Vrijheid en kwaliteit van onderwijs gaan hand in hand 

De eindtermen in het secundair onderwijs blijven voer voor discussie. Voor de ene zijn ze de garantie dat elke leerling een basisniveau haalt, voor de ander zijn ze een te strak keurslijf voor de creatieve leerkracht. Katholiek Onderwijs Vlaanderen drukt op de vrijheid van onderwijs, en vraagt een goede omkadering om daar kwaliteitsonderwijs van te blijven maken. 

opinie
Lieven Boeve
Directeur-generaal van Katholiek Onderwijs Vlaanderen

De PISA-resultaten geven aan dat er zich al een hele tijd een daling aftekent in de prestaties van onze leerlingen op wereldschaal. Bovendien zet die daling zich vooral door bij onze cognitief sterkste leerlingen. 

Tegelijk toont onderzoek van diezelfde OESO die de PISA-toetsen organiseert, dat onderwijssystemen die ruimte laten voor vrij onderwijs door de band genomen meer kwaliteit leveren dan door de overheid gestuurde systemen. Vrijheid en kwaliteit zijn helemaal niet tegengesteld aan elkaar, maar versterken elkaar. Vrijheid appelleert immers aan verantwoordelijkheid, inspireert tot innovatie, en laaft zich aan passie.  

Wie mede-eigenaar is van het onderwijs dat hij biedt, en dus niet zomaar uitvoerder van wat de overheid beslist, is meer gedreven tot kwaliteitsvol onderwijs. Dat geldt voor leraren, maar ook voor scholen. 

Het recente advies van de Raad van State stelt dat de Vlaamse overheid, onder meer via subsidiëring, die vrijheid dient te garanderen: maatregelen om kwaliteit en gelijkvormigheid tussen de onderwijsnetten te verzekeren mag ze die vrijheid nooit te ingrijpend beperken. 

Toch kan de Vlaamse overheid, met respect voor die grondwettelijke vrijheid, heel wat doen om de kwaliteit van ons onderwijs te verbeteren. Hieronder een drievoudige oproep om te sleutelen aan de randvoorwaarden van ons onderwijs, zodat vrijheid en kwaliteit ook echt kunnen samengaan. 

Zet eindtermen in zoals ze bedoeld zijn 

Maak er dus niet de unieke lat van ons onderwijs van. Als minimumdoelen zijn ze daar immers niet voor bedoeld. Meer nog: wij zijn lang niet de enigen die vermoeden dat precies de invoering van eindtermen meer dan 20 jaar geleden als ‘de lat van het onderwijs’ geleid heeft tot de verminderde prestaties van de cognitief sterkste leerlingen. 

Te vaak zijn onze scholen, onder meer vanuit de inspectie, berispt omdat ze van hun leerlingen meer vroegen dan de eindtermen. Stop dus de nivellering van ons onderwijs via eindtermen. Als minimumdoelen kunnen ze slechts de ondergrens aangeven. Gun ons de ruimte om via ambitieuze leerplannen meer uit élke leerling te halen, en leerlingen die meer aankunnen of andere competenties hebben, uit te dagen (plus est en vous!). 

Samen met leraren en experten willen wij geïnspireerde en gevarieerde leerplannen ontwerpen die de lat voor elke leerling hoog leggen. Iedereen verdient uitgedaagd te worden: zowel de leerling die extra ondersteuning nodig heeft, als de leerling die het in zich heeft te excelleren. En wees gerust: in onze leerplannen zal voldoende ruimte zijn voor scholen en leraren om zelf eigen accenten te leggen. 

Zet in op genoeg en goed geschoolde leraren 

Onderwijs gebeurt in de eerste plaats in de klas. Rekruteer daarom iedereen die voor een loopbaan in het onderwijs warm te maken is. Stimuleer op elk niveau van ons onderwijs het vormen van gemengde teams van graduaten, bachelors en masters, die vanuit verschillende expertise samen kwaliteitsvol onderwijs verzorgen. 

En vooral: maak van blijvende professionalisering een absolute beleidsprioriteit. Het TALIS-onderzoek leert dat we dat in Vlaanderen nog te weinig doen. Voorzie daarom standaard in de opdracht van leraren voldoende tijd voor levenslang leren, en creëer tegelijk ruimte voor bijzondere vormingstrajecten, bijvoorbeeld om een bijkomende (vak)bekwaamheid of diploma te verwerven. 

Moedig daarbij innovatie, samenwerking en interdisciplinariteit aan. Voorzie uiteraard in een veel groter professionaliseringsbudget dan de paar tientallen euro’s die nu per leraar beschikbaar zijn. Druk de opdracht van leraren niet langer uit in lesuren, maar waardeer alle aspecten van het leraar zijn in een jaaropdracht. En geef aan scholen de mogelijkheid om een doortastend en duurzaam personeelsbeleid te voeren.  

Versterk scholen in hun beleidsvoering 

Bied scholen daarom voldoende middelen en ruimte om kwaliteit te leveren. Voorzie substantieel meer beleidsondersteunend personeel in het basisonderwijs (maar vergeet ook het volwassenenonderwijs niet!). Pak de juridisering aan en pas bij elke beleidsmaatregel van de overheid consequent de planlasttoets toe: bezorg de school en leraren niet méér administratie. Weersta zeker de schijnbaar onuitroeibare neiging om middelen te kleuren, waardoor ze die niet volgens eigen noden en beleidskeuzes kunnen inzetten.

 Denk ook na over een betere verloning van directeurs, want ze spelen een cruciale rol in het kwaliteitsbeleid van scholen. Ondertussen is het ook een knelpuntberoep geworden. Vorm een consortium tussen universiteiten en onderwijsverstrekkers om goede gestandaardiseerde toetsen te ontwikkelen als kwaliteitsinstrument voor scholen. De resultaten ervan bieden schoolleiders en leraren belangrijke data om de eigen kwaliteit te monitoren. 

Maak middelen vrij voor een digitale omwenteling voor zowel infrastructuur als professionalisering, en bevorder zo ook de datageletterdheid. Bespaar ten slotte niet langer op de pedagogische begeleiding maar investeer er des te meer in, aangezien hun kernopdracht er precies in bestaat het kwaliteitsbeleid van scholen te ondersteunen.

Met vrijheid komt verantwoordelijkheid. De overheid en wij als netwerk van schoolbesturen, elk met onze eigen rol, kunnen samen werken aan kwaliteit. Niet door de vrijheid in te perken, maar ze te ondersteunen via goede randvoorwaarden (overheid) en ambitieuze leerplannen en pedagogische ondersteuning (onderwijsverstrekkers). Laat ons daar samen werk van maken.

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen