De 5 boeken die het leven hebben veranderd van Guido Gryseels, directeur van het vernieuwde AfricaMuseum

Dat is een bijzonder delicate opdracht gebleken, zeker de zoektocht naar een evenwicht tussen het ‘oude museum’ waar het koloniale Belgische verleden bij momenten nog verheerlijkt werd en een nieuwe kritische kijk op die tijd. Zijn Afrikaanse ervaring op het terrein, en ook de diplomatieke vaardigheden die hij had verworven in Rome, hebben Guido Gryseels zeker geholpen om die titanenopdracht tot een goed einde te brengen. Maar ook de boeken ‘die zijn leven veranderd hebben’.

"Dit boekje heeft me getekend toen ik jong was. Anne Philipe beschrijft haar gevoelens waar ze door ging na het overlijden van haar man, de grote acteur Gerard Philipe. Ik kan daar nu nog hele bladzijden uit citeren. Ik was zeventien of achttien jaar toen ik het las. Het is niet plat sentimenteel, zeker niet, maar gewoon een heel mooie ode aan de liefde."

'Welk deel van jou zou kunnen weggenomen worden zonder dat jij die bijzondere man was van wie ik hield'. 'Wanneer zou ik gezegd hebben, ik herken je niet meer.'

"Het gaf mij het besef dat elke mens heel uniek is. Wat is het dat maakt dat je iemand graag ziet? Mijn hele leven lang is dat boekje al bij mij."

"Louise Fresco is op dit ogenblik voorzitter van de Universiteit van Wageningen in Nederland en ze heeft al een briljante carrière achter de rug in de diplomatie. Maar vooral is zij een uitstekend en origineel denker. Toen ik werkte in Rome, bij de VN-organisatie voor Voedsel en Landbouw, was zij daar assistent-directeur-generaal. Ze maakt telkens weer bijzonder opmerkelijke observaties. Ze denkt altijd weer anders dan een ander. Als ze ergens een lezing geeft ga ik daar met plezier naar luisteren. Zo stelde ze onlangs nog op onze conferentie over de relaties tussen Afrika en Europa na het koloniale verleden, dat haar grote zorg niet de klimaatverandering is of wat ook, maar wel: ‘Wie gaat Afrika morgen voeden?’ Want mensen trekken massaal weg uit het platteland naar de steden maar van waar gaat het voedsel komen?"

"Dit was haar eerste boek, intussen heeft ze er een tiental geschreven. Dit boekje van meer dan twintig jaar oud heeft mij heel erg geïnspireerd, uiteraard omdat ik zelf ook professioneel veel gewerkt heb, en nog altijd, rond landbouw en ontwikkeling."

"Toen ik uit Rome terug kwam naar België, om hier in Tervuren directeur te worden, ontdekte ik dit boek van Hugo De Ridder. Waarom werd ik aangetrokken door dat boek? Dat had te maken met mijn eenmalige ontmoeting met Jean-Luc Dehaene in Rome. Ergens op het einde van de jaren negentig was er daar een Wereldvoedseltop. De vier Belgen die toen leidende posities hadden bij de verschillende internationale organisaties in Rome kregen één uur met Jean-Luc Dehaene. Wij mochten elk tien minuten over ons werk vertellen. Hoewel Dehaene zich nooit met landbouw of ontwikkelingssamenwerking had bezig gehouden gaf hij op het einde een samenvatting van wat wij gezegd hadden en ik dacht, ‘waw’. In enkele minuten vatte hij samen wat de essentie was, wat belangrijk was, hoe hij de toekomst zag … Wij stonden allemaal aan de grond genageld door zijn intelligentie, hoe hij kon synthetiseren."

"Uit dit boek heb ik heel veel geleerd over wat een toppoliticus is, hoe je je kan omringen met de beste mensen, hoe je delegeert, ervoor zorgt dat je je dossiers kent …"

"Ik denk nog dikwijls aan dit boek als ik zie hoe nu politiek wordt bedreven, de 'steekvlampolitiek'. Er gebeurt iets en binnen de kortste keren voelt elke politicus zich geroepen om een wetsvoorstel aan te kondigen in de media. Iemand zou eens een doctoraat moeten maken over al die aangekondigde nieuwigheden en wat daarvan ooit gekomen is. Volgens mij in negen gevallen van de tien helemaal niets."

"Dehaene was nog het type politicus die een visie had, wist waar hij naartoe wilde, discrete contacten legde, dossier aan elkaar vastkoppelde, ‘loodgieterij’ werd dat dan genoemd maar het werkte wel. Hij haakte op een bepaald moment zelf af omdat hij voelde dat hij niet meer mee kon met de nieuwe manier van aan politiek doen. Ik heb een enorm respect bewaard voor Jean-Luc Dehaene, ook dankzij dit boek."

"Je kan uiteraard geen directeur van het AfricaMuseum zijn zonder onder de indruk te zijn van dit magistrale werk van David Van Reybrouck. Hier steekt tien jaar onderzoekswerk in. Maar het bijzondere is vooral dat hij de hele geschiedenis bekijkt door Congolese ogen. De geschiedschrijving van Afrika is in de meeste gevallen gepleegd door blanke mensen.  Hij betrekt er telkens weer de Congolezen bij, hoe zij het beleefd hebben, zelfs zaken van heel lang geleden. Hij ziet ook altijd de mens in het verhaal. Ook bij de kolonialen van wie velen met hart en ziel destijds in de kolonie zijn gaan werken: al die leraars, die artsen, diep in de brousse, hoe zij daar ziekenhuizen bouwden en vaccinatiecampagnes uitvoerden en kinderen ter wereld brachten … Dat waren geen uitbuiters. Je moet het persoonlijke verhaal altijd onderscheiden van het systeem waarin zij functioneerden."

"Het interesseerde mij natuurlijk extra omdat hij hier jarenlang in onze archieven heeft zitten studeren. Hij is erin geslaagd om het lange en complexe verhaal van de geschiedenis van Congo ook vlot neer te schrijven, heel leesbaar. Hij is kritisch zonder in extremen te vervallen, zonder polemisch te worden, bijzonder evenwichtig. Dat vind ik echt bijzonder aan dit boek."

"Vandaag gaan we natuurlijk op een heel kritische manier om met de koloniale tijd maar mij treft telkens weer de nostalgie van wie daar vroeger gewerkt heeft. Als je deze reisgids ziet, dan kan je dat veel beter begrijpen. Als ikzelf nu naar Congo reis, dan bekijk ik vooraf dit boek. Hierin vond je toen niet alleen terug, voor elk dorp en elke stad, waar je kon logeren of lekker eten, wat en tegen welke prijs, maar er staan ook bijzonder veel details in over elk gebied waar je doorreisde, hoe je moest omgaan met de bevolking, over de gevaren van seksuele contacten, over de vogels en de planten, wat je best kon kopen op welke markt … Ik vind het spectaculair wat er hier allemaal in te vinden is."

"Ik kan me best voorstellen dat als je dit ziet, dit Congo van toen, en dan vergelijkt met het Congo van vandaag, dat je je dan afvraagt …
Wel, het koloniale systeem is uiteraard een bestuursvorm die in essentie immoreel is, dat is vandaag onverdedigbaar. Maar anderzijds zie je ook dat Congo in 1960 een Bruto Nationaal Product had dat groter was dan dat van Italië of van Canada. Als je dan ziet waar die landen vandaag staan en waar Congo nu staat …"