Code oranje en geel voor onweer: nieuwe problemen op komst? "Waakzaamheid geboden", maar "niet meteen ergste verwachten"

Kregen we gisteren nog te maken met een warm zonnetje, dan verandert het weer vanaf vandaag. In de voormiddag trekken er al enkele buien, plaatselijk vergezeld van onweer, vanaf Frankrijk over ons land. In de namiddag en tijdens de avond zijn die buien talrijker en intenser met op meerdere plaatsen onweer. Ook vanavond kunnen er lokaal nog enkele onweerachtige buien losbarsten. De aantallen en intensiteit nemen wel af en tijdens de nacht wordt het droog. 

Hetzelfde weerbeeld geldt voor morgen. En ook begin volgende week zal het wisselvallig blijven, met een afwisseling van buien en onweer. 

Het KMI kondigt code oranje voor onweer aan voor Brussel en in de provincies Antwerpen, Limburg, Vlaams-Brabant, Luik, Namen, Luxemburg Oost-Vlaanderen, Henegouwen en Waals-Brabant. In West-Vlaanderen geldt code geel. De waarschuwingen gelden voor de periode van zaterdagmiddag tot zaterdagnacht.

Met het noodweer van vorige week in het achterhoofd is de vraag of we opnieuw rekening moeten houden met wateroverlast? En waar? Het KMI benadrukt dat de cellen met de zwaarste neerslagintensiteit zich zullen voordoen in kleinere gebieden en minder lang zullen duren dan vorige week. Toch is plaatselijke wateroverlast waarschijnlijk.

"Het gaat om lokale gebeurtenissen, er zal een grote variatie zijn in neerslag en plaats. Algemeen ligt het oosten en het zuiden er natter bij, de bodem is daar meer verzadigd, dus verhoudingsgewijs moet daar minder neerslag vallen om problemen te veroorzaken. Maar algemeen moet je stellen dat we allemaal op onze hoede moeten zijn", zegt weerman Frank Deboosere.

Patrick Willems, professor waterbouwkunde aan KU Leuven, verwacht niet meteen dat we situaties zoals vorige week gaan meemaken. "Het gaat om lokale neerslag, de typische zomeronweersbuien. Dat kan lokaal overlast veroorzaken door bijvoorbeeld rioleringen die het water niet kunnen slikken, waardoor plaatselijk straten onder water kunnen staan", zegt hij aan VRT Nws.

Wat we vorige week meemaakten, was echt uitzonderlijk. "Dat was zeer veel en zeer heftige neerslag over een zeer groot gebied" legt Willems uit. "Dit is lokaal, dus plaatselijk, niet over heel grote gebieden. Als die voorspellingen kloppen, dan zal er plaatselijk overlast kunnen zijn door rioleringen, maar niet in die mate zoals we dat vorige week zagen."

Het is begrijpelijk dat we na het noodweer van vorige week bezorgd zijn bij voorspellingen over intense regen en code geel en oranje. "Het is normaal dat je nu "oei" denkt als je dat dat hoort", zegt Willems. "Maar je hoeft niet meteen aan het ergste te denken. De neerslag van vorige week was zoals gezegd heel uitzonderlijk: heel veel, heel heftig en over een heel groot gebied. Mensen die in de getroffen gebieden wonen, hoeven niet meteen opnieuw het ergste te vrezen."

Het klopt wel dat er nog verstoppingen in afvoerleidingen en onder bruggen kunnen zitten door puin en afval, zegt professor Willems, en dat kan lokaal overlast veroorzaken. Het is zaak om die zo snel mogelijk te verwijderen, waardoor er weer meer capaciteit komt.

In die zin waarschuwt ook de Waalse directie van de waterwegen. "Afvloeiing van regenwater, verzadiging van drainagenetwerken en overstroming van kleine rivieren kunnen optreden. De komende 24 uur kunnen de voorspellingen verfijnd worden. Rekening houdend met de schade van het noodweer van 14 en 15 juli, zal de normale afvloeiing van het regenwater verstoord zijn en kunnen er lokaal overstromingen plaatsvinden, zelfs op ongewone plaatsen."

Voor de grotere waterwegen geldt dat lokale overstromingen mogelijk zijn. De hoeveelheid neerslag die door het KMI voorspeld wordt, is echter niet voldoende om grote overstromingen te veroorzaken, zeggen de Waalse waterwegen.

Hoe is de situatie in Vlaanderen? "Het is nodig om waakzaam te blijven", zegt Vlaams minister van Milieu en Omgeving Zuhal Demir (N-VA). De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) heeft wachtbekkens maximaal leeggemaakt en er is in principe voldoende capaciteit om de voorspelde en niet al te grote neerslaghoeveelheden op te vangen. Maar lokale overlast is niet helemaal uitgesloten.

"Op dit moment zijn we vooral bezorgd over de Demer", zegt Leen Boeckx van het Waterbouwkundig Laboratorium, een wetenschappelijke overheidsinstelling voor onderzoek en advies over waterbouwkundige vraagstukken. Het meest risicovol is het gebied langs de Demer vanaf Diest. "Opwaarts zijn de wachtbekkens goed gevuld geraakt, en momenteel zijn de wachtbekkens afwaarts nog heel hoog. De voorbije dagen hebben we ons voorbereid op nieuwe neerslag. Maar het leegmaken van de wachtbekkens gaat niet vanzelf, dat zal dagen tot weken duren."

Er wordt gezocht naar bijkomende oplossingen. "We kijken niet machteloos toe. De Demer heeft veel broeken (een laag stuk land dat geregeld overstroomt, red.) in zijn vallei. We zijn nagegaan naar welke broeken we nog overtollig water kunnen laten afvloeien. We doen op het terrein al het nodige, zo hebben we al gecontroleerde dijkverlagingen uitgevoerd."

Als er wateroverlast ontstaat, zal dat in de eerste plaats zijn door rioleringen die het water niet aankunnen, en niet zozeer door problemen met waterlopen. "In eerste instantie gaan we daar geen problemen mee hebben, in de broeken is zoals gezegd nog veel ruimte. Maar de bebouwing aan de rand van die broeken zou het water mogelijk tot dicht bij de deur kunnen krijgen."