Al in 1940 waarschuwde dit liedje tegen hamsteren
Het Nederlandse jazzduo Johnny & Jones had met “Hamsteren” aan het begin van de Tweede Wereldoorlog een hit. De oorlog zou evenwel dramatisch aflopen voor beide Joodse muzikanten. Hun hamsterliedje duikt nu weer op en klinkt verbazend actueel in tijden van corona.
De eerste hamstergolf (pasta, wc-papier) hebben we gehad; nu is stookolie aan de beurt. De brandstofleveranciers kunnen de vraag niet volgen. Ook niet meer voorradig in de supermarkt: verse gist. Blijkbaar is iedereen zelf brood aan het bakken in zijn "kot".
Hamsteren is niet nieuw en evenmin de waarschuwing dat het nergens voor nodig is. Dat bewijst dit Nederlandse liedje uit 1940, "We hoeven niet te hamsteren", van het jazzduo Johnny & Jones.
Doe weg die bus met koffie, doe weg die bus met thee
We hoeven niet te hamsteren de voorraad valt wel mee
Doe weg die fles met olie, doe weg die zak met meel
We hoeven niet te hamsteren, d’r is nog reuze veel
Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog was “Hamsteren” een hit van het Nederlandse duo Johnny & Jones. Nol van Wesel en Max Kannewasser waren erg populair in de jaren 30 met jazz-parodieën en liedjes over de actualiteit. Hun grootste succes was “Meneer Dinges weet niet wat swing is”. Ze zongen met een Amerikaans accent en hun gitaarspel leek wel wat op dat van tijdgenoot Django Reinhardt. Maar tragisch genoeg zou het vrolijke muzikale tweetal de oorlog niet overleven.
Concentratiekampen
Van Wesel en Kannewasser waren Joodse Amsterdammers. Eerst mochten ze niet meer optreden en later werden ze weggevoerd naar het Nederlandse doorvoerkamp Westerbork. Daar schreven ze nog het aangrijpende “Westerbork Serenade” (beluister hier onder). Daarna kwamen ze in verschillende nazi-concentratiekampen terecht en stierven in het voorjaar van 1945. Over hun trieste lot zijn verscheidene documentaires en zelfs een opera gemaakt.
Waar komt "hamsteren" vandaan?
Het woord "hamsteren" verwijst natuurlijk naar de hamster, die zijn wangen volpropt met voer om het te transporteren en later te nuttigen. De term wordt al heel lang gebruikt om soortgelijk menselijk gedrag te omschrijven: voorafgaand aan of tijdens - al dan niet vermeende - schaarste een voorraad inslaan. Duitsland was in de ban van de "Hamsterei" aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog.
Amsterdam werd Hamsterdam
Vooral in '14-'18 werd "hamsteren" een algemeen bekend verschijnsel. Precies om het oppotten van voedingswaren te voorkomen werden toen distributiebonnen ingevoerd. Amsterdam werd door de krant "Algemeen Dagblad" "Hamsterdam" genoemd.
Het voorraad opslaan neemt steeds toe
Bij burgers, buitenlui en boeren:
De hoofdstad zèlf mag straks terecht
Den naam van … Hamsterdam wel voeren.
Maar voor alle duidelijkheid: 2020 is 1914 of 1940 niet. Hamsteren is op dit moment nergens voor nodig; er is genoeg van alles.