President Trump versus het "impeachment"-onderzoek tegen hem: hoe ver staan we nu?   

De kern van het onderzoek draait om de bedoelingen van president Donald Trump in zijn onderhandelingen met Oekraïne. Wat wou hij gedaan krijgen van de Oekraïense regering en waarom? En was dat in het belang van de VS of in zijn eigen belang? 

De zaak ging aan het rollen na de klacht van een lid van de inlichtingendiensten. Die zogenoemde klokkenluider had vernomen wat er gezegd was in een telefoongesprek, op 25 juli, tussen president Trump en zijn Oekraïense collega Volodimir Zelenski. De klokkenluider had daar vragen bij. Het leek er op dat Trump er bij Zelenski op had aandrongen om bezwarend materiaal boven te spitten over Joe Biden en diens zoon Hunter (zie verder). 

Met hun impeachment-onderzoek willen de Democraten weten: 

• wat Trump precies van Oekraïne verwachtte in verband met vader en zoon Biden (zie verder);
  
• wat Trump van Oekraïne verwachtte in verband met een oude theorie over een computerserver die zou hebben toebehoord aan de Democratische partij in het verkiezingsjaar 2016 (zie verder); 
• of en op welke wijze president Trump druk uitoefende op Oekraïne, via welke diplomatieke of andere kanalen, met welke middelen en tussenpersonen; 
• en heel belangrijk: of hij een eerder beloofd pakket aan militaire hulp, ter waarde van 391 miljoen dollar (of 350 miljoen euro), geblokkeerd heeft als drukkingsmiddel op Oekraïne. Dat is de vraag van het quid pro quo of "voor wat hoort wat": heeft Trump het verstrekken van hulp gekoppeld aan de vervulling van zijn wensen? 

De handelwijze van de president zou deontologisch bedenkelijk zijn, als zou blijken dat hij zijn persoonlijke belangen (in dit geval: zijn kansen om herverkozen te worden) heeft laten primeren op de strategische belangen van de VS. Joe Biden probeert volgend jaar te worden aangewezen ("genomineerd") als presidentskandidaat voor de Democratische partij. Als hem dat lukt, wordt hij de tegenstander van Trump in de presidentsverkiezing in november. Trump heeft er dus belang bij dat Biden in een kwaad daglicht komt te staan. 

Dat een presidentskandidaat blij is met de dirt of het bezwarend materiaal dat over zijn politieke rivaal boven water komt, is volkomen normaal. Het behoort ook tot de geplogenheden van de Amerikaanse politiek dat de campagneteams actief op zoek gaan naar bezwarend materiaal over de tegenstander.

Wat daarentegen niet correct zou kunnen zijn, is dat daarvoor een beroep wordt gedaan op een buitenlandse mogendheid. En dat lijkt des te kwalijker wanneer de nationale belangen ondergeschikt worden gemaakt aan de persoonlijk-politieke belangen. Als Trump inderdaad militaire hulp geblokkeerd heeft om Oekraïne ertoe aan te sporen zijn persoonlijke wensen in te willigen, dan verzaakt de president aan het nationale belang. Oekraïne is een bondgenoot in de geopolitieke krachtmeting met Rusland. Het officiële Amerikaanse beleid was (en is) er één van steun aan de regering in Kiev tegenover de Russische inmenging in het oostelijke landsdeel. Juist daarom was de militaire steun toegezegd, en juist daarom zou het opschorten daarvan om persoonlijke redenen hoogst opmerkelijk en ongewoon zijn.

De vraag voor het impeachment-onderzoek zal zijn of dat gedrag ook als een misdrijf kan worden omschreven. Viel het onder de juridische categorie van "misbruik van vertrouwen", of zelfs "verraad"? Of heeft Trump met zijn vraag aan Oekraïne om assistentie de wet op de buitenlandse campagnefinanciering overtreden? Die wet bepaalt namelijk dat je een buitenlandse mogendheid niet bewust mag vragen om een bijdrage of schenking voor je campagne en dat je die ook niet mag aanvaarden.

Sinds de Democraten vier weken geleden het impeachment-onderzoek voor geopend hebben verklaard, hebben ze al meerdere getuigen gehoord die hun vermoedens lijken te bevestigen. Het Witte Huis zelf weigert vooralsnog mee te werken. Toch hebben ook de president en sommige leden van zijn staf met hun verklaringen en uitlatingen munitie gegeven aan het onderzoek. 

• Er is de transcriptie of uitgeschreven tekst van het telefoontje van 25 juli van Trump met Zelenski, waarin Trump Oekraïne duidelijk vraagt om verder onderzoek te verrichten naar de Bidens en naar een server die aan de Democraten zou hebben toebehoord. 
  
• Er is de volledige klacht van de klokkenluider, die ook gewag maakt van contacten en démarches vanwege Trumps persoonlijke raadsman Rudy Giuliani tegenover Oekraïense vertegenwoordigers, zowel voorafgaand aan het telefoontje van 25 juli als daarna. 
• Sinds de Democraten hun impeachmentonderzoek vier weken geleden voor geopend hebben verklaard, hebben ze in het Huis van Afgevaardigden al meerdere getuigen gehoord die hun vermoedens lijken te bevestigen. Zo was er de carrièrediplomaat Kurt Volker, die onlangs ontslag nam als speciaal gezant voor Oekraïne, en die getuigde over de ongerustheid die er onder diplomaten bestond over Giuliani's parallelle diplomatie. Ook Fiona Hill, een medewerkster van Trumps voormalige Nationale Veiligheidsadviseur John Bolton, deed een boekje open. Ze vertelde dat Bolton zich ergerde aan Giuliani en hem had vergeleken met "een handgranaat die iedereen zou opblazen". De meeste getuigen hebben het beeld van de parallelle diplomatieke manoeuvres van Giuliani bevestigd en aangevuld, en de parlementaire commissies kunnen daar op voortbouwen.
• In een gerechtelijk onderzoek dat los staat van het parlementaire impeachment-werk zijn twee zakenpartners van Rudy Giuliani gearresteerd op verdenking van illegale partijfinanciering in de VS. Het gaat om een man uit Oekraïne en een andere uit Wit-Rusland. Giuliani zelf is niet in verdenking gesteld, maar de speurders houden ook zijn activiteiten in Oekraïne tegen het licht.
• Erg bezwarend was de verklaring van Trumps eigen stafchef Mick Mulvaney. Die liet zich tijdens een persconferentie op 17 oktober ontvallen dat het hulppakket voor Oekraïne wel degelijk geblokkeerd was om Oekraïne onder druk te zetten om de kwestie van de computerserver verder te onderzoeken. "Heeft de president in het voorbijgaan ook de corruptie in verband met de DNC-server vermeld? Absoluut, geen twijfel mogelijk. Dat is het. Dat is waarom we het geld hebben achtergehouden." Daarmee leek Mulvaney de quid pro quo zonder schroom te bevestigen. Naderhand bracht hij een geschreven verklaring uit waarin hij die uitspraak weer introk.   

Hunter Biden zat van april 2014 tot april 2019 in de raad van bestuur van het Oekraïense gasbedrijf Burisma. Hij kreeg daarvoor een maandelijkse vergoeding van 50.000 dollar (of bijna 45.000 euro). Tegen Burisma liep een onderzoek voor corruptie, geleid door de Oekraïense procureur-generaal Viktor Shokin.

Nu wil het geval dat Joe Biden, als vicepresident van Barack Obama, belast was met de relaties met Oekraïne. Biden wou dat de corruptie in dat land harder en consequenter werd aangepakt, en hij vertrouwde Shokin niet. Hij drong aan op het ontslag van Shokin  - dezelfde procureur-generaal die onderzoek deed naar het bedrijf waarin zijn zoon zat.  

Trump wil daarom weten of en hoe zoon Hunter corrupt is geweest, en of Joe Biden zijn zoon niet in bescherming heeft willen nemen met zijn aanval op de procureur-generaal. In Oekraïne zelf is Hunter Biden al herhaaldelijk vrijgepleit door justitie. Meer zelfs, hij is nooit in verdenking gesteld: het onderzoek naar Burisma ging over de periode voorafgaand aan Hunters intrede in de raad van bestuur.

Niettemin hebben Joe en Hunter Biden een schijn van belangenvermenging gecreëerd. Dat kan Biden hoe dan ook stemmen kosten in de Democratische voorverkiezingen. Als Trump de bedoeling had om Biden met het Oekraïneverhaal te beschadigen, dan is hij daarin vermoedelijk al enigszins geslaagd.

Remember 2016? Toen werd de computerserver van het partijbestuur van de Democraten (de DNC) gehackt, waarna er mailverkeer naar Wikileaks werd gelekt. Dat alles met de bedoeling om het imago van toenmalig presidentskandidaat Hillary Clinton te beschadigen - wat vermoedelijk ook gelukt is. 

De Amerikaanse inlichtingendiensten hebben later die hacking aan Rusland toegeschreven. Maar in Amerikaanse kringen van alt-right of radicaal-rechts circuleert een andere theorie: Democraten zouden de hacking "gefabriceerd" hebben in samenwerking met Oekraïense instanties. Zo zouden ze het verhaal van Trumps Russische connecties hebben willen voeden en ondersteunen. In Oekraïne zou een server staan waarop alle gegevens over dat complot te vinden zijn. 

Hoewel er voor die theorie nog geen enkel bewijs is aangeleverd, lijkt president Trump er geloof aan te hechten. Hij verklaarde onlangs ook, tijdens een persbabbel, dat de server net zo goed de dertigduizend mails kan bevatten die Hillary Clinton gewist had van haar privé-server. Trump wil dus dat Oekraïne onderzoek doet naar een server waarvan het bestaan  hoogst onzeker en nog allerminst bewezen is.

Vier weken na de lancering van het impeachment-onderzoek hebben de Democraten al aanzienlijk meer materiaal in handen om een case op te bouwen. Toch willen ze graag nog meer getuigen horen: Bill Taylor, de huidige VS-ambassadeur in Oekraïne, zou vandaag al verschijnen. En mochten ze John Bolton, Trumps vorige Nationale Veiligheidsadviseur, kunnen verhoren, zou dat potentieel hun kroongetuige kunnen worden. Bolton en Trump zijn overduidelijk in onmin uit elkaar gegaan. 

Aan Republikeinse kant zijn de voorstanders van een impeachmentonderzoek nog schaars. Senator Mitt Romney uit Utah neemt geen blad voor de mond en noemt Trumps optreden inzake Oekraïne zeer verontrustend. Ook parlementslid Francis Rooney uitte kritiek, net als de voormalige gouverneur en presidentskandidaat John Kasich uit Ohio. 

Bij de publieke opinie in de VS lijkt er langzaam iets te verschuiven. Volgens recente peilingen is een meerderheid van de ondervraagden (54 % volgens een peiling van Pew Research Center) nu gewonnen voor een impeachment-onderzoek tegen Trump. Als die trend zich doorzet, zullen meer en meer Republikeinen   - bezorgd om kiezers te verliezen -  afstand nemen van de president. Tegelijk kan de aanslepende en bittere procedure zijn aanhangers juist aanvuren en motiveren. Hoe het allemaal zal uitpakken in de verkiezingsstrijd blijft vooralsnog onvoorspelbaar.