Van "branden blussen" tot "flandriens": politici en experts goochelen met coronametaforen, maar werkt dat ook?
Het taalgebruik van politici en experts staat bol van de metaforen. Om het coronabeleid duidelijk uit te leggen werd het virus al vergeleken met brandende huizen en oorlog. De bevolking wordt vergeleken met flandriens. "Metaforen zijn een uitstekende manier om te communiceren", zegt professor Dominiek Sandra (UAntwerpen) in "De wereld vandaag" op Radio 1.
De redactie van "De wereld vandaag" ging op zoek naar metaforen in de communicatie over het coronavirus, en stelde vast dat vier onderwerpen regelmatig weerkeren:
"We zijn in oorlog met een onzichtbare vijand", zo kondigde de Franse president Emmanuel Macron de lockdown van zijn land aan in maart. Maar ook Steven Van Gucht, van Sciensano, had het vandaag nog over ons zorgpersoneel als "frontsoldaten".
Toen viroloog Marc Van Ranst afgelopen zomer vragen kreeg over een mogelijke tweede golf, zei hij dat "we snel kleine brandjes moeten blussen, om te voorkomen dat we een uitslaande brand krijgen". Vuur blijkt een zeer populaire metafoor, Vlaams minister-president Jan Jambon zei afgelopen weekend dat hij nog niet wilde beginnen te blussen als het huis nog niet in brand stond.
Bekijk hier viroloog Marc Van Ranst in "Het Journaal" van 25 oktober over de brandweer en rookmelders (lees voort onder de video):
Maar ook water doet het goed bij de coronametaforen. Zo vroeg Margot Cloet van Zorgnet-Icuro zich af of "de overstroming die er nu al is, geen tsunami wordt". Spoedarts Jan Stroobants zei dat "het schip sowieso averij zal oplopen".
En dan is er natuurlijk nog sport. Zowel Vlaams minister van Sport Ben Weyts als Jan Jambon noemde de Vlamingen "flandriens", verwijzend naar de wielrenners. "We moeten het gat met het virus dichtrijden als één groot Vlaams peloton", klonk het. De coronacrisis werd ook al enkele keren vergeleken met "een marathon waarvan de eindmeet nog niet in zicht is".
Bekijk hier Jan Jambon in "De zevende dag": "Ik zou nu al mijn huis kunnen beginnen blussen" (lees voort onder de video):
Je moet een metafoor kiezen die goed bij de doelgroep past
Hoogleraar aan het departement Taalkunde van de Universiteit Antwerpen Dominiek Sandra vindt metaforen bijzonder nuttig. "Het is kort en krachtig. Metaforen roepen een beeld op, en een beeld zegt meer dan duizend woorden."
"Je moet een beeld kiezen dat goed bij de doelgroep past", zegt Sandra. "Wielrennen is heel erg populair in Vlaanderen, de metafoor over flandriens was dus bijzonder slim gekozen. Ook omdat flandriens een heel positief beeld oproept. Een metafoor over skiën bijvoorbeeld zou in Vlaanderen veel minder goed werken."
Een goede metafoor is zo krachtig, dat een metafoor lang kan blijven hangen ook als je dat niet wil. "Ik denk dat Jambon spijt heeft van zijn metafoor over het brandende huis van afgelopen weekend. Iedereen pikt dat op en borduurt erop voort."
Bekijk hier Jan Jambon over flandriens en Vlaamse veerkracht (lees voort onder de video):
Positieve en negatieve metaforen
"Water, vuur en oorlog zijn bijzonder krachtige beelden. Je wil meteen ingrijpen als je huis in brand staat of overstroomt", aldus Sandra. "Het zijn beelden die angst oproepen."
"Sport is dan weer een positieve metafoor. Daarmee kun je mensen enthousiasmeren." Professor Sandra raadt politici en experts dus aan om vooral op die weg verder metaforen te zoeken.
Viroloog Steven Van Gucht (Sciensano): "Zorgpersoneel zijn onze soldaten aan het front":
