“Antwerpenaren hebben een dikke nek en West-Vlamingen werken hard”: waar komen die vooroordelen vandaan?

Waarom hebben we de neiging om te veralgemenen als we naar ‘de ander’ kijken? “Er bestaan veel vooroordelen over vooroordelen”, vertelt socioloog Walter Weyns in "Goeiemorgen Morgen!" op Radio2. “Het meest hardnekkige vooroordeel is het feit dat een vooroordeel altijd slecht is. Dat klopt niet. Vooroordelen helpen om het leven makkelijker te maken. Als je koffiedrinkt, ga je ervan uit dat de drank warm is. Dat is ook een vooroordeel. Het wordt problematisch als een vooroordeel vastroest en je niet meer van mening verandert. Dan spreken we strikt genomen over een stereotype en niet over een ‘vooroordeel’.”

Een stereotype is dus een verstard vooroordeel, zonder ruimte voor verbetering. “Je gebruikt dat om te praten over iets wat je eigenlijk niet kent”, zegt Weyns. “Bijvoorbeeld de uitspraak: ‘alle Limburgers zijn traag.’ Dat wordt vaak gezegd, maar klopt in veel gevallen niet. Toch gebruiken mensen het om te praten over ‘de Limburgers’ alsof ze hen goed kennen.” 

Hoe ouder we worden, hoe meer we blijven hangen in vooroordelen. “Je behoudt ‘inzichten’ die je verworven hebt, ook als die niet juist zijn”, zegt Weyns. “Veel vooroordelen worden ook met de paplepel ingegeven en blijven dus bestaan. Al moet ik er ook bij vertellen dat er achter elk vastgeroest vooroordeel een historisch verhaal zit dat de stereotypering verklaart.” 

Als je vraagt naar de vooroordelen over Limburgers, dan gaat het al snel over de taal en het tempo waarop Limburgers spreken. “Dat mensen denken dat Limburgers traag zijn, heeft te maken met het landelijk karakter van deze provincie. Er is minder verstedelijking, waardoor je het gevoel hebt dat alles trager gaat”, zegt Weyns. "De Limburgers spelen dat vooroordeel op een meesterlijke manier uit. De toeristische folders staan er vol van dat Limburg dé plek is om te onthaasten en tot rust te komen.” 

Wanneer gevraagd wordt naar vooroordelen over Oost-Vlamingen, moeten mensen langer nadenken. “Het lijkt alsof er geen Oost-Vlaminggevoel bestaat”, klinkt het. Maar is dat ook zo? “Oost-Vlaanderen is een heel diverse provincie”, zegt Weyns.

“Enerzijds heb je Doel in het noordoosten, wat veel mensen linken aan de haven van Antwerpen, terwijl het wel degelijk Oost-Vlaanderen is. Anderzijds heb je Zulte, dat dan weer een voetbalploeg deelt met het West-Vlaamse Waregem. Het is dus moeilijk om je van deze provincie één beeld te vormen. Het zijn vooral de steden die er dan uitspringen, met Gent op kop." 

De Brusselaar wordt door de gemiddelde Vlaming verweten een betweter te zijn. Dat hebben ze volgens socioloog Weyns te danken aan het feit dat Brussel niet alleen de hoofdstad van België is, maar ook van Europa. “Elke wereldleider of koning is al wel eens in Brussel geweest. Je zou voor minder een hoge dunk van jezelf krijgen.” 

De Vlaams-Brabanders krijgen te horen dat ze er een liederlijk leven op nahouden. Ook dat heeft een historische verklaring. "Brussel en bij uitbreiding Vlaams-Brabant is een vruchtbaar landbouwgebied. De rijke boeren woonden hier. Als het economisch goed gaat, durf je sneller te zeggen waar het op staat. De kiem voor de 'directheid' van Brabanders is hier gezaaid."

Dat West-Vlamingen gezien worden als stille, maar harde werkers, is misschien wel een overblijfsel uit de Eerste Wereldoorlog. “Deze regio is volledig aan flarden geschoten. Je zou voor minder je kop in kas steken. Bovendien hebben West-Vlamingen toen alles weer opnieuw moeten opbouwen. Vandaar dat mensen hen omschrijven als harde werkers.”

Volgens Weyns zien West-Vlamingen zichzelf ook zo. “De website van West-Vlaanderen omschrijft haar inwoners als koppig en ondernemend. Als je zo over jezelf denkt, kruipt dat in je genen en geef je dat door aan volgende generaties.” 

“Antwerpen is 't Stad en de rest is parking.” Het is een slagzin die Antwerpenaren graag gebruiken om de liefde voor hun stad uit te drukken. Het maakt dat niet-Antwerpenaren hen beschouwen als dikke nekken. "Het superioriteitsgevoel is in Antwerpen blijven hangen", zegt Weyns. "In de 16e eeuw was Antwerpen de plek waar het allemaal gebeurde. Aan het einde van die eeuw was de economische bloei ten einde, maar de herinnering aan het grootse karakter bleef."

Het vooroordeel van de Antwerpenaar met een dikke nek slaat dus niet op de volledige provincie. "Het zijn de échte Antwerpenaren die met grote fierheid naar de stad kijken", zegt Weyns. "En dan zeker de echte sinjoren. Dat zijn de inwoners die binnen het gebied van De Leien en de Schelde geboren zijn. Tegenwoordig kan je geen echte sinjoor meer zijn, want er is geen materniteit meer in dat gebied."