Coronapas voorlopig niet uitgebreid in Vlaanderen: waarom experten het geen "magic bullet" vinden

We duiken even terug in het verleden: na het Overlegcomité van maandag 19 juli neemt premier Alexander De Croo (Open VLD) voor het eerst de coronapas in de mond, vanaf 13 augustus in te zetten voor buitenevenementen vanaf 1.500 personen. “Op dat moment een zeer nuttige tool”, duidt viroloog Steven Van Gucht. “Festivals en andere evenementen mochten weer doorgaan, maar lang niet alle jongeren hadden de kans gekregen om zich te laten vaccineren. Het Covid Safe Ticket was – in een gedeeltelijk gevaccineerde samenleving – een eerlijke manier om iedereen weer van de vrijheid te laten proeven.”

Vandaag zijn we ruim twee maanden verder en is 90% van de plus-12-jarigen in Vlaanderen volledig ingeënt. “En dat maakt de meerwaarde van zo’n coronapas kleiner”, vindt Van Gucht. Al toont hij begrip dat sommige burgemeesters zich zorgen maken. “Niet alleen in de Vlaamse rand, maar in heel Vlaanderen kunnen inwoners uit Brussel naar evenementen, horecazaken of andere activiteiten afzakken. Niemand wil dat het coronavirus zich op die manier verspreidt.”

Meteen de reden waarom enkele burgemeesters, zoals die van Wemmel en Vilvoorde, in beperkte mate op eigen houtje de coronapas hadden ingevoerd. Na overleg tussen de Vlaamse regering en de gouverneurs is gisteren uiteindelijk beslist dat burgemeesters een strengere coronapas kunnen invoeren voor evenementen, maar dan wel ná overleg met de gouverneur. In bijvoorbeeld horeca- of fitnesszaken mag er niet naar de pas worden gevraagd. Voorts is op dat overleg herhaald dat gemeenten strengere coronaregels kunnen opleggen, zoals het (her)invoeren van een mondmaskerplicht in bepaalde gebouwen. 

Dat laatste klinkt Van Gucht als muziek in de oren. “Ik kan niet genoeg benadrukken: het Covid Safe Ticket is nuttig, maar niet zaligmakend. Het is een instrument dat je moet combineren met andere maatregelen om de veiligheid te verzekeren. Vergelijk het met Zwitserse kaas: in elk sneetje zitten gaten, maar als je er meerdere op elkaar stapelt, dan overlappen de sneetjes en geraken de gaten gevuld. Het bestrijden van het coronavirus vraagt dezelfde gelaagde aanpak. Relatief simpele maatregelen, zoals afstand houden, waar nodig een mondmasker dragen en je laten testen bij de minste twijfel, versterken je verdedigingsmuur enorm.”

Met een Covid Safe Ticket toon je aan dat je volledig gevaccineerd bent, negatief hebt getest of minder dan zes maanden geleden een besmetting hebt doorgemaakt. Klinkt nochtans als een stevige defensielijn? “Zelfs die heeft zijn beperkingen”, zegt Van Gucht. “We weten intussen dat gevaccineerden nog steeds besmet kunnen geraken en het virus kunnen doorgeven. De kans is veel kleiner, je bent beduidend minder lang en minder hevig besmettelijk, maar niet onbestaande. Niet-gevaccineerden kunnen twee dagen op voorhand een negatieve test afleggen, maar op het eigenlijke evenement alsnog ziek zijn.”

Had het van Van Gucht afgehangen, dan was de coronapas nooit als “Covid Safe Ticket” gedoopt. “Het woord ‘safe’ suggereert dat je nergens meer rekening mee hoeft te houden, maar dat is te optimistisch.” Infectiologe Erika Vlieghe is het daarmee eens: “De coronapas is geen ‘magic bullet’ die alles perfect coronaproof maakt. Heb je zelf klachten of ben je in contact geweest met iemand die besmet is: laat je dan testen. Óók als je gevaccineerd bent. Trek je terug als je positief test om de verdere circulatie tegen te gaan.”

De viroloog vindt het jammer dat het mondmasker bijna helemaal uit het straatbeeld is verdwenen. “Dat had voor mij niet gehoeven. Je komt bijna niemand meer met een masker tegen, terwijl je bijvoorbeeld wel weer vaker mensen hoort hoesten. Natuurlijk hangt het van situatie tot situatie af: ga je als 20-jarige naar een fuif met 20-jarigen, tot daaraan toe. Maar ga je de dag erna naar een receptie waar mensen van 30 of 40 jaar ouder rondlopen, dan adviseer ik om afstand te houden, de drie kussen achterwege te laten en een mondmasker boven te halen als een veilige afstand niet mogelijk is.”

Karine Moykens, voorzitter van het Interfederaal Comité Testing & Tracing, staat Van Gucht bij: “Het mondmasker is een heel belangrijk instrument in het bestrijden van de verdere verspreiding van het coronavirus, zeker in woonzorgcentra.” Een algemene mondmaskerplicht is daarbij volgens Moykens niet nodig. “We kunnen van gemeente tot gemeente, of zelfs woonzorgcentrum tot woonzorgcentrum, bekijken wat nodig is."

Nu duidelijk is dat een vaccinatie een coronabesmetting niet uitsluit, stellen steeds meer mensen zich vragen bij het nut van de vaccins – en van de coronapas bij uitbreiding. “Onterecht”, zegt Van Gucht stellig. “Het vaccin dient voor, en beschermt ook effectief tegen, ernstige ziekte en overlijden. Dat het verder ook beschermt tegen een besmetting op zich, vind ik persoonlijk verwonderlijk. Daar ben ik zelfs nooit van durven uitgaan.” 

Coronacommissaris Pedro Facon bevestigde gisteren tijdens de wekelijkse persconferentie dat de vaccins wel degelijk hun nut bewijzen: “De overgrote meerderheid van de mensen die in het ziekenhuis ligt, is niet gevaccineerd. Bij de 18- tot 64-jarigen is er een duidelijk verschil, ongeveer tot een factor 10. Ook bij de 65-plussers is er een verschil tussen de volledig gevaccineerden en de niet-gevaccineerden.”

Absolute topprioriteit van minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) is iedereen die nog niet gevaccineerd is, een eerste prik te geven. Iets waar een uitbreiding van het Covid Safe Ticket bij kan helpen? “In Brussel bleef dat effect uit”, aldus Van Gucht. “Al kan dat liggen aan het feit dat Brusselaars makkelijk in de Vlaamse randgemeenten op café of naar de fitness kunnen gaan."

"Misschien kan een uitbreiding van de coronapas naar heel Vlaanderen meer mensen overtuigen zich te laten vaccineren, maar ik ben een koele minnaar van dat idee. Je duwt horeca-uitbaters ongevraagd in een soort van politierol, terwijl zij alleen maar gastvrij willen zijn. Voor activiteiten waar toegangscontrole vereist is, zoals concerten, is het een ander verhaal. Mensen die bijvoorbeeld een band willen zien, zullen zorgen dat ze een Covid Safe Ticket in handen hebben.”