Is geen deal beter dan een slechte deal? Hoe moet het nu verder met de brexit?
De brexit beheerst opnieuw de actualiteit, nu de Britse premier Theresa May zich opvallend onbuigzaam toonde na afloop van de onderhandelingen in de Oostenrijkse stad Salzburg. Ze wees erop dat het Verenigd Koninkrijk zich steeds meer moet voorbereiden op een "no deal"-scenario. Zit dat er echt aan te komen? Professor EU-studies Hendrik Vos vermoedt van niet. De harde woorden van May waren eerder gericht aan haar binnenlandse publiek dan aan de EU, meent hij.
Op 29 maart, over goed zes maanden dus, zou de brexit een feit moeten zijn. Maar dat dat ook echt het geval zal zijn, lijkt steeds minder waarschijnlijk.
Nog maar enkele dagen geleden had Europees president Donald Tusk nochtans verklaard dat er weliswaar minder tijd, maar toch "meer hoop" was. Maar ook die hoop lijkt intussen de grond in geboord, nu de Britse premier gisteren het woord "impasse" in de mond nam.
Meer dan twee jaar na het referendum hebben we nog niet veel brexit gezien
De woorden van Tusk leken voor professor Vos sowieso op "fluiten in het donker", zei hij in "De ochtend" op Radio 1. "Ik had meer het gevoel dat die woorden dienden om iedereen wat op te peppen en moed te geven. Want kijk, we zijn meer dan twee jaar na het referendum, en veel brexit hebben we nog niet gezien. Over zes maanden verdwijnen de Britten uit de EU, en er is amper wat geregeld."
"Af en toe probeert men te doen alsof het goed zal komen, maar vroeg of laat bots je dan toch op de realiteit. En op de essentie: dat de brexit niet uitvoerbaar is op een manier die tegemoet komt aan wat de brexiteers beloofd hebben, tenzij je er een economische ramp voor over hebt."
Wat is er fout gelopen op de top in Salzburg?
May was naar Salzburg gekomen met een voorstel om wel toegang te houden tot de interne markt voor goederen, maar niet mee te doen aan het vrije verkeer van personen. "Ze pikte daarbij de kersen uit de taart", zegt Vos.
"Op vlak van goederen en diensten pleitte ze ervoor om dichter bij de EU te blijven, om te kunnen blijven handelen met het continent en economisch minder schade te ondervinden. Maar op andere domeinen, zoals migratie, zou het Verenigd Koninkrijk wel zijn zin doen."
"Daar is de EU het natuurlijk niet mee eens, want zo haal je de stenen uit het EU-gebouw en stort op den duur alles in." De EU wees het Britse voorstel categoriek af, waarna May in een harde toespraak duidelijk maakte dat ze niet zal buigen, en dat Europa nu maar met een alternatief moet komen.
Waarom gebeurt dit net nu?
De harde taal van May is volgens Vos niet zozeer gericht aan de EU, maar des te meer aan haar binnenlands publiek. Volgende week houdt de Conservatieve Partij een conferentie. May, die ook binnen haar partij onder druk staat, wou nu dus toch wel eens tonen dat ze op haar strepen staat. De voorbije dagen was in de Britse pers gezegd dat ze "vernederd" werd door Europa.
"De zet die May nu heeft gedaan -zo emotioneel en kras reageren- is een poging om in eigen land haar vel te redden en als premier aan te blijven", zegt Vos.
Maar naar de EU toe, ligt de bal nog altijd in het kamp van May. "En daar zal ze toch een andere strategie moeten gebruiken die veel meer richting verzoening gaat. Op een aantal vlakken zal ze dan toch een aantal toegevingen moeten doen. Maar dat kan ze niet doen vóór die partijconferentie."
Is een "no deal" een mogelijk scenario?
"Geen deal is beter dan een slechte deal", zei May. Maar is dat echt een scenario waarmee we rekening moeten houden? Hendrik Vos vermoedt van niet. "Een "no deal" is een scenario waar ontzettend veel chaos en onzekerheid mee gepaard zal gaan. Ik denk dat men dat toch ten allen prijze wil vermijden, zeker langs Britse kant."
Ik denk dat men "no deal" ten allen prijze wil vermijden
"May zegt dan wel stoer dat ze liever geen deal heeft dan een slechte deal, maar de mogelijke gevolgen zijn niet min: tekort aan medicijnen, lange rijen aan de grens, vliegverkeer dat in het honderd loopt, voedselvoorziening die misschien voor een deel in gevaar komt. Het zijn dingen die niet alleen de Britse bedrijfswereld, maar ook de Britse consument doen gruwelen."
Hoe zullen de onderhandelingen verder evolueren?
Hendrik Vos vermoedt dat er op 29 maart een soort overgangsperiode zal starten, waarin alles min of meer bij het oude blijft. De Britten zullen formeel niet meer in de EU zitten, en dus geen deel meer uitmaken van de raad en het parlement. Maar ze zullen wel nog alle regels blijven volgen en blijven meebetalen aan de Europese begroting. In ruil zullen ze toegang tot de markt blijven behouden.
Tijdens die overgangsperiode, die volgens Vos lang zou kunnen duren, kan er dan voort onderhandeld worden. "Dat is een scenario dat óók gekenmerkt wordt door onzekerheid. Je stampt het blikje wat verder op de weg en hoopt dat er intussen vanalles gebeurt, waardoor je eruit raakt."