Een Bijbels tafereel en een hondendrol: expo in Antwerpen toont etsen van Rembrandt, grote meester op klein formaat
Meer dan 80 etsen van de beroemde Nederlandse kunstenaar Rembrandt uit een privécollectie zijn te zien in museum De Reede in Antwerpen. Rembrandt, "een fotograaf avant la lettre", trekt gekke bekken in zijn zelfportretten, maar hij toont ook veel empathie in zijn afbeeldingen van arme lieden.
De Nederlander Rembrandt van Rijn (1606-1669) werd wereldberoemd met zijn vernieuwende schilderijen als “De nachtwacht” of de vele sprekende portretten en zelfportretten. Hij was niet enkel een meester met olieverf en doek, maar ook met de etsnaald en de drukpers.
Rembrandt maakte bijna 300 etsen en daarvan zijn er nu ruim 80 te zien in Antwerpen. De etsen waren geen bijzaak voor hem; het zijn volwaardige kunstwerken, naast zijn schilderijen. Hij perfectioneerde zijn techniek zijn hele leven.
Wat is een ets?
Een ets is een afbeelding die wordt getekend in een waslaagje op een koperplaat en die na allerlei behandelingen wordt afgedrukt op papier. Er zijn dus meestal meerdere exemplaren van. Rembrandt veranderde vaak nog aan de tekening en dat zie je aan de verschillende versies of “staten” van een ets.
Voor mij is Rembrandt een fotograaf avant la lettre
De etsen komen uit de privécollectie van de Nederlandse verzamelaar Jaap Mulders. Hij bewondert vooral het “ongekende vakmanschap” van Rembrandt, maar ook zijn scherpe blik. “Voor mij is Rembrandt een fotograaf avant la lettre.”
De barmhartige Samaritaan en de hondendrol
Neem nu de prachtige afbeelding van het Bijbelse verhaal van de barmhartige Samaritaan. De gewonde man is net binnengebracht in een herberg. Een stichtelijk tafereel, maar op de voorgrond zien we een hond die een drol deponeert. Jaap Mulders: “Zoiets bedenk je toch niet als je een “gewone” kunstenaar bent?”
De etsen zijn verbluffend verfijnd en zitten vol sprekende details. Rembrandt observeerde gewone mensen in hun gewone bezigheden, met veel gevoel voor humor. “De rattengifverkoper” gaat van deur tot deur, met als reclamestunt op een lange stok een mand met levende ratten en daaronder een aantal hangende dode ratten. Voor en na.
Bedelaars, vedelaars, arme boeren, een plassende man: Rembrandt typeert hen met hun lompen en instrumenten in enkele trekken. Het zijn etsen die vaak niet groter zijn dan een postzegel. Ook zijn naakten zijn heel naturel; je ziet aan de afdruk in de kuiten van een vrouw dat ze net haar kousen heeft uitgedaan.
Rembrandt een fotograaf avant la lettre? Hij was in elk geval goed in selfies. Hij keek in de spiegel en beeldde zichzelf af, bij wijze van vingeroefening. In De Reede in Antwerpen is een geestig rijtje piepkleine zelfportretten te zien met verschillende gezichtsuitdrukkingen: Rembrandt fronsend, grijnzend, schreeuwend, verbaasd. Rembrandt in chique kostuum met zwierige hoed. Rembrandt op een bad hair day, waarbij je al zijn wilde haren kunt tellen.
Op groter formaat kun je je vergapen aan Bijbelse taferelen, zoals een predikende Jezus of Christus tegenover Pontius Pilatus. Rembrandt beeldt een menigte interessante figuren af, met sprekende koppen, en maakt een gewaagd onderscheid tussen licht en donker in een perfecte compositie. Dat doet hij ook in zijn landschappen.
Vierhonderd jaar geleden getekend en geëtst, deze meesterwerkjes van Rembrandt, maar zo levendig als waren ze gisteren vastgelegd.
Rembrandt. Fotograaf avant la lettre. In museum De Reede in Antwerpen van 27 januari tot 22 mei 2023.