Zeewierveld twee keer zo groot als België in Atlantische Oceaan moet klimaatopwarming afremmen
Kan de aanleg van een zeewierveld dat twee keer de oppervlakte heeft van België de klimaatopwarming helpen afremmen? Het project van de Britse zakenman John Auckland nadert de uitvoeringsfase en hij gelooft erin: "We kunnen er per jaar tot een miljard ton CO₂ mee uit de lucht halen." Critici hebben nog vragen, en wijzen op de risico's voor het mariene milieu. "We moeten nog zien of alles gaat lukken zoals gepland, maar het is wel goed dat er ambitieus over dit soort projecten wordt nagedacht."
Het concept?
Stel je een zeewierkwekerij voor met een oppervlakte van 55.000 vierkante kilometer, bijna twee keer de hele oppervlakte van ons land, ergens in de Zuid-Atlantische Oceaan, tussen Zuid-Amerika en Afrika. Elk jaar neemt het zeewier (sargassum) een gigaton CO₂ uit de atmosfeer waarna het op de oceaanbodem belandt, waar dat CO₂ dan permanent wordt vastgehouden en opgeslagen. Dat is, eenvoudig uitgelegd, het plan van Auckland en de organisatie Seafields Solutions Limited die erachter zit.
De voorbereidingen zijn al een hele tijd bezig en volgend jaar zou er ook in volle oceaan getest worden. Als alles goed verloopt, zou de hele kwekerij tegen 2026 operationeel moeten zijn. Maar is het zo simpel als het klinkt?
BEKIJK - Marien bioloog aan de Universiteit Antwerpen Filip Meysman legt uit in "Laat" of en hoe deze zeewierkwekerij een redding kan zijn voor ons klimaat.
Vanwaar dit initiatief?
We stoten al jaren meer broeikasgassen uit dan goed is om de klimaatopwarming afdoende af te remmen en de opwarming tot anderhalve of zelfs 2 graden te houden, zoals het klimaatakkoord van Parijs voorschrijft. Omdat de uitstoot niet snel genoeg daalt, wordt ook gewerkt aan manieren om CO₂ actief uit de lucht te plukken en dan op te slaan, carbon capture and storage (CCS).
Tot nu toe bleken die ofwel te duur, ofwel technisch niet haalbaar ofwel niet inzetbaar op een schaal die voldoende groot is. De mensheid stoot door de verbranding van fossiele brandstoffen naar schatting ruim 40 miljard ton (gigaton) CO₂ per jaar uit. In het beste geval zou dit nieuwe project daar dus 2,5 procent van kunnen compenseren.
Het project kan heel wat opbrengen, als je rekent aan uitstootrechten van 100 euro per ton CO₂
John Auckland doet het niet enkel uit klimaatidealisme: hij is een zakenman en heeft ook het financiële plaatje in het achterhoofd. Bedrijven moeten minder CO₂ uitstoten en als dat niet lukt, kunnen ze zogenoemde carbon credits kopen bij spelers die in hun plaats CO₂ uitsparen. Dat kan het project heel lucratief maken, als je rekent a rato van 100 euro per ton CO₂.
BEKIJK - Beelden van Seafields dat een proefproject heeft op Saint Vincent met een aangelegd zeewierveld:
Waarom op die plek in de oceaan?
De kwekerij zou er komen in een gebied dat omgeven is door stromingen die het als het ware afsluiten, ringvormige zeestromingen aan het oceaanoppervlak. En dat is belangrijk, want zo zou het zeewier de plek niet kunnen verlaten - denk ook aan de grote plastic soep in de noordelijke Grote Oceaan. Het plastic afval raakt er niet weg en hoopt er zich op, omdat het niet meer wordt weggevoerd door stromingen.
Sargassum groeit en bloeit nu al op veel plaatsen waar het niet gewenst is, en veroorzaakt overlast op bepaalde stranden in de Caraïben. Dat zou bij deze kwekerij dus niet geval zijn, claimt professor Victor Smetacek, een marien bioloog en een van de drijvende krachten achter het project - Seafields noemt hem haar "wetenschappelijke stichter".
Het gaat om een gebied omgeven door ringvormige zeestromingen, een van de "woestijnen" van onze oceanen
Bovendien is de zone een zogenoemd marien "woestijngebied" omdat er aan de oppervlakte weinig leven is, legt Smetacek uit. De zon brandt heel hard op de zee in deze tropische regio waardoor het water er zout is. Het project zou er dus weinig ander zeeleven in de weg staan. Het water aan de oppervlakte draait rondjes boven koelere waters die wel rijk zijn aan voedingsstoffen. Die zouden dan met grote buizen worden verbonden met het zeewier. "Je moet de verbinding maken met diepere waters door middel van buizen. Als je het naar boven trekt waar het opwarmt, zal het systeem vanzelf aan de gang blijven en zich in stand houden" beweert Smetacek.
Auckland is overtuigd dat dit een perfecte plaats is: "De stromingen zorgen ervoor dat het zeewier niet ontsnapt. Als we het goed aanpakken, zal het alleen daar groeien. En als er zeewier ontsnapt, dan zal het sowieso afsterven of stoppen met groeien", vertelt hij aan de BBC.
Hoe wordt het CO₂ opgeslagen?
Volgens Smetacek zou de hele kwekerij, eens het project op kruissnelheid is, een gigaton CO₂ uit de atmosfeer kunnen halen per jaar. Het potentieel is enorm, zegt hij: "Algen groeien snel. Ze kunnen hun biomassa elke 10 dagen verdubbelen. En je kan het makkelijk oogsten."
"Sargassum is een van de beste opties om klimaatverandering aan te pakken", schrijft Seafields zelf. "Het heeft een goede verhouding koolstof-voedingstoffen, verdubbelt elke twee weken in omvang en kan bijna ongeremd groeien."
Sargassum-zeewier groeit bijzonder snel. Het potentieel is enorm
Er zou dus 2 tot 2,5 procent van de jaarlijkse CO₂-uitstoot uit de lucht kunnen worden gehaald, wat heel veel is voor zo'n soort project. Het percentage ligt in de lijn van de geschatte uitstoot van pakweg de hele luchtvaartsector, of de scheepvaart. Het kan dus wel degelijk een substantieel verschil maken, tenminste als het werkt zoals verhoopt.
Maar daarmee is de kous nog niet af. Want de CO₂ die de algen hebben opgenomen, mag niet opnieuw naar de atmosfeer ontsnappen door natuurlijke processen zoals rotting. Daarvoor zou het geoogste zeewier naar de diepe oceaanbodem moeten worden gestuurd. Daar kan het dan honderden of duizenden jaren verankerd op de zeebodem blijven.
Hoe realistisch is het?
Momenteel zijn teams van Seafields bezig met tests op Saint Vincent in de Caraïbische Zee. Volgend voorjaar volgen verdere, grootschaliger testen en wordt het spannend: zal alles werken zoals Smetacek het verwacht? In ieder geval is Auckland vastberaden om door te gaan: hij wil in 2026 de kwekerij klaar hebben. We spreken dus over de relatief korte termijn.
De vraag is wel of alles financieel rondraakt, want er is nog veel verder onderzoek nodig, zegt professor biogeochemie Filip Meysman (UAntwerpen): "Wat Smetacek wil doen, is het versnellen van de biologische pomp via de plastic buizen. Maar kunnen we die voedingsstoffen zomaar laten opborrelen? Daar moeten ze nu geld voor proberen te verzamelen. (...) Anderzijds kan het lucratief zijn; als je rekent aan 100 euro per ton CO₂, dan kom je uit op 100 miljard euro. Dus zakenmensen volgen dit allemaal wel op."
Zal het "opbergen" van het zeewier zomaar lukken? En zullen de plastic buizen werken?
Er is nog een ander vraagteken, zegt Meysman. Hoe het zeewier precies naar de zeebodem wordt gestuurd, is nog onduidelijk. "In principe zouden ze het samenbundelen en dan laten zinken. Maar zal dat zomaar lukken? Dat wier heeft bijvoorbeeld blaasjes. Dat is voor mij een tweede probleem."
Is het een goed idee?
De experts die we belden, zijn voorzichtig. Ze wijzen op de mogelijke ecologische impact als het zeewier massaal op de zeebodem wordt gedropt. "In principe kan het werken, want er is weinig uitwisseling tussen de (heel) diepe lagen en het wateroppervlak. Maar er wordt hier vanuit gegaan dat er niks interessants op de zeebodem leeft", zegt Steven Degraer, marien ecoloog aan het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN). "Je hebt believers en non-believers van het verhaal van koolstof opslaan door middel van zeewier."
Marien bioloog Ann Vanreusel (UGent) was al eens op een symposium van Smetacek. "Hij is ook de man achter het idee om de oceaan te bemesten met ijzer, waardoor plankton massaal kan groeien en CO₂ opnemen (een andere vorm van het zogenoemde geo-engineering, red.). Zij houdt zich op de oppervlakte. "We moeten eerst beter de krijtlijnen uittekenen, want we kennen er nog weinig van. Je moet hier altijd afwegen: hoe dringend is het, en weten we al voldoende?"
Filip Meysman twijfelt of het project effectief een gigaton CO₂ uit de atmosfeer kan halen per jaar, maar benadrukt ook het positieve van het verhaal: "Het goede is dat ze er tenminste mee bezig zijn, want we zullen ambitieus over zo'n dingen moeten nadenken."
BEKIJK - Marien bioloog Filip Meysman (UAntwerpen) over de mogelijkheden van het zeewierproject:
