Oeganda keurt strenge antihomowet goed:  tot levenslang voor homo's en lesbiennes

Het Oegandese parlement heeft een wetsvoorstel goedgekeurd dat strenge straffen oplegt aan wie een homoseksuele relatie heeft. Tot 10 jaar cel kan je krijgen wanneer je je out als LGBTQ+ ."Homoseksuele activiteiten" worden met levenslang bestraft, zelfs met de doodstraf in het geval van seks met minderjarigen of seropositieve partners. 

Ook wie het promoot of mensen aanzet, riskeert een celstraf. Hotels of huiseigenaars die verhuren aan holebi's, worden ook gestraft. De wet komt er na een felle campagne van de afgelopen maanden. 

Homoseksualiteit staat al in de strafwet van tijdens de Britse koloniale periode, niet alleen in Oeganda overigens. Maar het werd niet bestraft. In 2014 keurde het Oegandese parlement al een gelijkaardige strengere wet goed, maar die werd uiteindelijk ongeldig verklaard door het Grondwettelijk Hof. 

"Maar vandaag is de situatie voor de LGBT+-gemeenschap veel erger dan toen", zegt professor Kristof Titeca van de Universiteit Antwerpen. "De homohaat zit in heel de Oegandese samenleving als een massapsychose, waarin men vooral kinderen als mogelijke slachtoffers ziet. Daarom werden bijvoorbeeld alle regenbogen weggehaald uit speeltuinen en zelfs op kinderschoenen. Soms komt het tot een echte heksenjacht, zoals toen mensen een school binnenvielen omdat daar een lesbische leerkracht zou zijn." 

Op sociale media doen video's de ronde waarin homo's geviseerd worden, met als gevolg dat hun huisbaas hen bijvoorbeeld buitenzet of dat ze worden aangevallen, getuigen activisten. Hun speelveld is de afgelopen jaren ook fel ingeperkt. Mensen zijn lastiggevallen en organisaties zijn aan banden gelegd, zoals die van activist Frank Mugisha, die nog een eredoctoraat kreeg aan de Universiteit Gent.    

Het wetsvoorstel is ingediend door oppositieparlementslid Asuma Basalirwa, een moslim die net als enkele andere parlementsleden liefst nog strengere straffen had gezien. Die man diende ook al het vorige wetsvoorstel in. 

"Toen waren er nog een aantal stemmen die durfden in te gaan tegen het voorstel", zegt professor Titeca, "maar nu durfden nauwelijks twee parlementsleden er tegenin gaan. Het is heel gevaarlijk om je te uiten als tegenstander van dat wetsvoorstel. Zowel politiek als maatschappelijk kan dat heel negatieve gevolgen hebben."    

Het dossier is een echt symbooldossier geworden. Homoseksualiteit wordt gezien als iets wat het Westen heeft ingevoerd en gepromoot, en waartoe Afrikanen gedwongen worden. Niet alleen in Oeganda speelt die anti-Westerse reflex. Eind deze maand is er een conferentie in Kenia waar zo'n 30 Afrikaanse landen zich zouden uitspreken tegen homoseksualiteit. 

Tien jaar geleden waren het vooral Amerikaanse Evangelische christenen die het maatschappelijke debat kwamen oppoken. De beruchte lobbyist en antihomo-activist Scott Lively, een "Newborn Christian", die ook al in Letland en Rusland haatboodschappen had gezaaid, ging ook in Oeganda samen met evangelische activisten verkondigen dat homoseksuelen een bedreiging vormden voor de Bijbelse waarden en de traditionele Afrikaanse familiewaarden. 

Hij zei toen al dat Westerse agitators het sociale weefsel van Oeganda wilden ontbinden door "de homoseksuele ziekte" te verspreiden onder de kinderen. Lively's lezingen inspireerden de wetgevers toen om de wet van 2014 te stemmen.  

"Vandaag zijn die rijke Amerikaanse evangelische lobbyisten minder dominant", zegt Kristof Titeca. Hij ziet steeds meer de invloed van Rusland in het hele homofobische discours in Oeganda en andere Afrikaanse landen. "Er zijn steeds meer geruchten dat Rusland bijvoorbeeld die geplande conferentie in Kenia sponsort. Er zijn Afrikaanse parlementsleden in Moskou op bezoek en er zijn de expliciete tweets van de Russische ambassade in Kenia die homoseksualiteit verwerpen. Rusland spint er duidelijk politiek garen bij."

De Belgische minister van Ontwikkelingssamenwerking Caroline Gennez (Vooruit) was vorige week op bezoek in Oeganda. Ze sprak er met de regering, maar ook met mensenrechtenactivisten. Minister Gennez wil de ontwikkelingssamenwerking niet opgeven. Ze vindt de projecten rond onderwijs, gezondheidszorg en landbouw te belangrijk. Maar ook mensenrechten staan centraal en dus moest ze wat laveren in haar uitspraken over deze wet. 

"Het is een moeilijk dilemma", zegt professor Titeca. Tien jaar geleden hield president Museveni zich afzijdig, omdat het Westen zijn ontwikkelingshulp introk. De wet werd toen nietig verklaard. Maar vandaag is de hetze nog veel meer aangewakkerd en heeft de president, die in eigen land verzwakt is, het Westen minder nodig. 

"Als het Westen met te sterke politieke druk reageert, dan kan dat een omgekeerd effect hebben. Dan wordt de afkeer bij de bevolking nog groter en zou de meesterstrateeg Museveni die verontwaardiging moeten volgen om de publieke opinie achter zich te houden. Maar stille diplomatie is dan weer niet zichtbaar genoeg. Dan lijkt het alsof we ons niets aantrekken van de schending van de mensenrechten. Een eenduidig antwoord is er niet en de homoseksuelen zijn de dupe."

Oeganda is samen met de Republiek Congo, Zambia en de Centraal-Afrikaanse Republiek het enige Afrikaanse land met een christelijke meerderheid waar dan wel polygamie is toegestaan. Oegandese mannen mogen er trouwen met verschillende vrouwen. Voorstellen om die wet terug te draaien, zijn al verschillende keren verworpen. Het laatste voorstel uit 2010 is nog niet behandeld.