VRT NWS mee op training met Zweedse leger: “We zijn te naïef geweest voor de Russische dreiging”

Kogels vliegen heen en weer, militairen met antitankwapens op de schouder en tanks die door de bossen oprukken. Op Gotland is het 181e Pantserbataljon bezig met een tactische training. Wie de tegenstander precies is, wil de legerleiding niet zeggen. Maar op dit eiland is het duidelijk uit welke richting het gevaar komt. “Ik ben geboren op dit eiland en ik vond het belangrijk om in het leger te gaan, zeker in deze tijden”, zegt de 21-jarige Molly tussen de schietoefeningen door.

Voor Gotland is de Russische dreiging niet nieuw. In 1808 werd het strategische belangrijk eiland in de Baltische Zee een twintigtal dagen bezet door Rusland. Na die militaire nederlaag besloot Zweden om permanent militairen te stationeren op Gotland en voerde het land een eerste vorm van dienstplicht in.

Bijna 200 jaar bleef het Zweedse leger aanwezig op het eiland. Tot de regering in 2005 beslist om de laatste militairen terug te roepen. De Koude Oorlog was voorbij, veel Zweden geloofden in een soort eeuwige vrede in Noord-Europa. “Ik denk wat te naïef zijn geweest”, zegt defensie-expert Anna Wieslander, “we dachten dat Rusland veranderd was en geen geweld meer zou gebruiken om hun problemen op te lossen.”

Maar die naïviteit is de laatste jaren weer verdwenen. Na de annexatie van de Krim in 2014 kondigde Zweden aan om meer te investeren in defensie en kwam er opnieuw een militaire eenheid op Gotland. En ook dit jaar, sinds de start van de oorlog in Oekraïne, heeft de regering extra geld beloofd. Geld dat ook zal gebruikt worden om Gotland verder te versterken, zegt bevelhebber Magnus Frykvall.

Hoewel Rusland op dit moment niet openlijk dreigt met een aanval op Gotland is het Zweedse leger wel op alles voorbereid. Begin maart drongen enkele Russische gevechtsvliegtuigen het luchtruim binnen in de buurt van Gotland. “Een aanval op Zweden kan niet uitgesloten worden”, was deze week de boodschap op een persconferentie. De stafchef van het Zweedse leger maakte ook duidelijk dat deze situatie verschillende jaren kan aanhouden: “We mogen niet dezelfde fouten maken zoals na de Koude Oorlog, toen we geloofden in de eeuwige vrede.”

De dreiging vanuit Rusland doet in Zweden ook de NAVO-discussie weer opleven. Hoewel het land samenwerkt met de NAVO is het geen lid van het militaire bondgenootschap en kan het dus niet rekenen op het befaamde ‘Artikel 5’. Bij een eventuele aanval is Zweden dus niet verzekerd van militaire steun door andere NAVO-landen. En net dat argument raakt een gevoelige snaar, want in enkele weken tijd is de steun voor een eventueel NAVO-lidmaatschap fors gestegen in Zweden. Maar de sociaaldemocratische regeringspartij lijkt nog niet overtuigd.

Voorlopig is Zweden dus op zichzelf aangewezen bij een eventueel conflict. De vraag is alleen of het land in staat is om een Russische aanval te kunnen weerstaan. Een vraag die ook bevelhebber Frykvall niet kan beantwoorden: “We zullen Gotland en Zweden verdedigen, maar alles hangt af van welke militaire middelen Rusland zou inzetten tegen Zweden.”