Van "remainer" tot "brexiteer": Theresa May, de aarzelende premier die haar land niet uit het brexitmoeras kreeg

"A bloody difficult woman", zo werd Theresa Mary Brasier May ooit omschreven door haar partijgenoot Ken Clark. Ze was er nog trots op ook, want de politiek heeft dat soort vrouwen nodig, vond ze. May is 62 en ze was na Margaret Thatcher de tweede vrouwelijke premier van het Verenigd Koninkrijk. Daar stopt de vergelijking ook: Thatcher was daadkrachtig en vastberaden; May werd ooit samengevat als "she may and she may not": aarzelend en alles voortdurend opnieuw afwegend.

Dochter van een dominee en gelovig studeerde ze geografie aan de universiteit van Oxford. Daar leerde ze haar man Philip May kennen; ze zouden overigens aan elkaar voorgesteld zijn door Benazir Bhutto, de latere premier van Pakistan. De jonge May werkte even voor de centrale Bank of England, vooraleer ze in 1997 voor de Conservatieve Partij verkozen werd in het Lagerhuis. De politiek werd haar thuis. 

Ze was eventjes voorzitter van de Conservatieve Partij en in 2010 werd May opgenomen in de regering van haar partijgenoot David Cameron. Niemand heeft in Groot-Brittannië ooit langer op de post van Binnenlandse Zaken gezeten dan Theresa May. Binnen die regering stond ze op haar strepen en deed ze de beschrijving die Ken Clark van haar gaf, alle eer aan.

Tijdens het referendum over de brexit in juni 2016 was May openlijk voorstander van het behoud van het VK in de Europese Unie. Toch werd ze na het verrassende referendum en het daaropvolgende ontslag van premier Cameron door haar partijgenoten tot opvolger benoemd.

"Brexit means brexit", klonk het toen bij May. Als "remainer" beloofde ze haar landgenoten om het resultaat van het referendum te respecteren en een ordelijk vertrek van het land uit de EU te leiden. Van een nieuw referendum wou May nooit weten. Toch deed ze pas eind maart 2017 een beroep op artikel 50 van het Europese verdrag, waarbij Londen aankondigde om twee jaar later uit de EU te stappen.

De deadline was gesteld, maar ook nu toonde May haar aarzelende karakter. Het was lange tijd niet duidelijk wat de Britten nu precies wilden en May versleet niet minder dan drie brexitministers: David Davis, Dominic Raab en nu zit Steve Barclay op die post. Met regelmaat stapten ook andere "pro-brexit"-ministers - zoals Boris Johnson - uit haar regering; uit frustratie of uit politieke berekening.

In juni 2017 schoot premier May zichzelf in de voet toen ze onverwacht haar Conservatieve meerderheid verloor tijdens verkiezingen die ze vervroegd had uitgeschreven. May kon nu enkel nog regeren dankzij gedoogsteun van de DUP, de radicale protestantse partij in Noord-Ierland.

Net dat gebiedsdeel met een geschiedenis van geweld en een open landgrens met EU-lidstaat Ierland bleek de achilleshiel van de brexit te worden. Het sluiten van die grens zou niet enkel de economie aan beide kanten erg schaden, maar heeft ook het potentieel om het vredesakkoord tussen protestanten en katholieken in Belfast te ondermijnen.

Het openhouden van die grens werd dus de focus van het brexitakkoord dat May in november 2018 dan toch met de EU kon sluiten. Maar dat akkoord bleek niet te pruimen voor de DUP en ook niet voor de harde brexiteers in de regering. Een stemming over dat akkoord werd in december uitgesteld en is dit jaar al twee keer weggestemd door het parlement, ondanks het gebrek aan degelijke alternatieven.

Geïsoleerd in haar regering en partij, in haar eigen land en in de Europese Unie, is de taaie politica Theresa May de voorbije jaren verrassend overeind gebleven ondanks alle kritiek en gekonkel. Toch is ze niet in haar taak - een ordelijke brexit - geslaagd.

Het land is meer dan ooit verdeeld en het is niet duidelijk wie die verscheurdheid kan of wil overbruggen, want ook de grootste oppositiepartij Labour is hopeloos verdeeld over de brexit. De opvolger van May erft dan ook "a bloody difficult job": hij of zij zal over de modaliteiten van de brexit moeten onderhandelen met de Europese Unie, maar ook met de eigen partij en andere fracties.