Jodenhaat in Frankrijk in 2019: Franse politiek reageert, maar waar komt het vandaan? 

Alweer zo'n honderd joodse graven beklad dus. President Macron en zijn premier Edouard Philippe hebben de nieuwe uiting van antisemitisme meteen sterk veroordeeld. En het Franse parlement heeft een tekst goedgekeurd die de definitie van antisemitisme breder maakt. Het incident in Westhoffen was niet het eerste dit jaar, in februari al was er een soortgelijk incident in Quatzenheim, dertien kilometer verderop. Ook gemeentehuizen en een privé-woning in de streek werden dit jaar nog beklad met anti-semitische slogans.  

En het gaat niet alleen om al die incidenten in de Elzas. In Parijs werd de filosoof Finkielkraut tijdens een betoging van de gele hesjes uitgescholden en bedreigd. Een Facebook-evenement van France 3 is stopgezet omdat het aantal bedreigingen en anti-Joodse uitspraken niet meer te modereren viel. 

De cijfers zijn duidelijk, in 2018 waren er 541 aangegeven gevallen van antisemitisme, 74 procent méér dan het jaar daarvoor. Dat gaat over bedreigingen en beschadigingen, maar ook over fysieke agressie. Bovendien is dat cijfer ongetwijfeld een grove onderschatting. De aangiften vormen maar het topje van de ijsberg, de grote meerderheid van slachtoffers doet geen aangifte.  

Wie bovenstaande statistiek bekijkt zou kunnen concluderen dat het de voorbije jaren al erger is geweest. In zekere zin is dat ook zo. De cijfers worden jaarlijks gepubliceerd sinds 2000. Het gemiddelde van de voorbije 19 jaar zit rond de ... 570. Een hoger cijfer dus dan vorig jaar!

Maar dat totale aantal maskeert een andere tendens : in 2018 gaat het in twee van de drie gevallen om "daden" - zoals beschadigingen of fysieke aanvallen. In de andere gevallen gaat het om "alleen maar" scheldpartijen of bedreigingen. De voorbije jaren was die verhouding helemaal anders, zoals de cijfers hieronder aangeven. Het feit dat het aantal antisemitische DADEN zo sterk stijgt is geen goed nieuws. Mogelijk vinden mensen het ook al niet meer de moeite om nog aangifte te doen van beledigingen of bedreigingen. 

Het is vanzelfsprekend moeilijk om te achterhalen wie precies de daders zijn. In het "geval Finkielkraut" gebeurden de bedreigingen voor de ogen van de camera's, tijdens het protest van de gele hesjes in Parijs. Daardoor kon één man geïdentificeerd en opgepakt worden. Maar de meeste feiten gebeuren ver weg van de camera's, de daders blijven vaak onbekend. 

Eén van de oorzaken is volgens de Franse mensenrechtencommissie "het exporteren van het Palestijns-Israëlisch conflict naar Frankrijk". Moslims en Arabieren sympathiseren met de Palestijnse zaak, Joden met Israël. Dat zorgt voor spanningen.

Dat is zeker het geval in Parijs en de noordelijke voorstadswijken, zoals in het departement Seine Saint-Denis. Nogal wat Joodse families zijn de voorbije jaren verhuisd naar het westen van Parijs. Joodse mensen klagen over een groeiend onveiligheidsgevoel en sommigen zeggen "liever een pet te dragen dan een zichtbaar keppeltje, want je weet nooit wie je tegenkomt". En steeds meer Joodse ouders, ook niet-religieuze, laten hun kinderen naar de Joodse school gaan. Omdat de kinderen te veel haat te verduren krijgen op de "gewone" school.

Gelukkig weerhoudt dat de Joodse gemeenschap niet om openlijk op straat te komen. Chanoeka werd vorig jaar december zonder problemen op straat gevierd op verschillende plekken in het Noorden van Parijs. Soms waren er imams bij of vertegenwoordigers van de moslimgemeenschap om de Joodse gemeenschap een prettig feest toe te wensen. Het is dus zeker niet allemaal kommer en kwel, maar dat het conflict in het Midden-Oosten een rol speelt is duidelijk. 

We kunnen natuurlijk niet vergeten dat het "klassieke" antisemitisme in Europa van extreemrechts komt. Vader Le Pen was openlijk antisemiet. Marine Le Pen heeft daar uitdrukkelijk afstand van genomen. Maar bij uiterst-rechts in Frankrijk lijkt er een sterkere anti-semitische tendens dan bij ons het geval is. Wat in de Elzas gebeurt, zou wel eens toegeschreven kunnen worden aan "klassiek" extreemrechts.

President Macron kondigde na het vorige incident al aan dat hij drie extreemrechtse organisaties wil ontbinden. Het gaat om het relatief jonge "Bastion Social", om "Blood and Honour Hexagone" en "Combat 18".  

Opvallend is dat sinds dit jaar ook extreemlinks en de gele hesjes worden genoemd. "Politiek opportunisme" beweerden de hesjes. De scheldpartij met filosoof Alain Finkielkraut meteen werd opgepikt door regeringswoordvoerder Benjamin Griveaux. Finkielkraut is uitgemaakt voor "vuile Jood" zei Griveaux. Finkielkraut zelf zei dat hij alleen "vuile zionist" had gehoord, wat volgens hem toch van een andere orde is. Rechts in Frankrijk wijst ook naar het zogenaamde "islamo-gauchisme" - links en islam die hand in hand zouden gaan dus. 

De Franse regering was al een tijdje aan het nadenken hoe het antisemitisme een halt toe te roepen. Naast het schorsen van drie extreemrechtse groepen komt er tegen mei alvast ook een nieuwe wet om haat op internet aan te pakken. Wie haatboodschappen post op sociale media zal strengere straffen kunnen krijgen. Wie veroordeeld is voor racisme zou zelfs de toegang tot de sites worden ontzegd. "Zoals Hooligans niet binnenmogen in het stadion". Facebook en andere platformen zullen ook méér moeten doen om internethaat tegen te houden. 

Maar veruit de meest omstreden maatregel is de uitbreiding van de definitie van antisemitisme tot antizionisme. Kort gesteld: ook wie de staat Israël aanvalt of zijn bestaansrecht ontkent zal strafbaar zijn. "Wie ziet niet dat antisemitisme zich meer en meer verstopt onder het masker van antizionisme?" tweette Macron zelf. "Antizionisme is één van de moderne vormen van antisemitisme."

Gisteren is een tekst in die zin goedgekeurd in het Franse parlement. Maar dat ging niet zonder slag of stoot. Ook enkele tientallen parlementsleden van de meerderheid stemden tégen, ongebruikelijk in de partij van Macron. 

Frankrijk heeft de definitie van antisemitisme overgenomen zoals die wordt gehanteerd door de IHRA - International Holocaust Remembrance Alliance. Dat was een uitdrukkelijk verzoek van de Joodse gemeenschap in Frankrijk. Het Europees parlement deed dat eerder al. "Een vorm van radicaal islamisme is een kanker in sommige wijken", zei Macron. "En het antisemitisme daar zit vaak verstopt onder de haat tegen de staat Israël". 

De vraag om antizionisme en antisemitisme aan elkaar te koppelen leeft al een aantal jaren bij Joodse denkers. Maar die redenering krijgt ook tegenwind. In het Franse parlement tot in de Joodse gemeenschap toe. Een groep van 121 joodse intellectuelen liet weten bezwaren te hebben. 

Want : zal je de politiek van de Israëlische regering nog in twijfel mogen trekken? "Het Zionisme is geboren uit eeuwen van onderdrukking en onmacht. Maar het heeft tegelijk de Palestijnen op agressieve manier onderdrukt. We moeten de kritiek op het Zionisme, ook in het belang van Israël, ernstig nemen" schreven leden van de groep "Een andere Joodse stem" een paar jaar geleden al. In progressieve kringen wordt de vraag gesteld of dit wel het juiste antwoord is op het toenemend racisme en antisemitisme.