Britse WOII-veteraan (97) herbeleeft parachutesprong van 75 jaar geleden
Eind september 1944 sprong Sandy Cortmann als parachutist bij de slag om Arnhem uit een vliegtuig om Nederland te helpen bevrijden. 75 jaar later heeft hij zijn parachutesprong nog eens overgedaan. "Doodeng, maar absoluut wonderlijk", noemde hij het na afloop. Cortmann is al enkele dagen in Nederland voor de herdenking, en dat brengt veel emoties naar boven. "Je dacht dat je moedig was, maar eens je daar beneden was... Schrik. Helse schrik."
In Arnhem werd gisteren de slag om Arnhem herdacht, een onderdeel van de operatie Market Garden in 1944. Market Garden was het grote offensief waarmee de geallieerde troepen de Duitse bezetter in Nederland wilden verdrijven. Het plan was om door luchtlandingen telkens een brug te veroveren over de drie grote Nederlandse rivieren en toegang te krijgen tot de Nederlands-Duitse grens: de Maas bij Grave, de Waal bij Nijmegen en de Nederrijn bij Arnhem. De slag bij Arnhem draaide uit op een ramp.
Market Garden en de slag bij Arnhem wordt elk jaar opnieuw herdacht, onder meer met parachutisten die de sprong bij Arnhem overdoen. De 75e verjaardag van de operatie gisteren was een wel heel bijzondere. De herdenking werd bijgewoond door anderen prinses Beatrix, de moeder van koning Willem-Alexander, en de Britse kroonprins Charles.
En naar jaarlijkse traditie was er opnieuw een parachutesprong. Meer dan 1.500 mensen namen daaraan deel. Een van hen was de 97-jarige Sandy Cortmann uit Aberdeen, in het Verenigd Koninkrijk. Hij was er ook bij ten tijde van operatie Market Garden in 1944.
Cortmann deed zijn parachutesprong van weleer over, samen met een parachutist van de Red Devils, het showteam van het Britse leger dat optreedt bij militaire demonstraties. Na een laatste medische controle kreeg hij de definitieve toestemming. Bij de landing werd hij ontvangen door luid applaus, niet door Duitse kogels, zoals in 1944.
De 97-jarige veteraan reageerde na afloop opgelucht én gelukkig. Hij omschreef de sprong als "doodeng". "Toen de deur openging, dacht ik, Christus, dit is verdomd hoog. Maar het was absoluut wonderlijk om de grond zo ver beneden te zien. My God." Gevraagd of hij dit nog eens wilde doen, antwoordde Cortmann laconiek: "Niet morgen."
Herinneringen
Cortmann was 22 jaar ten tijde van operatie Market Garden. "Toen de gevechten begonnen, zaten we er middenin", herinnert hij zich. "Je kan het omschrijven als moedig. Je dacht dat je moedig was, maar eens je daar beneden was, Jezus Christus. Schrik, een helse schrik. Je hoorde enkel ontploffingen en machinegeweren. Ik begreep niet wat dat allemaal was."
De verwachting was dat de operatie bij Arnhem 48 uur zou duren en dat er daarna aflossing zou komen voor de luchtlandingsdivisie. Maar de parachutisten zaten er dagenlang geblokkeerd. Ze hadden amper voedsel, water en munitie, maar moesten wel het hoofd bieden aan de Duitse troepen.
Er vielen duizenden doden en gewonden. Cortmann herinnert zich hoe het slagveld vol gewonden lag, "niemand die klaagde, niemand die kreunde, iedereen lag gewoon stil. Er was een soldaat die om zijn moeder riep, ik kroop naar hem toe, pakte zijn hand, en hij stierf."
Je dacht dat je moedig was, maar eens je daar beneden was, Jezus Christus. Schrik, een helse schrik. Je hoorde enkel ontploffingen en machinegeweren. Ik begreep niet wat dat allemaal was."
Cortmann is al sinds donderdag in Nederland en dat brengt veel emotionele herinneringen naar boven. Eerder bezocht hij het oorlogsgraf van zijn legervriend Gordon Matthews, een 20-jarige para die gestorven is bij de operatie. Cortmann was zijn vriend kwijt geraakt na hun parachutesprong. Hij bleek op de eerste dag van de gevechten gedood te zijn door een granaat.
Matthews ligt begraven op de militaire begraafplaats in Oosterbeek. Met wat hulp legde Cortmann er een krans neer. "Ja, Gordon, nu ben je veilig. Met al je vrienden om je heen. Je maten", bracht een geëmotioneerde Cortmann uit.
"A Bridge Too Far"
Bij operatie Market Garden werden tienduizenden Britse, Amerikaanse en Poolse soldaten ingezet. Maar de geallieerden slaagden niet in hun opzet, de brug over de Rijn bij Arnhem werd niet veroverd, en de geallieerden leden zware verliezen onder hun troepen. Duizenden soldaten werd krijgsgevangen genomen. Ook Sandy Cortmann. In maart 1945 werd hij bevrijd.
De Hollywoodfilm "A Bridge Too Far" van Richard Attenborough uit 1977, met onder anderen Dirk Bogaarde, James Caan, Sean Connery en Michael Caine, vertelt het verhaal van Market Garden.
