koos. Ik heb het hem ook niet gevraagd. Het is trouwens niet zo dat elke aartsbisschop sowieso kardinaal wordt. Vroeger was dat in mijn bisdom wel het geval, maar nu niet meer. En Franciscus denkt niet traditioneel. Waarom ik dan wel? Omdat ik op zijn lijn zit? Misschien, dat weet ik niet, echt niet."

Franciscus is nu al zes jaar paus, wat is zijn belang tot nu toe? "Hij komt uit de periferie. Argentinië, niet Europa. Iemand die in Zuid-Amerika trouwens al heel lang de gezaghebbende stem was, hij kwam niet uit het niets op het conclaaf dat hem verkoos. Wees maar zeker."

"Franciscus  is iemand die denkt aan de periferie, geografisch én menselijk, iemand die weet wat armoede is, iemand die weet wat de marge is. Hij houdt dan ook rekening met de kleinere landen, met de kleinere geloofsgemeenschappen. Voor hem is de interreligieuze dialoog trouwens ook belangrijk. Het zijn niet enkel de grote, klassieke machtscentra die van tel zijn. Je ziet dat ook aan wie hij kardinaal maakt, hij denkt in de breedte. Een kardinaal in Madagascar, dat is ongezien. Maar hij heeft daar wel voor gezorgd."

"Franciscus krijgt vaak het verwijt dat er nog maar weinig veranderd is in het Vaticaan. In zekere zin is dat zo, maar de Curie hervorm je nu eenmaal niet zomaar. Maar hij heeft de Kerk in enkele jaren tijd wél uit de beslotenheid gehaald. Ze was té zeer in zichzelf gekeerd.  Het resultaat van zijn immens werk zal pas later te zien zijn. Om het in mijn termen te zeggen: hij is een zegen. Voor mijzelf én voor de Kerk. En of hij nog lang aanblijft? Ik hoop het. Fysiek gaat het alleszins nog goed met hem."

Onlangs is kardinaal Godfried Danneels overleden. Drie decennia lang was hij dé gezaghebbende figuur binnen de Belgische Kerk. Was hij een mentor voor De Kesel? "Niet direct, ik ben van een andere generatie. ik heb wel veel met hem samengewerkt, zeker toen hij aartsbisschop was én ik in Brussel hulpbisschop."

"Ik apprecieer dat hij geen mens van extremen was. Extremen zijn niet goed, noch van de ene kant, noch van de andere kant. Je moet het geheel samenhouden en dat heeft hij gedaan. Danneels had een gedacht, een lijn, een visie, maar hij wou geen doctrine. Hij had zin voor nuance in een soms complexe werkelijkheid, zeker in de tijd van de kindermisbruikdossiers. Hij koos voor de middenweg, uiterst belangrijk, net om die extremen te vermijden."

Pasen staat voor de deur, hét belangrijkste feest voor de christenen. Daar hoort een wens bij, een boodschap. De Kesel roept iedereen op om te denken aan anderen, minder aan zichzelf: "We vieren de verrijzenis van Christus, we vieren dat de dood geen macht heeft gehad over hem. Velen denken dat geloof in een leven na de dood betekent geloof in het hiernamaals. Maar geloof in de verrijzenis betekent niet alleen dat er leven na de dood is, maar ook vóór de dood.  En dan is de belangrijkste boodschap dat we vóór de dood zinvol willen leven."

"Wat zin geeft aan het leven van een mens, dat is wat hij kan betekenen voor iemand anders. Want een mens of een samenleving die alleen maar op zichzelf gericht is, die heeft geen toekomst, geen verrijzenis.  Dat wens ik veel van mijn medeburgers dus toe, gelovigen, niet-gelovigen en andersgelovigen: dat ze mogen beseffen dat het leven alleen maar zin heeft als het gedeeld wordt. Als er gerechtigheid en liefde is. Als er rechtvaardigheid en vrede komt. Waar liefde is, daar is God. Daar is leven, daar is toekomst. Daar is ook verrijzenis", besluit De Kesel.