Ook flinke chimpansee-knapen hebben hun mama nog nodig
Zelfs kinderen die bijna volgroeid zijn, hebben nog een ouderfiguur nodig om hen te begeleiden op de lange weg naar de volwassenheid, en bij onze naaste verwanten onder de dieren is dat niet anders. Uit een nieuwe studie van chimpansees in het wild blijkt dat mannetjes waarvan de moeder nog leefde tijdens de overgang tussen hun kindertijd en hun puberteit en tijdens hun tienerjaren, later in hun leven betere overlevingskansen hebben dan chimpansees die hun moeder verloren voor ze uit hun puberteit kwamen. Bij dochters speelt dat effect minder.
In de jaren 60 beginnen onderzoekers onder leiding van primatoloog Jane Goodall de wilde chimpansees in het Gombe National Park in Tanzania op te volgen, en ze maken aantekeningen over zaken als geboortes, sterfgevallen, wie verwant was met wie en hoe de dieren met elkaar omgingen.
Nu heeft een team van het Franklin & Marshall College, de George Washington University en de Duke University de meer dan 50 jaar aan gegevens over 247 chimpansees gebruikt om de impact te onderzoeken van het hebben of verliezen van een moeder op een bepaald ogenblik in het jonge leven van een chimpansee.
Ze ontdekten, waarschijnlijk tot niemands verrassing, dat de blijvende aanwezigheid van een moeder na het spenen, een betere uitkomst betekent voor haar kinderen. Chimpansees waarvan de moeders nog steeds aanwezig waren tegen hun tiende verjaardag, leefden langer dan hun lotgenoten die toen al wees waren.
Maar in latere stadia van hun opgroeien was het effect sterker voor zonen dan voor dochters. Zonen waarvan de moeders nog aanwezig waren tussen de leeftijd van 10 en 15 jaar, hadden meer kans om te overleven dan zonen die tijdens die periode hun moeder verloren. De dochters daarentegen deden het goed in de beide gevallen.
Er is een goede reden voor de verminderende invloed van moeders op hun dochters, zeggen de onderzoekers. In het Gombe National Park verlaat de helft van al de vrouwelijke chimpansees hun families als ze de puberteit bereiken. Maar de mannelijke adolescenten blijven waar ze zijn, wat het waarschijnlijker maakt dat moeders en zonen een levenslange band vormen.
Hoe de blijvende aanwezigheid van een moeder de overlevingskansen van haar adolescente nageslacht precies verhoogt, is nog niet duidelijk, zo zeggen de onderzoekers.
Naar mamma met een pijnlijke hand
Vergeleken met andere zoogdieren doen primaten zoals chimpansees en de mens er lang over om volwassen te worden. Jonge chimpansees blijven met hun moeders rondtrekken en blijven in haar blikveld vier tot vijf jaar nadat ze gespeend zijn. "Primaten zijn uniek doordat ze een echt lange periode van jeugdigheid kennen", zei onderzoeker professor Elizabeth Lonsdorf van het Franklin & Marshall College.
Van jong volwassen chimpansees is bekend dat ze zich tot hun moeder wenden voor troost of geruststelling na een vechtpartij met andere leden van hun groep, zei senior auteur van de studie Anne Pusey, professor emeritus evolutionaire antropologie aan de Duke University.
Pusey herinnert zich dat ze begin jaren 70 op een keer in Gombe zag hoe een 20 jaar oud mannetje dat Figan heette, zijn hand pijn had gedaan tijdens een gespannen krachtmeting met een ander mannetje. "Hij liep schreeuwend naar zijn moeder", zei Pusey. "De volgende week trok hij voortdurend met zijn moeder rond terwijl zijn hand weer beter werd."
Rijke ervaring van de moeder
Het is ook mogelijk dat adolescente chimpansees voordeel halen uit de rijke ervaring van hun moeder en haar kennis over zaken zoals hoe roofdieren ontlopen, of hoe aan voedsel geraken. Zo weten ervaren moeders bijvoorbeeld welk fruit wanneer rijp is en waar het te vinden is.
"Er moet nog veel meer onderzoek gebeuren naar wat mamma eigenlijk doet", zei Pusey.
De belangrijkste conclusie is evenwel dat, hoewel de rol van een moeder kan veranderen na de jaren waarin ze haar kinderen zoogt, ze een belangrijke rol blijft spelen zelfs als haar nageslacht bijna volgroeid is, en dan vooral voor haar zonen.
"Zelfs nadat de jongen gespeend zijn, zijn moeders nog op een of andere manier belangrijk", zei Margaret Stanton van het Franklin & Marshall College, de eerste auteur van de studie.
De studie is gepubliceerd in het februarinummer van Behavioral Ecology and Sociobiology. Dit artikel is gebaseerd op een persbericht van de Duke University.
