Vicepremier, minister, staatssecretaris: de verdeling is er, maar wat is het verschil tussen die functies?

Eva De Bleeker (Open VLD), Sammy Mahdi (CD&V), Thomas Dermine (PS), Mathieu Michel (MR) en Sara Schlitz (Ecolo). Dat zijn de staatssecretarissen van de nieuwe federale regering. "De ene portefeuille is wat zwaarder dan de ander. Zo is een staatssecretaris voor Begroting of voor Asiel en Migratie een populaire en zichtbare post", aldus Nicolas Bouteca, professor politieke wetenschappen aan de UGent. 

“Het verschil laat zich dan ook eerder zien in theorie dan in de praktijk”, aldus Bouteca. Het belangrijkste verschil is daarbij dat een staatssecretaris niet in de ministerraad zetelt, "het belangrijkste orgaan van de federale regering", vertelt Bouteca. Die wordt gevormd door alle ministers van een regering, dus zonder de staatssecretarissen. 

“Maar in de praktijk schuift een staatssecretaris wel eens aan bij de ministerraad als de vergadering over zijn/haar portefeuille gaat”, zegt Bouteca. 

Een ander verschil tussen een minister en een staatssecretaris is dat die laatste doorgaans wordt toegewezen aan een minister van dezelfde partij. Zo zal de staatssecretaris voor begroting, De Bleeker, bijvoorbeeld worden toegewezen aan de minister van Justitie, Van Quickenborne. “Men kan een staatssecretaris ook bekijken als een soort adjunct-minister, maar met een eigen beleidsterrein. Zo krijgen ministers enerzijds de luxe om bepaalde taken uit handen te geven. Anderzijds hebben ze zo meer grip op bepaalde portefeuilles. Het werkt als een tweesnijdend zwaard.” 

(Lees verder onder de foto)

Staatssecretarissen dienen vaak ook om een evenwicht te bekomen in de verdeling van de ministerposten tussen de verschillende partijen. Als een partij minder ministers krijgt dan gehoopt, wordt dit vaak gecompenseerd door een staatssecretaris, legt Bouteca uit.

Waar de ministerraad paritair moet worden samengesteld, namelijk evenveel Vlaamse als Waalse ministers, en zich moet houden aan een bovengrens van 15 ministers, is dit bij staatssecretarissen niet het geval. “Een regering kan zoveel staatssecretarissen aanduiden als ze wil”, legt Bouteca uit. 

“Wat je ten slotte ook vaak ziet, is dat staatssecretarissen vaak jonge, frisse gezichten zijn die de partij wil lanceren. Ministers zijn meer gevestigde waarden binnen een partij”, zegt Bouteca. 

Vincent Van Quickenborne (Open VLD), Vincent Van Peteghem (CD&V), Frank Vandenbroucke (SP.A), Petra De Sutter (Groen), Pierre-Yves Dermagne (PS), Sophie Wilmès (MR) en Georges Gilkinet (Ecolo). Elke partij heeft in de regering-De Croo I een vicepremier. 

Waar staatssecretarissen niet in de ministerraad zetelen, zetelen de gewone ministers niet in het kernkabinet. “Dat orgaan staat, in tegenstelling tot de ministerraad, niet in de grondwet, maar het hakt wel de belangrijkste knopen door”, vertelt Bouteca. Het bestaat uit de premier en de vicepremiers. “Nu dat het kernkabinet in deze regering zo groot is, degradeert de macht van de ministerraad in feite. De ministerraad zou wel eens minder belangrijk kunnen worden.”  

Daarnaast heeft een vicepremier naast zijn taak als minister ook de taak om toezicht te houden op het algemeen beleid, legt Bouteca uit. Dat zorgt ervoor dat hun kabinet ook een pak groter is. "In het kabinet van Van Quickenborne zullen enerzijds bijvoorbeeld medewerkers zitten die zich bezighouden met voorbereidend werk voor zijn functie als minister van justitie. Daarnaast zullen er ook medewerkers zijn die zich bezighouden met algemeen beleid om de andere ministers te kunnen opvolgen." 

In principe verdienen de premier en de vicepremiers het meeste. Ze verdienen ook evenveel. De gewone ministers verdienen wat minder en de staatssecretarissen nog wat minder. “Maar het loon is niet de belangrijkste drijfveer” volgens Bouteca. “Het gaat eerder over macht.”