5 redenen om meer (maar vooral beter) te roddelen: waarom roddelen een veel betere reputatie verdient

Roddelen heeft een slechte reputatie. Het woord doet denken aan stiekeme gesprekken, leugens en onbetrouwbaarheid. Niemand noemt zichzelf graag een roddelaar. Wie toch veel roddelt, wordt een "roddeltante" genoemd. 

Dat roddelen slecht is, krijgen we van kinds af ingelepeld. Het staat zelfs letterlijk in de Catechismus, een samenvatting van de katholieke leer: “Mijd de achterklap en ’t liegen”.  De Koran vergelijkt roddelen met het eten van het vlees van je dode broeder.

De boodschap: roddelen doe je niet. Anders ben je een zondaar.

En toch … Van het kleinste dorp in het Amazonewoud tot de wandelgangen van de Wetstraat, overal wordt geroddeld. En we roddelen niet zomaar, al lijkt dat soms wel zo. Roddelen heeft volgens wetenschappers enkele belangrijke functies. 

Beeld je even de volgende situatie in. Je merkt hoe een collega de pluimen van een andere collega opsteekt. Hij doet het stiekem, hopend dat niemand het zal merken. Maar jij hebt het dus wel gemerkt en het maakt je boos. Wat doe je?

De eerste optie ligt voor de hand: zwijgen en de informatie voor jezelf houden. Dat kost misschien wat moeite, maar je bent dan tenminste geen roddelaar. Dat lijkt, op het eerste gezicht, de beste keuze.

Je kan er ook voor kiezen om de informatie wel te delen met je collega’s. Dat lucht op, maar je bent dan wel een roddelaar. Want roddelen, zegt Van Dale, is “opzettelijk slechte dingen over iemand vertellen”. In dit geval: dat die ene collega onbetrouwbaar is.

Volgens wetenschappers valt er veel te zeggen voor die tweede optie. Roddelen zorgt ervoor dat informatie over asociaal gedrag snel gedeeld wordt binnen een groep. Andere mensen zijn dan gewaarschuwd. Ze weten dankzij de roddel wie ze wel en wie ze niet kunnen vertrouwen. 

“Je kan het vergelijken met de alarmkreten bij sommige dieren”, zegt professor Charlotte De Backer, die aan de Universiteit Antwerpen onderzoek doet over roddel. "Apen waarschuwen elkaar wanneer een luipaard of een leeuw in de buurt is. De andere leden van de groep weten dan dat ze extra voorzichtig moeten zijn. Roddelen heeft een gelijkaardige functie. Het is een soort alarmkreet. Dankzij de roddel kunnen andere leden van de groep zich beter beschermen tegen het gevaar."

Wanneer iemand zich egocentrisch gedraagt, voelen we ons boos of gefrustreerd. Het geeft ons een ongemakkelijk gevoel. Roddelen over dat egocentrische gedrag lucht dan weer op. Wetenschappers noemen dat de “opluchtingshypothese”.

Dat komt omdat je met je roddel anderen gewaarschuwd hebt voor een gevaar. Dankzij jouw loslippigheid weten ze wie ze beter niet kunnen vertrouwen. En dat geeft een fijn gevoel, zo blijkt uit onderzoek. Mensen voelen zich beter ná dan vóór het roddelen. Weg boosheid, weg irritatie. Want we hebben dus een goede daad gedaan.

De opluchting blijkt het grootst bij mensen die sterk gericht zijn op het groepsbelang. Zij ervaren na het roddelen de grootste opluchting. Wie vooral aan zichzelf denkt, ervaart de opluchting niet.

“Ik ben om die redenen altijd voorzichtig als iemand beweert dat hij tegen roddelen is”, zegt Charlotte De Backer. “Mensen die dat beweren, zijn vaak zelf individualisten die niet te vertrouwen zijn."

De uitzondering zijn mensen die ooit het slachtoffer waren van een leugenachtige roddel. "Zij hebben een goede reden om tegen roddel zijn. Daar heb ik natuurlijk  begrip voor."

Ooit het gevoel gehad dat over jou geroddeld werd? Dan ken je de onmacht, de angst om uitgesloten te worden … en misschien ook het knagend schuldgevoel om iets dat je beter niet had gedaan.

Je kan daarom beter voorkomen dat over jou geroddeld wordt. Dat is op zich eenvoudig: doe gewoon zo weinig mogelijk dingen waar mensen graag over roddelen. Wees niet te egocentrisch, speel het spel volgens de regels, profiteer niet van anderen. Als je dat toch doet, dan weet je dat over jou geroddeld kan worden. En terecht.

Uit onderzoek blijkt dat mensen zich minder egocentrisch gedragen als ze weten dat er over hen geroddeld kan worden. Als die dreiging níét bestaat, kleuren ze sneller buiten de lijntjes. Roddel is dus een soort rem op onze egoïstische neigingen. We zijn liever "flink" dan het mikpunt van roddels. 

Weten dat over jou geroddeld kan worden, heeft nog een ander positief effect: je bent dan iets meer geneigd om je van je beste kant te tonen. Je weet dat anderen meekijken en dus doe je extra je best.

Ook dat effect zie je in wetenschappelijke experimenten. Mensen zijn vrijgeviger als ze weten dat over hun gedrag geroddeld kan worden. Ze zullen dan bijvoorbeeld iets meer geld geven voor het goede doel. Dat is niet zo gek. We vinden het gewoon fijn als anderen ons bejubelen. Weten dat er geroddeld kan worden over je gulheid, maakt je iets vrijgeviger.

“Je ziet dat effect bij acties als De Warmste Week”, zegt Charlotte De Backer. “Mensen geven dan geld aan een goed doel, maar ze vinden het belangrijk dat hun naam op een groot scherm verschijnt. Anderen kunnen dan zien hoe gul ze zijn. Ook dat is gebaseerd op een soort roddelmechanisme. Je weet dat over jou gepraat zal worden en dus toon je je van je beste kant.”

Roddel is in dat geval geen straf voor slecht gedrag, maar een beloning voor goed gedrag.  En een goede reputatie willen we natuurlijk allemaal.  

De vijfde en laatste reden om meer te roddelen: roddelen schept een band.

“Mensen vinden het fijn als ze bevestigd worden in hun gevoel”, zegt De Backer. “Ze beseffen dan dat ze niet alleen zijn en dat ze deel uitmaken van een groep. Als je bijvoorbeeld een afkeer hebt van een collega, dan doet het deugd om te merken dat anderen je gevoel delen. Dat zorgt voor verbondenheid, zelfs met mensen die je minder goed kent.”

De Backer deed een paar jaar geleden onderzoek over “celebrity gossip”, het geroddel over bekende mensen. “Ik moest voor dat onderzoek vaak roddelbladen lezen. Britney Spears had net haar haar afgeknipt in een dronken bui en Jennifer Aniston was aan het scheiden van Brad Pitt. Het gekke is dat ik tot op vandaag een soort vreemde band voel met die mensen. Dat toont dat ons brein niet aangepast is aan het moderne leven, want ik ken Brad Pitt of Britney Spears natuurlijk niet persoonlijk.”

• Opgelet: niet alle roddels dienen het groepsbelang. Mensen roddelen ook om zichzelf interessant te maken. Ze roddelen omdat dat fijn is. Of ze roddelen om de reputatie van een concurrent te besmeuren.  Valse geruchten verspreiden is nochtans geen goed idee. Mensen die kwaadaardige leugens vertellen, worden volgens onderzoek zelf minder aardig gevonden. Ze krijgen de reputatie onbetrouwbaar te zijn.
• Probeer daarom niet meer, maar vooral beter te roddelen. Wanneer je op het punt staat een roddel te vertellen, denk dan eerst even na over je motivatie. Wil je roddelen om jezelf interessant te maken? Wil je iemands reputatie beschadigen om daar zelf beter van te worden? Of wil je met je roddel anderen waarschuwen voor een gevaar? In dat laatste geval is roddelen een goed idee. In de andere gevallen kan je beter op je tong bijten.
• “Zorg dat je zeker bent van je verhaal voor je een roddel verspreidt”, zegt Charlotte De Backer. “Dat is belangrijk. Als je anderen wil waarschuwen, dan moet je verhaal wel kloppen. Anders dient je roddel natuurlijk niet het groepsbelang.”
• De Backer heeft ook advies voor mensen die zelf het mikpunt zijn van roddels. “Als achter je rug geroddeld wordt, dan moet je je afvragen of die roddels terecht zijn: heb je iemand slecht behandeld of ben je egoïstisch geweest? Als dat zo is, dan moet je je lot aanvaarden. In dat geval is het logisch dat over jou geroddeld wordt."
• Zijn de roddels onterecht en leugenachtig, dan komt dat volgens De Backer vaak door afgunst of jaloezie. “Je weet in dat geval tenminste dat je geen grijze muis bent. Anderen vinden je belangrijk genoeg om over jou te roddelen. Je kan jezelf dan troosten met een prachtige quote van Oscar Wilde:

Psycholoog Dacher Keltner beschrijft de positieve effecten van roddel in zijn boek “De machtsparadox”. Ook psycholoog Adam Grant heeft het over roddel in “Geven en nemen”. 

Wil je weten hoe wetenschappers roddel onderzoeken? Lees dan zeker "The Virtue of Gossip". Auteurs Matthew Feinberg en Dacher Keltner beschrijven drie ingenieuze experimenten die ze bedachten om roddelgedrag in kaart te brengen. 

Primatoloog Robin Dunbar heeft een provocerende maar controversiële theorie over roddel. Hij stelt dat roddel mee aan de oorsprong ligt van het ontstaan van de taal. Wil je weten wat het vlooien bij apen en menselijk geroddel met elkaar gemeen hebben, lees dan Dunbars boek “Vlooien, roddelen en de ontwikkeling van de taal”.