"Doe de rijken betalen": wie is de Britse kandidaat-premier Jeremy Corbyn?

Jeremy Corbyn is sinds 2015  de leider van Labour, de Britse socialisten, de grootste oppositiepartij in het Verenigd Koninkrijk. En dus is hij, na de premier, zowat de belangrijkste politicus van het land. Aan zijn levensstijl is dat alvast niet te merken.

Jeremy Corbyn woont in een rijtjeshuis in Islington, een Londense wijk waar een derde van de bevolking onder de armoedegrens leeft. Hij heeft geen eigen auto en is een verwoed fietser. Hij hecht totaal geen belang aan kleding en draagt met tegenzin een das. Zijn brilmontuur komt van bij de prijsvechter. Hij is al 50 jaar vegetariër. Hij noemt zichzelf geen geheelonthouder, maar drinkt naar eigen zeggen wel bijzonder weinig alcohol. 

Hij is een fan van voetbalclub Arsenal, die club is namelijk gevestigd in zijn kiesdistrict. En zijn grote hobby is drain-spotten: het fotograferen van decoratieve put- en riooldeksels. “Ik geef niet veel geld uit, ik leid een heel gewoon leven” zegt hij zelf.

Jeremy Corbyn heeft geen enkel diploma gehaald, want hij maakte teveel ruzie met zijn docenten over de samenstelling van zijn studiepakket. Hij is opgeklommen tot parlementslid via de vakbond, de lokale gezondheidsraad, de gemeenteraad en de partij. 

Hij is trouwens al Labour-lid geworden toen hij 16 jaar was. En zijn engagement gaat ver: hij miste de geboorte van zijn derde zoontje omdat hij in hetzelfde ziekenhuis in een ander lokaal een lezing aan het geven was voor de vakbond van het overheidspersoneel.

Corbyn is links, van de dieprode soort. Hij wil hogere inkomens en grote bedrijven zwaarder belasten, en met dat geld wil hij een einde maken aan de huidige besparingswoede in de welzijnssector en de openbare diensten. Hij wil de Britse spoorwegen en energiebedrijven opnieuw omvormen tot staatsbedrijven. 

En hij wil alle inschrijvingsgelden voor het hoger onderwijs schrappen en het aantal studiebeurzen uitbreiden. Radicaler links is nauwelijks te vinden in Labour. Zeker als je kijkt naar zijn standpunten over defensie.

Jeremy Corbyn is tegen oorlog, en hij gaat daar erg ver in. “Ingaan tegen oorlog en geweld is het hele doel van mijn leven”, zegt hij. Als het alleen aan hem ligt, stapt het Verenigd Koninkrijk uit de NATO. Hij heeft ooit gezegd dat hij als premier nooit kernwapens zou inzetten, en hij zou het liefst de Britse Trident duikboten-met-kernwapens gewoon schrappen en het leger verkleinen.

Maar in het huidige verkiezingsprogramma van Labour staat wèl dat de partij instemt met de geplande vernieuwing van de nucleaire Trident-onderzeeërs - als onderdeel van een afschrikkingsstrategie. Waarna meteen een zinnetje volgt waarin staat dat Labour een leidende rol op zich zal nemen om de verspreiding van kernwapens in de hele wereld terug te dringen.

Een hoge generaal – die niet bij naam genoemd wordt – heeft gezegd dat er muiterij in het leger uitbreekt als Corbyn het in zijn hoofd zou halen om het Trident-programma toch te schrappen, de NATO zou verlaten of het Britse leger zou verkleinen. 

De generaal zei daarover: “Het leger zou het niet laten gebeuren. De generale staf zou niet toelaten dat een premier de veiligheid van dit land in het gedrang brengt. En ik denk dat mensen dat zouden verhinderen met alle denkbare middelen, geoorloofd of niet. Je geeft een waaghals niet de leiding van ’s lands veiligheid in handen.”

In april van dit jaar verscheen er een filmpje op sociale media waarin Britse soldaten van het derde bataljon parachutisten in Afghanistan een afbeelding van Corbyn als schietschijf gebruikten bij schietoefeningen. De meeste soldaten kregen een vermaning, twee werden gedegradeerd.

Ook als het gaat om buitenlandse conflicten gaan Corbyns standpunten erg ver. Hij was tegen de Britse deelname aan de oorlogen in Irak en Afghanistan. Hij vindt dat er een gerechtelijk onderzoek moet komen om te bepalen of Tony Blair, die destijds als Labour-premier Britse troepen in Irak inzette, beschuldigd kan worden van oorlogsmisdaden tijdens de Irak-oorlog. 

Lees verder onder de video: Corbyn demonstreert tegen zijn eigen partijleider Tony Blair en zijn Irak-politiek (Journaal 31 januari 2004):

Corbyn heeft ook gezegd dat hij een Britse deelname aan de militaire actie tegen IS in Syrië niet kon steunen. En wie de Palestijnse verzetsbeweging Hamas terroristen noemt, vergist zich volgens hem. Hij noemt het “een organisatie die zich inzet ten bate van het Palestijnse volk”.

Wel geeft hij toe dat hij het niet eens is met alles wat Hamas of Hezbollah doen, zoals het afschieten van raketten op Israël. Maar als je een vreedzame oplossing voor het conflict wil vinden, moet je wel met hen praten, vindt hij.

Dat tekent hem trouwens  volledig: hij is ervan overtuigd dat je tot het uiterste moet gaan om internationale conflicten eerder met diplomatie dan met wapengeweld op te lossen. Zelfs de Falkland-oorlog vond geen genade in zijn ogen. 

Lees verder onder de video: Jeremy Corbyn veroordeelt een Britse deelname aan de oorlog in Irak (Journaal 13 maart 2003):

Toch noemt hij zichzelf geen pacifist. In uitzonderlijke gevallen vindt Corbyn het gebruik van geweld toegelaten. Hij noemde daarbij de Britse scheepsblokkade  tegen de slavenhandel in de 19e eeuw, de Spaanse burgeroorlog tegen de fascisten van Franco of de actie van de VN-blauwhelmen in Oost-Timor.

Corbyn is persoonlijk trouwens ook voor de hereniging van Noord-Ierland met de Republiek Ierland. Hij verdedigde destijds ook het Noord-Ierse IRA-lid Patrick Magee, de man die later veroordeeld werd voor de bomaanslag in 1984 op het hotel in Brighton waar premier Margaret Thatcher verbleef. Bij die aanslag vielen vijf doden en ettelijke zwaargewonden. 

Twee Britse veiligheidsdiensten hielden Corbyn jaren in de gaten. Hij werd in dossiers omschreven als “subversief” (gezagsondermijnend, revolutionair, red.) en “iemand die de parlementaire democratie zou kunnen ondermijnen.”

Dat Jeremy Corbyn  in 2015 partijleider van Labour werd, was eigenlijk een ongelukje, een “accident de parcours”. In dat jaar waren er parlementsverkiezingen geweest in het Verenigd Koninkrijk, die werden toen overtuigend gewonnen door de Conservatieve Partij van David Cameron. Labour lag in de touwen. Labourleider Ed Miliband trad af. Dus moest er een nieuwe leider verkozen worden.

Drie voorspelbare kandidaten, alle drie lid van het Labour-schaduwkabinet, meldden zich. Hun programmapunten verschilden niet zo gek veel van elkaar, en de radicale linkervleugel van de partij trok aan de mouw van Jeremy Corbyn.  

Ze moedigden hem aan om zich ook kandidaat te stellen, al was het maar om een ruimer palet van meningen aan de partijleden voor te leggen en zo het debat over de toekomstige koers van de partij aan te zwengelen. Ze wisten met enige moeite net genoeg handtekeningen te verzamelen voor een geldige kandidaatstelling van Corbyn. 

Lees verder na de video: Jeremy Corbyn verrassend verkozen als partijleider van Labour (Journaal 12 september 2019):

Tot ieders verbazing bleek Corbyn vervolgens al snel de koploper in de peilingen. De gevestigde partijtop keek met afgrijzen toe hoe zijn kansen debat na debat groter werden. Onder de voormalige premiers Tony Blair en Gordon Brown was de partij juist veel meer een middenkoers gaan varen, onder de vlag “New Labour”. 

Het kapitalisme was voor hen niet langer de baarlijke duivel, en sociale maatregelen moesten verzoenbaar zijn met een liberale economie: dat was de zogenoemde “Derde weg”. Een terugkeer naar een donkerrood socialisme van de harde lijn zou Labour volstrekt onverkiesbaar maken, vreesden ze.  

En dan nog onder Jeremy Corbyn! De man die tijdens het bewind van zijn eigen Labourpremiers Blair en Brown in het parlement niet minder dan 428 keer tégen voorstellen de regering stemde. De man die de moeizaam bevochten koers van “New Labour” weer onderuit dreigde te halen en de partij met een forse ruk naar links hopeloos zou verdelen.

Lees verder onder de video: Jeremy Corbyn tijdens de campagne voor de parlementsverkiezingen, die Tony Blair voor de derde keer zal winnen (Journaal 4 mei 2005):

Maar Corbyn won de leidersverkiezing dus wel degelijk, en hoe! Met bijna 60% van de stemmen, dat was zelfs meer dan Tony Blair in 1994. Dat veroorzaakte meteen ook discussie binnen de partij, want voor het eerst hadden behalve gewone partijleden ook zogenoemde “geregistreerde supporters” mogen meestemmen. Die nieuwe regel was ingevoerd door de vertrekkende partijleider Ed Miliband. 

Gewone burgers die de doelstellingen en de waarden van Labour onderschreven en de luttele som van drie pond betaalden, mochten meestemmen. Vele tienduizenden hadden dat gedaan. Maar ook zonder die “geregistreerde supporters” zou Corbyn in de eerste ronde gewonnen hebben, zij het met de hakken over de sloot.

De nieuwe wind was meteen voelbaar. De grootste oppositiepartij benoemt altijd een schaduwkabinet, een afspiegeling van de echte regering waarbij elke schaduwminister kritisch het beleid van een regeringsminister volgt.

Corbyns eerste schaduwkabinet telde meer vrouwen dan mannen. En bij het eerste vragenuurtje in het parlement bestookte hij premier Cameron niet met zijn eigen vragen, maar met vragen die gewone burgers hadden ingestuurd.

Maar Corbyns verkiezing als partijleider veroorzaakte meteen een bittere tweestrijd in Labour. De “Blairites”, aanhangers van de “New Labour”-middenkoers van de voormalige premier Tony Blair stonden recht tegenover de radicaal linkse aanhangers van Corbyn. Zijn aankondiging dat hij een militaire actie tegen IS in Syrië onmogelijk kon steunen zette kwaad bloed. 

En ook zijn halfhartige houding tijdens het brexit-referendum riep felle weerstand op. Corbyn zei dan wel dat hij in de Europese Unie wilde blijven, maar hij voerde nauwelijks campagne en ging zelfs doodleuk met vakantie in de aanloop naar de stemming.

Nog geen jaar na zijn verkiezing als partijleider lokten zijn tegenstanders een nieuwe leiderschapsverkiezing uit. Maar ook die won Corbyn overtuigend, zelfs met een lichtjes toegenomen stemmenpercentage. De vakbonden stonden vierkant achter hem. 

En toen premier Theresa May in 2017 plots nieuwe parlementsverkiezingen uitschreef kon Labour haar wel niet verslaan, maar ging Corbyns partij er tot ieders verbazing wel 30 zetels op vooruit. Dat versterkte zijn gezag binnen en buiten de partij aanzienlijk. 

Wat zijn de kansen van Labour bij de komende stembusslag op 12 december? Er zijn alvast drie grote hindernissen die de partij zal moeten overkomen: Europa, de beschuldiging van antisemitisme en het etiket van marxist.

Jeremy Corbyn gokt erop dat de Britten het gesteggel over de brexit beu zijn en veel meer bezig zijn met hun dagelijkse zorgen over werk, inkomen, veiligheid en de gezondheidszorg. Een duidelijk standpunt over Europa gaat hij dan ook uit de weg. 

Eigenlijk is Corbyn in zijn hart geen echte voorstander van de EU. Toen de Britten in 1975 stemden over de toetreding tot de Europese Gemeenschap, stemde hij tegen. Ook bij verdere stappen in de Europese eenmaking zoals het Verdrag van Maastricht in 1993 of het verdrag van Lissabon in 2008 stemde hij telkens tegen. Hij vindt ook dat de EU Griekenland brutaal behandeld heeft bij de Eurocrisis in 2015.

In de aanloop naar het brexitreferendum in 2016 zei Corbyn wel dat er overweldigende argumenten waren om in de EU te blijven. Want die was volgens hem goed voor jobs, investeringen, en voor de bescherming van werknemers, consumenten en het milieu. De EU kreeg van hem 7 à 7,5 op 10. 

Maar toen de Britten eenmaal beslist hadden om uit de EU te stappen, verplichtte hij zijn parlementsleden met de karwats om “ja” te stemmen toen premier May het beruchte Artikel 50 in werking wilde stellen, waarmee de uittredingsprocedure officieel van start zou gaan. Desondanks negeerden 47 van zijn parlementsleden zijn bevel. 

In Corbyns visie is de EU eigenlijk één groot complot van kapitalisten, en daar wil hij van af. Hij wil bijvoorbeeld de vrijheid hebben om staatssteun te verlenen aan bedrijven in moeilijkheden, wat onder de bestaande EU-regels maar in uitzonderlijke gevallen toegelaten is. 

Maar een groot deel van zijn partij en zijn kiezers willen wèl in de Unie blijven. Als die hun zin niet krijgen, zouden ze wel eens kunnen wegtrekken naar de Liberal Democrats, want die kleinere partij pleit ondubbelzinnig voor het behoud van het EU-lidmaatschap. 

Officieel kiest Labour dus niet voor of tegen Europa. Het partijstandpunt is dat een Labourregering snel een nieuwe deal zal maken met de EU en die vervolgens aan de bevolking voorleggen in een nieuw referendum, waarbij je ook een vakje kan aankruisen om gewoon in de EU te blijven. 

Een tweede hindernis voor Corbyn is een hardnekkig probleem sinds hij als leider aangetreden is. Plots waren er diverse meldingen van Jodenhaat binnen de partij. Corbyn zelf heeft in het Palestijns-Israëlisch conflict altijd vurig de zaak van de Palestijnen bepleit, en was dus ook kritisch voor het beleid van Israël. Blijkbaar zijn er vooral bij de tienduizenden nieuwe “geregistreerde supporters” die binnenstroomden bij Labour velen die niet enkel Corbyns standpunt delen, maar veel verder gaan.

Ze doen algemene uitspraken over àlle Joden, en die staan bol van de negatieve vooroordelen en gaan niet enkel over de politieke koers van Israël. Die neerbuigende en discriminerende veralgemeningen zijn óók gericht tegen de eigen Joodse Labour-mandatarissen. Daarover kwam een stortvloed van klachten terecht bij een interne geschillencommissie van de partij.

In een BBC-Panorama-uitzending van afgelopen juli getuigden leden van die commissie hoe hun aanbevelingen genegeerd werden, hoe de partijleiding haar onafhankelijke werking in het gedrang bracht, en hoe die commissieleden zélf uiteindelijk antisemitische opmerkingen voor de voeten gegooid kregen. 

Verschillende van hen raakten psychisch zo getraumatiseerd door het giftige klimaat waarin ze moesten werken dat ze ontslag namen. Ook veel Joodse leden verlieten ondertussen gedegouteerd de partij.

Jeremy Corbyn  heeft ettelijke keren in de meest krachtige bewoordingen verklaard dat er voor antisemitisme absoluut geen plaats is in zijn partij. Maar daarmee lijkt hij die zaak enkel lippendienst te bewijzen. De klachten blijven toenemen, zelfs onder zijn eigen parlementsleden. En in de praktijk wordt er erg weinig tegen ondernomen, of wordt de behandeling van klachten zelfs tegengewerkt. 

In de Panorama-uitzending was ook te zien hoe Corbyn in 2012 zijn warme steun uitsprak voor de Palestijnse leider Raed Salah. Die had eerder Joden bestempeld als “the germs of all time” (de eeuwige ziektekiemen) en schoof hen de verantwoordelijkheid voor 9/11, de aanslagen op het WTC in New York in de schoenen. Later heeft Corbyn zich wel verontschuldigd omdat hij “af en toe het podium had gedeeld met mensen wier denkbeelden ik absoluut verwerp.”

Twee weken voor de verkiezingen beschuldigde opperrabbijn Ephraim Mirvis de Labourleider ervan dat “een vergiftigd klimaat met instemming van de partijtop wortel kan schieten in Labour”. Toen Corbyn in een televisie-interview gevraagd werd of hij hiervoor zijn excuses wilde aanbieden, ontweek hij het aanbod en weigerde er halsstarrig op in te gaan.

Hij herhaalde enkel dat er voor antisemitisme of welke andere vorm van discriminatie ook geen plaats is in zijn partij. Er zijn trouwens ook Joden die Corbyn en Labour blijven verdedigen, binnen en buiten de partij.

De derde hindernis die Corbyn zal moeten overwinnen is zijn imago als radicaal linkse politicus. Er is hem wel eens op de man af gevraagd of hij een marxist is, een aanhanger dus van het zuivere communisme. 

Daarop volgde een merkwaardig antwoord: “Dat is eigenlijk een zeer interessante vraag. Ik heb daar al lange tijd niet over nagedacht. Ik heb eigenlijk lang niet zoveel van Marx gelezen als ik zou moeten doen. Ik heb er behoorlijk wat van gelezen maar niet zo erg veel.” 

Toen zijn medestander John McDonnell zei dat er heel wat te leren valt uit Karl Marx’ boek “Het Kapitaal”, verdedigde Corbyn hem en beschreef hij Marx als “een groot econoom”. En hij steekt zijn bewondering voor linkse of communistische Zuid-Amerikaanse leiders als Chavez, Maduro, Castro en Allende niet onder stoelen of banken.

Maakt Corbyn kans om premier te worden van het Verenigd Koninkrijk? In de peilingen loopt de Conservatieve Partij van Boris Johnson sinds de start van de campagne afgetekend voorop. Of wordt Corbyn toch “the dark horse”, het donkere paard waar haast niemand op gewed heeft maar dat wèl wint? Het wordt spannend, zeker als je weet dat de uitslag bekend wordt op... een vrijdag de dertiende.

Jeremy Corbyn tijdens de campagne voor de parlementsverkiezingen van 2010, die David Cameron zou winnen (Journaal 5 mei 2010):

Jeremy Corbyn vindt dat de Chileense dictator Augusto Pinochet, die in een Londens ziekenhuis een behandeling ondergaat, moet aangehouden worden en uitgeleverd aan Spanje (Journaal 18 oktober 1998):