Wat doet het Vlaams Parlement? En welke impact hebben Vlaamse politici op jouw leven?
Op zondag 9 juni trekken meer dan 5 miljoen Vlamingen naar het stemhokje om hun vertegenwoordigers in het Vlaams Parlement te kiezen. Wat betekent het Vlaamse politieke niveau voor ons dagelijks leven? En welke rol speelt het parlement daarin?
België is een federaal land met verschillende politieke niveaus. Dat wil zeggen dat niet 1, maar in totaal 6 parlementen en regeringen het in ons land voor het zeggen hebben.
De invloed van het Vlaams Parlement en de regering op het leven van de Vlamingen is dankzij de laatste staatshervorming zo’n 10 jaar geleden nog verder toegenomen.
Waarover beslist het Vlaamse niveau?
De belangrijkste Vlaamse bevoegdheid is het onderwijs. Met jaarlijks bijna 20 miljard euro gaat ongeveer een derde van het volledige budget van de Vlaamse overheid daarheen. Het lerarentekort en de tanende kwaliteit van het onderwijs waren afgelopen jaren belangrijke debatten in het parlement.
Ook zorg en welzijn vallen grotendeels onder de bevoegdheid van de deelstaten. De Vlaamse overheid stelt de regels op in verband kinderopvang, bepaalt hoeveel het Groeipakket bedraagt en organiseert de zorg voor mensen met een handicap en kwetsbare jongeren.
De boeren trokken in het voorjaar met hun tractoren meermaals de straten op om te protesteren tegen de Vlaamse regering. Die bepaalt dan ook de regels met betrekking tot landbouw en natuur in onze regio. Het stikstofakkoord, dat probeert een evenwicht te zoeken tussen die twee, stortte de regering Jambon tot driemaal toe in crisis.
Tot de Vlaamse bevoegdheden behoren eveneens cultuur, arbeid, wonen en integratie. Ook mobiliteit – denk aan het nieuwe vervoersplan voor de bussen en trams van de Lijn – en wegenwerken zijn grotendeels een bevoegdheid van de deelstaten. In Vlaanderen en Brussel mag je daarom bijvoorbeeld 70km/u rijden buiten de bebouwde kom, eens je de taalgrens oversteekt is dat 90km/u.
Ingewikkeld België
België staat bekend als een complex land. We hebben in vergelijking met onze buurlanden veel bestuursniveaus. Daarbovenop zitten de bevoegdheden soms versnipperd tussen die niveaus.
Dat is bijvoorbeeld het geval als het gaat over klimaat. Zowel het federale niveau als de deelstaten zijn verantwoordelijk voor (een deel van) klimaatbeleid. Tussen de niveaus is er onenigheid over hoe streng de doelstellingen moeten zijn die we onszelf opleggen.
Die interne twisten en verdeling van bevoegdheden zorgen ervoor dat België - volgens de EU - geen goed klimaatplan kan voorleggen op het Europees en internationaal niveau.
Wat is de rol van het parlement?
Het is in het Vlaams Parlement dat de decreten – zo worden Vlaamse wetten genoemd – over die verschillende aspecten van ons leven worden gemaakt en goedgekeurd. Om iets definitief goed te keuren moest minstens de helft van de parlementsleden akkoord zijn.
Vlaanderen heeft sinds 1995 een echt parlement. We kiezen om de vijf jaar 124 volksvertegenwoordigers uit de verschillende Vlaamse provincies en Brussel. Uit elke regio komt een vast aantal parlementsleden, afhankelijk van het aantal inwoners. Zo zijn er bijvoorbeeld 33 Antwerpse zetels en 16 Limburgse.
Er zijn 7 politieke partijen vertegenwoordigd in het Vlaams Parlement. De N-VA is met 35 zetels de grootste partij, PVDA de kleinste.
Het parlement moet ook toezien op het werk van de regering. Ze kunnen ministers vragen stellen en op het matje roepen. Dat is een rol die vooral is weggelegd voor de parlementsleden van de oppositie, de partijen die niet in de regering zitten.
Wat is de rol van regering?
Veel meer dan het parlement bepaalt de regering het beleid en de koers van Vlaanderen. Die bestaat uit 9 ministers en staat onder leiding van minister-president Jan Jambon (N-VA). Ze doen voorstellen voor nieuw beleid of hervormingen en bepalen de koers van onze regio. Elke minister is verantwoordelijk voor zijn eigen domein, maar de regering kan enkel iets beslissen als alle leden akkoord zijn.
N-VA, CD&V en Open VLD tekenen al een decennium de lijnen uit in Vlaanderen. In 2014 vormden ze de eerste "Zweedse regering", vijf jaar later volgde een heruitgave met de huidige regering onder leiding van Jan Jambon. Vooruit, Groen, PVDA en Vlaams Belang zitten in de oppositie.
Particratie
Waar zit de macht in ons land? Niet bij de parlementen of de regering volgens sommigen, maar bij de politieke partijen. Daarom spreken ze over een particratie.
De partijen beslissen wie welke plaats krijgt op de kieslijst en wie minister wordt. Ook in het beleid spelen de partijvoorzitters een rol. Ze overleggen met de regeringsleden die tot hun partij behoren, zeker over de grote dossiers. Parlementsleden moeten vaak de lijn volgen die door de partij is vastgelegd.
De regering verkiezen we niet rechtstreeks. Het zijn de partijen die samen een meerderheid van de stemmen vormen en beslissen om een regering te vormen die kunnen aanduiden wie minister wordt.
Meedoen aan de Vlaamse verkiezingen of verkozen zijn is dus geen vereiste om minister te worden. Huidig minister-president Jan Jambon deed in 2019 bijvoorbeeld mee aan de federale verkiezingen, om daarna toch de leider te worden van de Vlaamse regering.