3.000.000.000: dat verdienen mensensmokkelaars jaarlijks. Hoe doen ze dat?

Mensensmokkel is een even lucratieve als criminele business. Verschillende mensensmokkelaars hebben verschillende modus operandi maar in grote lijnen komt de structuur en de manier van werken wel telkens terug. 

Eerst dit: de meeste smokkelbendes zijn gespecialiseerd in hetzij drugs, wapens, sigaretten of mensen. Maar sommige criminelen ontpoppen zich tot ware polycriminelen en doen alles en liefst in combinatie met elkaar. Zo is er bij het Belgische gerecht een Tsjechische bende bekend die op de heenweg naar het Verenigd Koninkrijk drugs en mensen vervoerde en op de terugweg sigaretten meebracht. 

De vraag naar mensensmokkelaars is groot en gegeven de migratiegolven is de verwachting dat die vraag nog zal toenemen.   

Volgens rapporten van Europol zou ongeveer 90% van de migranten een beroep doen op smokkelaars om hun reis globaal te organiseren, slechts 10% van de migranten organiseert de reis op eigen houtje. Mensensmokkelaars hebben dus het overgrote deel van de markt in handen.      

Mensensmokkel is in essentie het overbrengen van mensen van punt A, via tussenetappes, naar punt B. In economische termen geformuleerd bieden smokkelaars hun cliënten een full servicepakket aan. Daarvoor wordt orde van grootte 12.000 à 15.000 euro betaald per persoon. 

Als je weet dat een bende tot honderden mensen smokkelt, is het duidelijk dat de omzet in deze criminele business enorm kan oplopen. Een voorbeeld. In 2017 veroordeelde de rechtbank in Gent Marjan S., een topfiguur binnen een Oekraïense smokkelorganisatie die verantwoordelijk was voor de overdracht van 506 personen. Dat is tenminste het aantal dat de rechtbank bewezen achtte. De rechters oordeelden in dit dossier dat de winst (na aftrek van de kosten dus) op 2.500 euro per vluchteling moest liggen. 506 mensen x 2.500 euro = 1.256.000 euro zuivere winst. 

Mensensmokkel is dus een erg lucratieve vorm van criminaliteit waarbij de winsten hoog zijn en de kans op betrapping laag. Europol schat de totale wereldwijde omzet van mensensmokkel (in 2015) op 3 à 5 miljard euro.  

Mensensmokkelaars geven geen gezinskorting. Integendeel. Mensen met kinderen betalen over het algemeen zelfs meer. Smokkelaars weten ook wel dat ouders koste wat het kost hun kinderen bij zich willen houden en die menselijke zwakte wordt ook financieel geëxploiteerd.

Er is nog iets. Smokkelaars beschouwen jonge kinderen als een extra risico dat ze trachten te beperken door de kinderen (of zelfs huilende baby’s) slaappillen te geven. Huilende kinderen kunnen de omgeving namelijk alarmeren en dat verhoogt het risico om betrapt te worden. Een fragment uit een telefoontap tussen smokkelaar en smokkelleider bevestigt dat.  

Soms worden de gesprekken iets minder subtiel gevoerd. In een getapt gesprek noteren de speurders volgende uitspraak over een baby en haar moeder: 

Er is, in juridische termen gesproken, geen resultaatsverbintenis, wel een inspanningsverbintenis. In dezelfde logica wordt het volledige bedrag niet meteen betaald maar wel in schijven (die samenvallen met de etappes) en het resterend saldo wordt gegeven als de bestemming bereikt is. 

In dat bedrag zit het transport en het herbergen in safehouses of (kleine) hotelletjes. Wat er niet in zit, is het vervaardigen van valse papieren. Vervalsing is een criminele specialiteit op zich die wordt bedreven in een afzonderlijk netwerk (dat trouwens ook aangesproken wordt door terroristen).

Terzijde, uit  sommige dossiers blijkt dat de vervalsing soms ook gebeurt door de fysiek van de migrant aan te passen aan de papieren (en foto’s) van bestaande mensen. In een recent dossier is er sprake van een kapper die zijn diensten verleent om de te smokkelen personen ‘aan te passen’ aan hun nieuwe papieren. 

Een mensensmokkelbende wordt geleid door mensen in het land van herkomst én door mensen in het land van bestemming. Die mensen werken samen omdat ze tot dezelfde familie behoren of uit dezelfde streek komen. Vertrouwen is een essentieel gegeven in deze sector en dan helpt het natuurlijk als je mekaar kent. Justitie en politie merken ook op dat de sleutelfiguren niet zelden ex-migranten zijn die hier inmiddels wel legaal verblijven.

De organisatie is dus duidelijk hiërarchisch gestructureerd met een leidinggevend, midden en uitvoerend kader. In een vonnis wordt daaraan toegevoegd: "De activiteiten worden top-down zo gestructureerd dat de top van de organisatie het meeste geld incasseerde maar tegelijk de minste risico’s liep."

Voor de tussenetappes wordt gewerkt met lokale bendes. In een Afghaans dossier werd zo de samenwerking met een Servische bende duidelijk. Zodra de migranten in Europa gearriveerd waren, werden ze daar, in Servië, opgevangen in safehouses. De lokale cel was verantwoordelijk voor hun doortocht naar (de Schengenzone) in Europa. 

Die doortocht gebeurt in een aantal gevallen met de trein (omdat de controles daar minder scherp zijn) of met een camionette. Camionettes worden gehuurd maar ook gekocht. Voor het illegale transport worden ze vaak omgebouwd. Terzijde, de vindingrijkheid waarmee mensen in een camionette verstopt worden, is vaak omgekeerd evenredig met de menselijkheid. Mensen worden verplicht (soms zelfs onder dreiging van vuurwapens) zich te laten inpakken in piepkleine dubbele wanden zonder verse lucht. 

Smokkelaars werken ook graag met koelwagens omdat ze ervan uitgaan dat die minder snel zullen gecontroleerd worden door de politie. Maar door de lage temperatuur en de beperkte zuurstof, neemt het gevaar voor de getransporteerde mensen natuurlijk wel toe.  

Als het traject goed verloopt, komen ze in België aan waar ze opnieuw ondergebracht worden in safehouses, wachtend op de finale etappe richting Verenigd Koninkrijk (of Scandinavië). 

Voor die finale etappe zijn er grosso mode twee systemen: een trip met aankomstgarantie en een trip zonder die garantie. Voor de eerste wordt plusminus 3.000 à 5.000 euro betaald, voor de tweede 1.000 à 1.500 euro. 

De garantie bestaat erin dat die mensen waar het niet gelukt is, een tweede en zo nodig derde kans aangeboden krijgen. 

Voor dat transport wordt soms ingebroken in wachtende camions zonder dat de chauffeur dus op de hoogte is. Maar in veruit de meeste gevallen wordt er gewerkt met eigen chauffeurs. Die worden vaak gerekruteerd in Servië (of Bulgarije) en komen voor de job speciaal af naar België. Het zijn niet zelden marginale figuren die verslaafd zijn en dus makkelijk te verleiden tot snel geldgewin.

Voor de start van die laatste etappe worden migranten door smokkelaars ergens gedropt. Ze krijgen de GPS coördinaten mee van de plek van afspraak.  Er zijn ook bendes die mensen hebben die als taak hebben op de parking de slachtoffers in de juiste vrachtwagen te laten klimmen. 

Vroeger waren bepaalde parkings als het ware eigendom van bepaalde bendes (waar ook protectiegeld voor betaald werd) maar gegeven de toegenomen hoeveelheid van mensen die migreren, merken politie en justitie dat er minder eigen criminele territoria zijn en dat iedereen overal werkzaam is. Dat leidt ertoe dat het werkterrein uitgebreid werd tot andere provincies (tot in Luxemburg) maar ook dat er af en toe afrekeningen gebeuren tussen rivaliserende bendes die actief zijn op dezelfde parking.  Denk in dit verband bv. aan de moord op een Litouwse vrachtwagenchauffeur in mei 2017 op een parking in Drongen. Uit dit moordonderzoek volgde een groot dossier van mensensmokkel. 

Daaruit blijkt ook dat de hele smokkelorganisatie een grote inzet van mensen vergt. Er werden liefst  56 mensen gedagvaard. Zestien van hen werkten in België, de rest op andere locaties. 

Al die mensen die actief zijn in een smokkelbende willen natuurlijk geld. It’s all about the money. Alles gebeurt per definitie illegaal al zijn er natuurlijk raakvlakken tussen boven en onderwereld. Net die grens maakt dat de illegale economie infiltreert in de legale economie.  

Zo zijn er in ons land al garagisten gearresteerd die naast het gebruikelijke werk hun diensten ook aanboden om die camionettes om te bouwen. Ander veel voorkomend voorbeeld van dat soort grensgevallen zijn nachtwinkels die eigenlijk slechts een dekmantel zijn en in werkelijkheid dienen als ontmoetingsplaats én ook als bedrijf om het zwarte geld wit te wassen. Hetzelfde kan gezegd worden over restaurants.  

Wat de Afrikaanse migrantenstroom betreft, zijn er criminelen die zich gespecialiseerd hebben in het ontvoeren van hen. De Afrikaanse migratietrip verloopt grosso modo in twee delen: de eerste trip gaat tot de Middellandse zee (en het tweede gedeelte is dan de boottocht overzee). Maar de weg daarnaartoe is inmiddels zo bekend, de fameuze Lybiëroute, dat criminelen daar makkelijk slachtoffers kunnen vinden om ze gevangen te nemen en te gijzelen. In ruil voor hun vrijlating eisen ze van hun familie losgeld. 

Afrikaanse migranten die in België geraken en van hier naar het Verenigd Koninkrijk willen, betalen voor die trip alleen zo’n 1.200 à 1.500 euro. 

In een fullservice systeem wordt de prijs vooraf, in het thuisland, afgesproken. De betaling gebeurt evident niet via overschrijvingen maar wel via hawala. Het is een parallel banksysteem om geld over te maken van een land naar een ander, zonder sporen van de transactie na te laten. Het systeem is volledig anoniem. Een garantiegever op het thuisfront stelt zich borg bij een hawalabankier. Er wordt een code afgesproken.  Als die code gegeven wordt, wordt er betaald.

In een Syrisch dossier lezen we dat pizzakoeriers ingeschakeld werden om geld van persoon A over te brengen naar persoon B. Het bleek een gangbare praktijk te zijn.   

Voor de leiders van de bende mensensmokkelaars gaat het in globaliteit om enorme bedragen. De smokkelleiders verblijven dikwijls in het Verenigd Koninkrijk – de bestemming van de meeste smokkelactiviteiten – waar ze hun criminele opbrengsten investeren in firma’s zoals carwashes of horecabedrijven. Een andere strategie van de smokkelaars is dat ze hun criminele opbrengsten veilig overdragen en onderbrengen in hun thuisland. 

Nigeriaanse mensensmokkelaars en handelaars werken via het zogenaamde Black Western Unionsysteem om het cash geld van België terug naar Afrika te krijgen. Het systeem komt erop neer dat in een Afrikashop wordt afgesproken om het geld te deponeren. Soms tot twee keer per week reizen mensen over en weer naar Nigeria met het geld verstopt in hun bagage. In Nigeria wordt dan opnieuw afgesproken in een winkel waar de begunstigden worden uitbetaald. Evident vraagt elke tussenpersoon een commissie.   

Het gebeurt natuurlijk dat migranten, eindelijk op hun bestemming geraakt, hun schuld niet kunnen aflossen (of ook hun familie in het thuisland niet). Smokkelaars houden hun slachtoffers vast tot ze integraal betaald zijn. Er zijn dossiers bekend waarbij mensen bij niet-betaling terug naar af gestuurd werden, terug naar Europa.    

Maar ingrijpender is misschien wel het systeem van schuldslavernij. Het is daar dat mensensmokkelaars eigenlijk mensenhandelaars worden. Migranten worden gedwongen tewerkgesteld om zo het resterend bedrag bij elkaar te krijgen. 

Zo wordt in het Myria jaarrapport  melding gemaakt van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen uit Noord-Afrika of Vietnam die gedwongen worden om als plukkers te werken in cannabisplantages of drugs te verkopen. Volgens de politie zijn er ook cannabisplantages in Limburg waar minderjarigen ingezet zouden worden voor het plukwerk.

Meer beide misdrijven, smokkel en handel, kunnen natuurlijk ook simultaan gepleegd worden. Mensen worden, en cours de route,  gedwongen zich te prostitueren om de rest van de reis te betalen. Seksuele diensten werden geruild tegen de belofte op een overtocht naar het Verenigd Koninkrijk of om de reis te betalen. 

Niet alleen vrouwen zijn hiervan het slachtoffer. Myria maakt ook melding van seksuele uitbuiting van (vooral Afghaanse) jongetjes. In een Afghaans smokkeldossier regelde de smokkelleider een gratis smokkelreis voor een minderjarige naar Frankrijk waarbij de jongen die achteraf in natura moest afbetalen.

Door de aard van de smokkelbusiness is het werk internationaal georganiseerd. Maar dat betekent natuurlijk ook dat de strijd ertegen internationaal moet georganiseerd worden. De financiële inbeslagnames zullen vooral in een bestemmingsland zoals het Verenigd Koninkrijk moeten gebeuren maar, zo stelt Myria vast, "sommige magistraten zijn niet altijd geneigd om deze internationale procedures toe te passen omwille van de tijdsdruk".

Myria wil ook vanuit een utilitair standpunt meer aandacht voor de slachtoffers. "De politiediensten mogen de smokkelslachtoffers niet beschouwen als illegale personen die zo snel mogelijk van het Belgische grondgebied moeten verwijderd worden maar juist als mensen die een belangrijke informatiebron zijn in de strijd tegen de mensensmokkelaars."

Meer info: www.myria.be