Geen klimaatconferentie, wel "internationale dynamiek": hoe zit het intussen met het klimaatbeleid?
Dat er dit jaar géén klimaatconferentie is - de COP26 in Glasgow had normaal gezien vandaag moeten eindigen - hoeft geen ramp te zijn voor het klimaatbeleid, want er is internationaal een belangrijke politieke dynamiek op gang aan het komen, zeggen klimaatexperts. Meer nog, het kan zelfs extra kansen bieden. "Maar het betekent wel dat de COP van volgend jaar in Glasgow héél belangrijk wordt."
De Conference of the Parties (COP) in Madrid, een jaar geleden, baarde een muis. Wat toen ook bleek, is dat de klimaatplannen die de landen wereldwijd op tafel hebben liggen om het klimaatakkoord van Parijs te halen, ruim onvoldoende zijn. In 2015 werd in Parijs afgesproken om de opwarming van onze planeet beperken tot ruim onder de 2 graden Celsius, en liefst anderhalve graad. Nog voor Madrid werd berekend dat de inspanningen eigenlijk verdubbeld zouden moeten worden, maar daar kwam dus niks van in huis.
Met wat nu op tafel ligt, gaan we richting 3 graden en meer (we zitten nu ongeveer aan 1,1 graad extra wereldwijd, red.) De COP26 in Glasgow wordt een belangrijke top, werd een jaar geleden gezegd: daar moesten o.a. de verhoogde ambities op tafel worden gelegd. In februari werd de conferentie reikhalzend voorgesteld door de Britse premier Boris Johnson in Londen, met aan zijn zijde o.a. ook documentairemaker Sir David Attenborough (foto's).
Maar dat was dus voor het coronavirus Europa in zijn greep zou krijgen. Eerst zou de COP enkele maanden doorschuiven, maar het is uiteindelijk gewoon met een jaar verdaagd.
Intussen hameren klimaatexperts maar op de hoogdringendheid van de zaak: hoe sneller we onze uitstoot van broeikasgassen drastisch inperken, hoe beter. Hoe groot is de impact door het wegvallen van de COP nu, of valt het allemaal nog mee? (ontdek het onder de foto)
"Internationale dynamiek": hoe zit dat precies?
Peter Wittoeck, al verschillende jaren delegatieleider van België op vorige klimaatconferenties, wikt en weegt: "Zo'n COP heeft natuurlijk veel aantrekkingskracht als internationaal platform. Je zou kunnen denken: als de COP wegvalt, dan valt de motivatie weg van een aantal politieke leiders om snel werk te maken van die doelstellingen. Maar we zien in de realiteit dat dit toch niet het geval blijkt te zijn. Het uitstel van de COP heeft de politieke dynamiek niet uitgeschakeld."
Wittoeck verwijst naar de Green Deal van de Europese Unie, naar de belofte van China ook om tegen 2060 klimaatneutraal te worden - de eerste keer dat het land zich concreet uitsprak - en naar de plannen van de verkozen Amerikaanse president Joe Biden om de VS tegen 2050 klimaatneutraal te maken.
Ook grote industrieën als Zuid-Korea en Japan hebben zich positief uitgesproken, het Japanse parlement riep onlangs zelfs nog (symbolisch) de "klimaathoogdringendheid" uit en wees daarbij op de "ongeziene schade door weerfenomenen".
Als een land als de VS de stap zet, kan dat meer dan helpen om andere landen mee te trekken
Biden heeft beloofd dat de VS zo snel mogelijk weer in het klimaatakkoord zal stappen, en dat kan volgens Wittoeck ook wel snel, via een presidentieel besluit waarna de Verenigde Naties dan op de hoogte worden gebracht. Het gaat dus niet om een heel langdurig proces.
En die stap van de VS is een heel belangrijke, ook voor andere spelers, zegt hij: "De realiteit blijft dat landen vaak naar elkaar kijken voor ze zelf de stap zetten, en als een belangrijke handelspartner, zoals de VS dat wereldwijd is, ook die stap zet, dan kan dat natuurlijk meer dan helpen."
China en de VS zijn 's werelds grootste uitstoters van fossiele brandstoffen, dus de internationale dynamiek klinkt veelbelovend. Een kanttekening is wel dat het nog altijd moet gebeuren, en dat een doel als 2050 of 2060 toch nog relatief ver is: ook het komende decennium moet er veel bewegen, benadrukken wetenschappers. Daarover kan op de volgende COP in november 2021 wel al veel duidelijk worden.
Volgend jaar kan de COP plaatsvinden in een betere context
Laurien Spruyt, klimaatexperte bij de Bond Beter Leefmilieu was vorig jaar ook op de COP25 in Madrid, en betreurt dat er dit jaar geen vervolg komt. "Het klimaatprobleem is heel dringend, en elk jaar dat we missen, is een verlies."
Maar ze ziet het ook positief: nu er een jaar extra tijd is, en er veel aan het bewegen is, kan dit kansen bieden voor een nog betere COP26 volgend jaar: "De landen hebben nu iets meer tijd om hun plannen bij te schaven. De ambitie moest hoger, maar misschien was dit moment nog wat te vroeg geweest. Over een jaar kan de COP26 in Glasgow plaatsvinden in een betere context, want de grootste vervuilers zoals de VS, China, Europa, Korea en Japan zullen dan mee aan boord zijn, en zij zijn goed voor ruim de helft van de wereldwijde uitstoot."
Dat kan de ambities dan weer versnellen: "Grote landen kunnen een dynamiek teweegbrengen die een gunstig effect kan hebben op de klimaatambities van andere landen." (tekst loopt door onder de video)
Bekijk in de video wat Laurien Spruyt vertelt: "De globale context zal volgend jaar iets beter zijn dan vandaag."
Mogelijk zal het uitstel voor sommige landen betekenen dat ze hun inspanningen wat uitstellen, maar Spruyt nuanceert. Het betekent niet dat landen individueel zelf niets kunnen doen, zegt ze. "Op zich zijn de zaken die op de klimaattop in Glasgow besproken moeten worden, niet cruciaal voor landen om al hun steentje te kunnen bijdragen. Zij kunnen vandaag al hun klimaatplan optimaliseren en meer ambitie tonen. Het uitstel van de klimaattop mag dus geen excuus zijn om nog niet tot actie over te gaan."
Peter Wittoeck noemt het daarom "geen ramp" dat er nu geen COP is: "Want nu zijn eigenlijk de landen zelf aan zet. Het kader is duidelijk, de doelstelling is duidelijk. Landen weten wat ze moeten doen. Ze moeten hun plan met hun nieuwe doelstellingen, dit jaar voorleggen. De formele deadline is (was) niet de COPin 2020, de formele deadline is 2020."
Op zich hoeft dit geen ramp te zijn
De COP26 wordt héél belangrijk
Na het jaartje uitstel groeit het belang van de COP26 van november volgend jaar nog. "Absoluut", benadrukt Peter Wittoeck, "daar zal de synthese worden gemaakt van wat iedereen heeft aangekondigd wat ze zullen doen om de ambities scherper te stellen. Maar ook de uitvoeringsregels voor Parijs zijn nog niet helemaal voltooid. Eén belangrijk aspect daarvan is de koolstofmarkt, de handel in emissierechten op internationaal niveau, waarover nog steeds geen akkoord is."
Die regels kunnen een heel grote impact hebben op de reële, collectieve ambitie, zegt hij. "Als die regels slecht geschreven worden, op een manier die dubbeltellingen toelaat, bv dat een ton CO₂-vermindering dubbel telt, dan krijg je in realiteit een veel grotere uitstoot dan wat landen beloven. Het is dus cruciaal dat de regels op een goede manier geschreven worden." Wat extra tijd kan in deze zeker helpen, maar het hangt niet enkel daarvan af: ook de politieke wil moet er uiteraard zijn. Het valt dus af te wachten hoe succesvol Glasgow 2021 op dat vlak kan zijn. (lees door onder de video)
Bekijk in de video hieronder wat Peter Wittoeck antwoordt op de vraag of de COP volgend jaar, na het wegvallen van de conferentie dit jaar, extra belangrijk wordt:
Het is heel belangrijk dat de nieuwe regels voor de koolstofmarkten goed worden geschreven
Klimaat staat nog op de agenda de komende weken
In elk geval worden er de komende weken enkele virtuele evenementen georganiseerd om het verlies van de COP op te vangen. Zo wordt er op 12/12, de dag van de vijfde verjaardag van het Klimaatakkoord van Parijs, een grote top georganiseerd. Daar zullen staats- en regeringsleiders spreken. "Die top kan ook een platform zijn waar de COP dat anders was geweest. Dus er gebeurt wel heel wat," zegt Wittoeck nog.
