Grootmoeder-orka's bevorderen het overleven van kalveren

UIt de studie bleek dat grootmoeders die niet langer in staat waren zich voort te planten, de grootste gunstige impact hadden op de overlevingskansen van hun kleinkinderen. Volgens de onderzoekers kan dat komen doordat grootmoeders zonder eigen kalfjes vrij zijn om hun tijd en middelen toe te spitsen op de jongste generatie. 

Het onderzoeksteam ontdekte ook dat grootmoeders een bijzonder belangrijke rol speelden in periodes van voedselschaarste, aangezien de impact op een kalf van het verlies van een postmenopauzale grootmoeder het grootst was in jaren waarin de zalmen schaars waren.  

Uit eerder onderzoek was al gebleken dat vrouwelijke orka's die zich niet meer kunnen voortplanten over de meeste kennis beschikken en een belangrijke leidersrol spelen voor de groep als die voedsel zoekt in de zalmgronden. 

Die voordelen voor de groep kunnen helpen het al lang meegaande mysterie op te lossen waarom de evolutie tot de menopauze heeft geleid bij sommige walvissoorten en de mens, zeggen de auteurs van de studie.

"De studie suggereert dat grootmoeders die zelf nog kalfjes hebben, niet in staat zijn hetzelfde niveau van steun te bieden als grootmoeders die zich niet meer voortplanten. Dat betekent dat de evolutie van de menopauze het vermogen van de grootmoeder heeft vergroot om haar kleinkinderen te helpen", zei doctor Dan Franks. Franks werkt aan de afdeling Biologie van de University of York en is de senior auteur van de nieuwe studie. 

"De dood van een postmenopauzale grootmoeder kan belangrijke gevolgen hebben voor haar familiegroep, en dit zou wel eens een belangrijke overweging kunnen blijken bij het inschatten van de toekomst van deze populaties. Naarmate de zalmpopulaties verder afnemen, is het waarschijnlijk dat de grootmoeders zelfs nog belangrijker zullen worden voor deze orka-populaties", zo zei hij.  

De studie werd uitgevoerd door een internationaal team van de University of York en de University of Exeter in het Verenigd Koninkrijk, het Amerikaanse Centre for Whale Research (CWR) en Fisheries and Oceans Canada (FOC). 

De onderzoekers analyseerden de data die gedurende 36 jaar verzameld werden door het CWR en FOC over twee populaties van residente orka's, dieren die nagenoeg altijd op dezelfde plaats blijven. 

De populaties bestaan uit verschillende scholen, die op hun beurt weer bestaat uit verschillende familiegroepen, en ze leven in de wateren voor de noordwestelijke Stille Oceaankust van de VS en Canada. Ze voeden zich met chinookzalm, de grootste zalmsoort in de Stille Oceaan. 

Bij residente orka's blijven zowel de zonen als de dochters levenslang bij hun moeders, maar ze paren met individuen uit een andere familiegroep. Kenmerkend voor mannelijke orka's is dat ze minder lang leven dan de vrouwtjes: veel mannetjes worden niet ouder dan 30 jaar. De vrouwtjes stoppen meestal met zich voort te planten als ze tussen 30 en 40 jaar oud zijn, maar net als mensen kunnen ze na de menopauze nog tientallen jaren voortleven. 

"De bevindingen van de studie helpen factoren te verklaren die achter het overleven en het reproductief succes van de walvissen zitten. Dat is essentiële informatie, gezien het feit dat de Southern Resident killer whales - een van de orkapopulaties uit de studie - te boek staan als bedreigd en ze het risico loopt uit te sterven", zei doctor Stuart Nattrass van de University of York, de hoofdauteur van de studie. 

"We vermoeden dat als grootmoeders die zich nog voortplanten, hun eigen kalfjes steunen, dat hun bewegingen en hun activiteitenpatroon dan beperkt zijn en ze niet in staat zijn om steun en leiderschap te geven op dezelfde manier als postmenopauzale grootmoeders dat doen. Ook zullen grootmoeders met eigen kalfjes bezig zijn om voor hun eigen kalveren te zorgen, en slechts in staat zijn minder te investeren in hun kleinkinderen dan postmenopauzale grootmoeders", zei Nattrass. 

"Momenteel zijn we bezig met observaties met drones om het hulpgedrag tussen familieleden bij deze orka's direct te bestuderen."  

"De menopauze heeft zich enkel ontwikkeld bij mensen, orka's en drie andere soorten van tandwalvissen, en waarom de vrouwtjes van deze soorten de voortplanting stopzetten een flink stuk voor het levenseinde, is een evolutionair raadsel waarover men zich al lang het hoofd breekt", zei medeauteur van de studie professor Darren Croft van de University of Exeter. 

"Onze nieuwe bevindingen tonen dat, net zoals bij mensen, grootmoeders die de menopauze achter zich hebben, beter in staat zijn om hun kleinkinderen te helpen, en dat deze voordelen voor de familiegroep kunnen helpen verklaren waarom de menopauze geëvolueerd is bij orka's, net zoals dat bij mensen het geval is."

De studie van het internationaal team is gepubliceerd in Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA. Dit artikel is gebaseerd op een persbericht van de University of York.