Bougainville wil onafhankelijk worden van Papoea-Nieuw-Guinea: referendum stelt situatie in Stille Oceaan op scherp
Niet minder dan 98 procent van de kiezers op Bougainville hebben zich de voorbije weken in een referendum uitgesproken voor onafhankelijkheid. Dat is het resultaat van een lang verwacht referendum. Als het parlement van Papoea-Nieuw-Guinea dat goedkeurt, kan Bougainville een nieuwe staat worden. Meteen wordt dat de inzet van internationaal touwtrekken rond invloed in de Stille Oceaan.
De grote meerderheid van de 207.000 stemgerechtigde inwoners willen dus onafhankelijkheid. Een score van 98 procent is overduidelijk. Enkele duizenden anderen stemden voor meer autonomie. Het referendum verliep onder toezicht van een commissie onder leiding van Bertie Ahern, voormalig premier van Ierland en naast Tony Blair een gangmaker van het Goede Vrijdagakkoord, dat een einde maakte aan de burgeroorlog in Noord-Ierland. Het referendum in Bougainville -aan de andere kant van de wereld- moet een einde maken aan een conflict dat al decennia duurt en dat tot een burgeroorlog met 20.000 doden geleid heeft voor het in 1998 tot een bestand kwam.
Bougainville hoort nu nog bij Papoea-Nieuw-Guinea en het parlement van die staat heeft het uiteindelijke woord over al dan niet onafhankelijkheid. Het is nog niet duidelijk hoe dat parlement zal stemmen. Mocht het de eisen van de inwoners van Bougainville naast zich neerleggen, dan zou alsnog een nieuwe afscheidingsoorlog kunnen uitbarsten.
Zowel Papoea-Nieuw-Guinea als Bougainville zijn straatarme gebieden in de regio van de Stille Oceaan. Bougainville heeft wel een troef: het bezit in Panguna een van de grootste open koper- en goudmijnen ter wereld, maar die is sinds het conflict gesloten en overigens was de vervuiling die de mijn teweeg bracht de aanleiding voor de opstand.
Een bloem, avontuur en doffe armoede
Bougainville ligt ten oosten van het grote eiland Nieuw-Guinea in de Stille Oceaan en dankt zijn naam aan Louis-Antoine de Bougainville (1729-1811), een ontdekkingsreiziger die in 1768 de eerste Franse expeditie rond de wereld leidde. De man beleefde overigens nog veel meer avonturen, genoeg om een boek te vullen, en naar hem is ook een erg mooie tropische bloem uit Zuid-Amerika genoemd. (Lees verder onder de foto).
De geschiedenis van het eiland Bougainville is echter veel minder idyllisch. Het eiland werd achtereenvolgens bezet door het Duitse keizerrijk (1885-1914) en daarna Australië en Japan (1941-1944) tot het in 1975 deel ging uitmaken van het onafhankelijke Papoea-Nieuw-Guinea. Met die staat deelt Bougainville etnische verwantschap. Beiden worden bevolkt door donkere Melanesiërs, net als de bevolkingen van Fiji, de Salomonseilanden, Vanuatu en het Franse gebiedsdeel Nieuw-Caledonië.
Sinds de jaren 70 werd de grote kopermijn van Panguna uitgebaat door een Australische groep. Op een bepaald ogenblik was dat koper goed voor 40 procent van de inkomsten van het arme Papoea-Nieuw-Guinea, maar tegelijk leidde die mijnactiviteit tot grote milieuschade en vergiftiging van rivieren en drinkwater. De bevolking van Bougainville kwam in opstand met een bloedige oorlog tot gevolg.
Mocht Bougainville onafhankelijk worden, blijft uiteraard het probleem van de vervuiling en de armoede bij gebrek aan alternatieven. Het eiland met zijn mijn zou dan de inzet kunnen worden van een invloedsstrijd tussen Australië, de Verenigde Staten en China.