PFAS-maatregelen worden volgende maand herbekeken: "Goed nadenken hoe we blootstelling kunnen beperken"

Drie maanden nadat de Vlaamse Regering hem vroeg om de aanpak van de PFOS-vervuiling in Zwijndrecht te coördineren, heeft Karl Vrancken een eerste tussentijds rapport klaar. In het 145 pagina’s tellende document vat Vrancken niet alleen uitgebreid de problematiek van de PFAS-vervuiling in Vlaanderen samen; hij stelt zich ook een aantal vragen en doelstellingen.

Om te beginnen geldt in het onderzoek naar de vervuiling het credo “meten is weten”. “Enerzijds zijn we bezig met een bloedstalenonderzoek waarbij we gaan moeten hoeveel van die componenten (PFAS, red.) er in het bloed van de mensen lokaal (in Zwijndrecht) zit.” 

“Anderzijds meten we op voeding en de bodem nog verder. Het is pas als we al die metingen hebben, dat we kunnen bepalen hoe de blootstellingen in elkaar zit en dan kunnen we de maatregelen evalueren”, zegt Vrancken.

Pas eind oktober worden de resultaten van de 800 afgenomen bloedstalen beschikbaar. Zeker tot dan blijft Vlaanderen werken met zogenaamde no regret-maatregelen. Maatregelen waarvan je achteraf geen spijt zal krijgen dat je ze genomen hebt. 

"De belangrijkste is dat mensen in de perimeters best geen producten uit eigen tuin eten", Herhaalt Vrancken. De inname van PFOS op meest vervuilde plaatsen, met als belangrijkste die rond de 3M-fabriek, gebeurt immers voornamelijk via voeding en minder via inademing. De stoffen worden namelijk meer opgenomen via de spijsvertering dan via het ademhalingsstelsel.

Landbouwers mogen hun producten wel op de markt blijven brengen. "Mensen die enkel uit eigen moestuin eten, worden enkel blootgesteld aan de eigen producten. Vandaar is hun blootstelling heel hoog", aldus Vrancken. "Het advies is om te variëren, en in de gemiddelde winkel is gevarieerde voeding van verschillende bronnen te vinden."

Tegelijk zegt Vrancken dat de gemiddelde Belg in principe hoeveelheden PFAS binnenkrijgt die boven de wekelijks tolereerbare hoeveelheid liggen. Dat blijkt uit Europees onderzoek, dat voor België gebaseerd is op een onderzoek naar ons voedingspatroon uit 2004. “Ook mensen die niet in een hotspotzone wonen overschrijden die waarden”, weet Vrancken. 

Op dit moment zijn er geen Europese normen voor PFAS in voeding. In afwachting daarvan hanteert het Federaal Voedselagentschap FAVV zogenoemde actielimieten voor producten uit de professionele landbouw. Boven deze limieten mogen voedingsproducten niet in de handel komen.

Wat is nu het gevaar van die PFAS? Als je dagelijks te veel PFAS binnenkrijgt, kan op de lange duur je hormoonbalans verstoord raken. Verder is er kans op verhoogde cholesterol, groeistoornissen en een verhoogd risico op kanker. 

Belangrijk is het woord kans. ”Als je een pakje sigaretten per dag rookt, heb je een risico op kanker, maar niet elke roker krijgt kanker”, zo vat Karl Vrancken het samen.

Volgens Vrancken moet bekeken worden hoe de blootstelling aan PFAS beperkt en afgebouwd kan worden. Hij wil ook op een hoger niveau nadenken, over de risico’s die we willen nemen, want de belangen van de producten die de industrie maakt, botsen met de risico’s voor mens en milieu. “Er moet grondig over nagedacht worden, want finaal gaat het over een maatschappelijke risicoanalyse.” 

Vrancken vergelijkt het met de risico's die we nemen in het verkeer: “Er sterven elke dag twee mensen in het verkeer,  maar we schaffen ook niet het verkeer af. Dat is ook hier het kader waarbinnen we moeten kijken."

“Het is belangrijk dat de overheid dus zich hierover heel goed informeert, hier kennis over opbouwt en er een aanpak over ontwikkelt die zorgt dat de bevolking aan zo weinig mogelijk risico wordt blootgesteld.”  En dus houdt Vrancken een slotpleidooi voor grondig onderzoek en dat kan alleen gebeuren als er genoeg financiële middelen tegenover staan.