Wie weeft het warrige web van intriges en speculatie rond "Darrochgate"?

Die Britse humor toch. In een van de vele tweets rond "Darrochgate" citeert iemand een beroemd vers uit het gedicht Marmion van Sir Walter Scott: "Oh what a tangled web we weave, when first we practice to deceive..." ("Oh, wat een warrig web weven we, wanneer we eerst proberen te misleiden"). "The tangled web" is ook de slotaflevering uit de politieke komedie "Yes, Prime Minister" én de naam van een handboek voor de beveiliging van het internet...

De grote draden zijn gespannen. De meest vertrouwelijke informatie die de hoogst geplaatste Britse diplomaat in de VS, Sir Kim Darroch, aan zijn oversten had doorgegeven, is via een mol terechtgekomen bij journalist Isabel Oakeshott van de Britse krant Mail on Sunday en is zo op de voorpagina beland .

Niet één keer, maar twee keer. De eerste publicatie, vorige zondag, veroorzaakte al een schok. Darroch noemde de Amerikaanse president Donald Trump en zijn regering onbeholpen en onbekwaam. Als ambtenaar had hij de plicht om zijn vaststellingen over te maken aan het thuisfront, maar het was niet de bedoeling dat die informatie gelezen zou worden door het grote publiek en al zeker niet door de lichtgeraakte Trump. Je kon er gif op innemen dat hij de aantijgingen zou terugkaatsen, en dat op een minder diplomatische manier. 

Vertrouwelijke informatie, een plichtsgetrouwe ambtenaar, een mol, een journalist, een ijdele president. De volgende stap was al wat minder voorspelbaar: hoe zou de Britse politiek reageren? Aftredend premier Theresa May deed wat van haar werd verwacht: ze steunde voluit haar topdiplomaat. Ook minister van Buitenlandse Zaken én kandidaat-premier Jeremy Hunt bleef Darroch steunen.

Maar uitdager voor het premierschap Boris Johnson kreeg het in een debat niet over zijn lippen om Darroch te steunen. Hij zei net niet dat hij als nieuwe premier liever Trump te vriend zou houden dan een man die als Remainer (iemand die het Verenigd Koninkrijk in de Europese Unie wil houden, red.) bekendstaat en zijn plannen voor nieuwe handelsrelaties met de VS zou kunnen dwarsbomen. 

Johnson zou later terugkrabbelen en zeggen dat elke diplomaat spreekrecht heeft. Maar zijn eerste reactie - of non-reactie - heeft de val van Darroch versneld en hem gedreven tot zijn beslissing om zijn ontslag in te dienen. Onthoud dus de naam Boris Johnson. 

Toen het schandaal op gang kwam - het kwaad was al geschied - besliste de Britse politie om de zaak te onderzoeken én tegelijk de pers te fnuiken, omdat de informatie geheim was en het "algemeen belang" voorgaat op het belang van het publiek.

Dat laatste was een hoogst ongebruikelijke beslissing. Het recht op vrije meningsuiting is heilig voor de Britse pers. Het was dan ook geen wonder dat er snel reactie op kwam. Johnson, maar ook Hunt en heel wat journalisten waren er snel bij om de maatregel af te keuren.

De krant Mail on Sunday legde het verbod koudweg naast zich neer en kwam vanmorgen met alweer een gelekt rapport van ambassadeur Darroch. Hij schrijft dat president Trump opzettelijk de nucleaire deal met Iran afschoot om zijn voorganger Barack Obama, de architect van de deal uit 2015, te dwarsbomen.

"Diplomatiek vandalisme" noemt Darroch die houding, en hij meldt nog dat de Amerikaanse regering verdeeld was en totaal geen plan had voor achteraf. De mail is geschreven in mei 2018, net nadat toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson de Amerikaanse regering vergeefs was gaan vragen om de VS in het akkoord te houden. 

Waarom mogen (of moeten) we dat weten? Waarom brengt Isabel Oakeshott die informatie? En waarom doet ze dat vandaag, na het persverbod? Dat zijn interessante vragen. 

Wat Darroch vertelt over Trump en zijn administratie is niet echt verbazingwekkend. Misschien was het de bedoeling om de Iranpolitiek van het Verenigd Koninkrijk een beetje op te poken. De Britten spreken sinds een week wel forsere taal, na de incidenten tussen Britse en Iraanse schepen in de Perzische Golf en voor de kust van Gibraltar, maar ze gaan in hun vijandige taal lang niet zover als de Amerikanen. De Britten houden vast aan de Irandeal. Trump heeft wél ingegrepen: hij kelderde de deal en legde nieuwe sancties op. 

Wie komt het slechtst uit deze affaire? Je zou kunnen zeggen dat de ergste beschuldigingen door de ambassadeur zelf zijn geuit, aan het adres van president Trump: "onbekwaam", "diplomatiek vandalisme", het zijn niet bepaald lovende woorden. Maar Trump als doelwit zien is te gemakkelijk. 

De onthullingen hebben de loopbaan afgebroken van ambassadeur Kim Darroch. Maar die kan dan weer weggaan met opgeheven hoofd. Zijn carrière liep sowieso ten einde en hij kreeg heel wat bijval, zeker van collega-diplomaten die zelf hun ergste nachtmerries in zijn lot herkenden en bijzonder boos waren om zijn ontslag.

Dat ontslag is in gang gezet door president Trump en dat die zijn vinger omhoog of omlaag kan houden voor zo'n belangrijke functie, is ongezien. De Britse diplomaten weten dat ze nu op hun tellen moeten letten, indien een nieuwe, meer Trumpgezinde premier aan de macht komt. Als de mol aan de informatie van de belangrijkste ambassadeur geraakt, dan zijn ook zij een mogelijk volgend doelwit.  

De krant Sunday Times is de eerste die beweert dat de politie de dader van het lek op het spoor is. De krant gaat uit van anonieme regeringsbronnen. Het zou zeker iemand zijn die gemakkelijk aan de staatsdocumenten kon geraken, vermoedt de Sunday Times, "een insider die bereid is om de carrière van ambtenaren te kraken die niet als pro-brexit worden beschouwd". 

De krant zoekt het zelf ook al in die richting en plakt zelfs al een naam op de verdachte: Richard Tice. De nieuwbakken voorzitter van de nieuwbakken Brexitpartij van Nigel Farage heeft "toevallig" sinds een jaar een relatie met... journaliste Isabel Oakeshott. Samen wordt het paar op de sociale media al de "brexit Ken en Barbie" genoemd. 

Nu ontkennen de twee elke betrokkenheid, maar hun uitlatingen op sociale media zijn onuitwisbaar.  Tice eiste meteen na het eerste lek het ontslag van Darroch - samen met Nigel Farage - en jubelde toen hij opstapte. "Nu moet de volgende premier een pro-brexitzakenman als ambassadeur benoemen", zei hij.

Hoe duidelijk kan het zijn? Was het trouwens niet Donald Trump zelf die in 2016 - toen nog kandidaat-president - twitterde dat Nigel Farage de ideale nieuwe ambassadeur zou zijn? Farage was in de wolken. Maar hij besefte wel dat Downing Street voormalig nationale veiligheidsadviseur en vertrouweling Sir Kim Darroch zou verkiezen in Washington.  

Maar wacht eens even. Volgende week zit er iemand anders in Downing Street 10. Wellicht zelfs het lieverdje van president Trump: Boris Johnson, die zelf ook nog samen met Farage heeft campagne gevoerd om de Britten uit de door hen verfoeide Europese Unie te krijgen. Is de cirkel dan rond? 

Misschien. Dezer dagen staat er veel op het spel bij de verkiezingen van een nieuwe premier. Willen de Conservatieve partijleden de volbloed brexiteer Johnson? Verkiezen ze deze vuile manier van politiek bedrijven met journalistieke lekken, ontweken antwoorden en spierballengerol? Zijn ze meegesleurd in de polarisatie onder hun parlementsleden, een houding die premier May in haar afscheidsinterview nog zo verfoeide? Denken ze dat het Verenigd Koninkrijk met Johnson beter af zal zijn dan met de meer bedachtzame, voorzichtige Hunt? De vraag of "Darrochgate" meer kiezers naar het ene dan wel naar het andere kamp zal lokken, blijft moeilijk te beantwoorden.  

De Sunday Times mikt voor de dader op een Kim Philby-figuur. Philby was een van de Cambridge Five, de groep van oud-studenten die hoog opklommen in de Britse diplomatie en uiteindelijk dubbelspionnen bleken voor de Sovjets in de Koude Oorlog. In deze tijd van nieuwe Russische intrigeverhalen en verwarrende spinnenwebben kan je dus maar best twee keer nadenken voor je je oordeel velt en opnieuw je klassiekers lezen. "Tinker, Tailor, Soldier, Spy" van John Le Carré is in dezen alvast een aanrader.