(archieffoto)
Nicolas Maeterlinck

Klimaatakkoord van Parijs of niet, in België is het gemiddeld al ruim 2,5 graden opgewarmd - en wat brengt de toekomst?

2,6 graden Celsius extra, dat is het verdict voor België (Ukkel) momenteel, en dat maakt dat hittegolven zoals degene die we nu beleven, extra scherpe randjes kunnen krijgen. Maar... als het over de opwarming van de aarde gaat, dan stelt het klimaatakkoord van Parijs dat we die "ruim onder 2 graden Celsius" moeten houden. Waarom zitten we in België al zoveel verder? Vanwaar dat verschil, en wat betekent dit voor de toekomst?

In het klimaatakkoord van Parijs werd afgesproken om de wereldwijde opwarming "ruim onder de 2 graden Celsius" te houden, en liefst op anderhalve graad. Het klimaatpanel van de Verenigde Naties, het IPCC, schetste eerder in zijn anderhalvegraadrapport al de serieuze gevolgen voor mens en natuur als de wereld 1,5 graden zou opwarmen.

Als referentie gebruikt het IPCC de gemiddelde wereldwijde opwarming tegenover de periode 1850-1900. Op basis van die 50 jaar is een algemeen gemiddelde opgemaakt, dat wordt afgezet tegen de huidige jaargemiddelden. 

Momenteel zitten we gemiddeld aan ongeveer 1,1 graden extra, wereldwijd. En dat laatste is een belangrijke nuance. Want de oceanen hebben een grote temperende functie, zij slaan veel van de extra warmte op.  Op het land zijn de effecten van de opwarming nu al een pak groter. In België bijvoorbeeld zitten we nu al aan ruim 2,6 graden, zo blijkt uit de klimatologische trendlijn die het KMI uitwerkte.

We kunnen die gestage opwarming in België goed zien aan de hand van de grafiek met gemiddelde jaartemperaturen en de trendlijn op basis van die gemiddelden. Die klimt voorlopig dus tot 2,626 graden:

Hoe is de grafiek opgebouwd? Eerst is het algemeen gemiddelde gemaakt van de jaargemiddelden tussen 1850 en 1900 (alle jaargemiddelden voor Ukkel samen komen daar uit op ongeveer 8,8 graden Celsius). De balkjes geven aan of een bepaalde jaartemperatuur hoger of lager scoort. Zo zien we dat het in 1879 een heel koud jaar was, met gemiddeld 7,0 graden Celsius.

De trendlijn op de grafiek begint te lopen vanaf 1900. We zien naargelang de tijdslijn vordert steeds meer balkjes die naar boven pieken, en steeds hoger ook. De voorbije jaren zaten we rond de 11 graden, dus ruim 2 graden boven de referentiewaarde: 11,5 graden Celsius vorig jaar, 11,9 graden in 2018 (dat was toen ruim 3 graden boven de referentieperiode), 11,3 graden in 2017 en 10,7 graden in 2016. 

De gemiddelde temperatuur voor het jaar 2020 bedroeg 12,2 graden Celsius en was daarmee 3,4 graden Celsius warmer. Dit laatste getal past in de verdere opwarming van de aarde, vorig jaar was het warmste jaar ooit gemeten in Ukkel. 

Bekijk hier de uitleg van Rozemien De Troch, klimaatwetenschapper bij het KMI: "Oceanen hebben bufferend effect" 

Videospeler inladen...

Wat betekent een grotere opwarming wereldwijd voor België?

Wereldwijd gaan we naar anderhalve graad extra op termijn, en mogelijk ook naar 2 graden extra of meer. Wat betekenen die cijfers dan voor ons, als wij nu al aan meer zitten?

"Bij ons zullen bij een opwarming van anderhalve of twee graden wereldwijd de cijfers sowieso hoger liggen", bevestigt Rozemien De Troch, klimaatwetenschapper aan het KMI.

"Het klimaatpanel van de Verenigde Naties (IPCC) vermeldt in zijn anderhalvegraadrapport dat bij een globale opwarming van 1,5 graden Celsius of 2 graden "met grote zekerheid" de extreem hete dagen 3 of zelfs 4 graden warmer zullen zijn in onze regio."

Met andere woorden, hittegolven zullen over het algemeen intenser worden, met scherpere kantjes, iets wat we vorig jaar in juli al mochten ervaren met een absolute recordtemperatuur voor Ukkel: 39,7 Celsius op 25 juli. Het vorige record van 1947 werd toen met ruim 3 graden verpulverd. 

Onderzoekers van het World Weather Attribution Project (WWA) berekenden achteraf dat de hittegolf bij een onveranderd klimaat 1,5 tot 3 graden Celsius lichter was uitgevallen.  

De maximumwaarden die we dit weekend optekenen in de huidige hittegolf, komen wellicht in de top-10 van hoogste temperaturen ooit gemeten in Ukkel. Als de trendlijn zich op dezelfde manier voortzet, zitten we in België over 10 jaar aan 3 graden extra. Ook het aantal hittegolven zal de volgende jaren toenemen, als de trend voor de hittegolven gevolgd wordt (zie inzet), en ze zullen dus potentieel steeds intenser kunnen worden.

Waar het uiteindelijk eindigt, hebben we zelf nog in handen: het zal onder meer afhangen van hoe snel we met z'n allen overschakelen naar een koolstofvrije maatschappij. Deze "flatten the curve" zal uiteraard over een langere termijn lopen, maar dat betekent niet dat we het nog zelf kunnen sturen, benadrukken wetenschappers.  

Rozemien De Troch: "Extreem hete dagen zullen 3 tot 4 graden warmer zijn als we naar anderhalve graad of 2 graden wereldwijd gaan":

Videospeler inladen...

Hoe zit het buiten België?

Die extra opwarming op het land is uiteraard niet enkel iets voor Ukkel en voor België. Ook in andere plekken in bijvoorbeeld Europa ligt die regionale opwarming hoger dan het gemiddelde, rond of voorbij de 2 graden. "We zien dat ook in bijvoorbeeld Nederland, Duitsland of Frankrijk", zegt De Troch. Hier valt de klimaatverandering al bij al nog mee, tenminste als je vergelijkt met meer noordelijke gebieden. 

In simulaties van wetenschappers kleuren de toekomstige temperatuursprojecties donkerder rood onder meer rond de noordpool, het noorden van Europa, Rusland en het Amerikaanse continent, omdat in die noordelijke gebieden de opwarming sneller zal gaan. 

In arctisch poolgebied (boven de noordpoolcirkel) gaat het bijvoorbeeld tot drie keer zo snel. Dit voorjaar was het bijvoorbeeld veel warmer dan normaal in delen van Siberië, wat ook duidelijk te zien is op de kaart van waargenomen temperaturen afgezet tegen wat er verwacht was van temperatuur (kaartjes onderaan).

Klimaatwetenschapper Xavier Fettweis van de Universiteit van Luik zegt over de huidige toestand dat "de waarnemingen (van de wereldwijde opwarming) de slechtere prognoses van het VN-klimaatpanel IPCC bevestigen."

Dat bevestigt de vaststelling dat het allemaal nog wat sneller gaat dan gedacht, maar het zou ook betekenen dat het IPCC zijn klimaatmodellen moet gaan bijstellen, en dat de inspanningen zoals voorgesteld onder het klimaatakkoord van Parijs, eveneens verder moeten worden bijgespijkerd. Want ook na Parijs 2015 zijn we massaal recordhoeveelheden broeikasgassen in de atmosfeer blijven pompen. 

Wat we nu zien gebeuren, bevestigt de slechtere scenario's van het IPCC

Xavier Fettweis, klimaatwetenschapper universiteit Luik

Rozemien De Troch: "Ook in de buurlanden zien we waarden zoals in België"

Videospeler inladen...

Noot: er wordt niet altijd gewerkt met de referentieperiode zoals het IPCC die gebruikt. Zo wordt bijvoorbeeld ook gewerkt met de referentieperiode 1961-1990. Omdat de opwarming zich daar al wat verder had ingezet, zal de kloof tussen die periode en nu ietsje kleiner zijn dan de algemene standaarden die de VN gebruikt. 

Meest gelezen