Van kneusje tot een van de beste leerlingen van de klas: hoe Ethiopië een Afrikaans gidsland wordt
Wie Ethiopië zegt, zegt Live Aid, Bob Geldof en hongersnood. Zwarte kindjes met opgezwollen buikjes, vliegen in de oogjes en een lege, mistroostige blik in de ogen. 35 jaar geleden maakte het land een dramatische hongersnood mee met naar schatting 600.000 doden. De beelden zijn blijven hangen, maar sindsdien maakte Ethiopië een spectaculaire transformatie door. Het land geldt nu als voorbeeld voor de rest van Afrika. En dat is mede te danken aan premier Abiy Ahmed, die vandaag de Nobelprijs voor de Vrede heeft gekregen.
De laatste 15 jaar kent Ethiopië een constante economische groei van rond de 10 procent. In 2017 was Ethiopië de snelst groeiende economie ter wereld. Een kind dat vandaag geboren wordt, zal 15 jaar langer leven dan een kind dat in 2000 geboren werd. Miljoenen Ethiopiërs zijn uit de armoede getild. De Ethiopische regering is bijna de enige ter wereld die voor de helft uit vrouwen bestaat. Premier Abiy Ahmed heeft dat zo geregeld. Hij laat een nieuwe wind door het land waaien.
(Lees verder onder de kaart.)
Even kennismaken
Ethiopië maakt deel uit van de Hoorn van Afrika. Het land wordt in twee gesneden door de Grote Slenk (‘The Great Rift’), een enorme kloof die door heel Oost-Afrika loopt. Je vindt hier ook één van de bronnen van de Nijl. Ethiopië heeft de op één na grootste bevolking van Afrika (na Nigeria) met 105 miljoen inwoners. Het is ook een zeer jonge bevolking: twee op de drie Ethiopiërs zijn jonger dan 25 jaar. Ongeveer 33 procent van hen is moslim en 64 procent christen.
Ethiopië is lang een keizerrijk geweest, geregeerd door zogenaamde afstammelingen van koning Salomon uit Juda. Keizer Haile Selassie was de laatste. Daarna werd het land jarenlang geleid door een dictator, Mengistu Haile Mariam. Intussen is het een democratie geworden, met aan het hoofd een president: Sahle-Work Zewde. Haar macht is wel beperkt. De echte macht ligt bij de premier: Abiy Ahmed, 42 jaar, en een superster in zijn land. Zijn populariteit is intussen zo groot dat ze in Ethiopië spreken van ‘Abiymania’. Hij kwam in april vorig jaar aan de macht nadat de vorige premier ontslag nam om ruimte te maken voor hervormingen.
(Lees verder onder de foto.)
Economisch is Ethiopië vooral een landbouwland, met koffie als belangrijkste exportproduct. Maar de industrie- en de bouwsector worden steeds belangrijker. Ze zijn de motor van de huidige economische groei. Ethiopië is al jaren één van de tien snelst groeiende economieën ter wereld.
(Lees verder onder de grafiek).
Industrieparken als motor
Een bijzondere rol in het economische succesverhaal spelen de industrieparken. Daar zijn de belangrijkste bedrijven en fabrieken gegroepeerd, per sector. Zo zijn er industrieparken voor de textielsector (waar kledingketens als H&M en Tommy Hilfiger confectieateliers hebben), industrieparken voor de technologiesector, voor de zware industrie,…
De industrieparken zijn voorzien van alle noodzakelijke infrastructuur, zoals elektriciteit, water en toevoerwegen. De managers van de bedrijven die wij spraken – in de ‘Eastern Industry Zone’ – waren daar erg enthousiast over.
Door alles te groeperen in parken, spaart de Ethiopische regering geld uit, want zij bouwt de meeste industrieparken. Ze heeft een zeer sturende rol, naar het voorbeeld van China. Infrastructuur waar bedrijven zelf liever niet in investeren, betalen we beter zelf, redeneert de Ethiopische regering. Niet alleen de inspiratie, maar ook het geld (via staatsleningen) en de uitvoering zijn overigens Chinees.
(Lees verder onder de foto).
Lage lonen
De overheid zorgt er ook voor dat de tienduizenden arbeiders die in de industrieparken werken elke morgen gratis met de bus worden afgezet aan de ingangspoort. Dat gebeurt tussen zes en zeven uur ’s morgens, een indrukwekkend tafereel.
Arbeiders die bovendien voor zeer lage lonen komen werken. Multinationals als H&M en Volkswagen komen hier niet alleen investeren voor de goede infrastructuur en de belastingvoordelen, maar ook voor de goedkope arbeidskrachten. “Niet goedkoop, maar competitief”, verbeterde de pr-man van de Investeringscommissie ons. Zo ziet de Ethiopische regering dat.
De manager van een Chinese autofabriek vertelde ons hoeveel zijn arbeiders verdienen: 32 euro per maand. In de kledingsector is het nog erger: daar verdient een naaister 28 euro per maand. Ter vergelijking: in Bangladesh is dat 85 euro per maand. De reden waarom we vaker “made in Ethiopia” in onze kraag zullen zien.
De kritiek op die schandalig lage lonen klinkt wel steeds luider. Ondanks het feit dat een gemiddelde Ethiopiër nu de helft meer verdient dan 15 jaar geleden, is het nationale inkomen per hoofd van de bevolking nog erg laag: 690 euro per jaar.
(Lees verder onder de foto.)
Tekort aan dollars
Op dit moment zijn er al acht industrieparken actief, maar er zijn er nog twaalf in opbouw. De interesse van buitenlandse investeerders groeit, zeker nu premier Abiy de Ethiopische economie voor meer sectoren openstelt. Zo worden nu ook internationale telecombedrijven toegelaten, een interessante groeimarkt in Ethiopië.
Maar door de vele mega-projecten waar Ethiopië in investeert, en door de groei van de industrie, worden er volop bouwmaterialen geïmporteerd. De export is echter niet zo snel gegroeid, waardoor de handelsbalans uit evenwicht is. Het gevolg is een tekort aan buitenlandse deviezen. De assemblagelijn in de autofabriek van Lifan Motors die we bezochten lag stil door een gebrek aan dollars. Te weinig buitenlands geld om auto-onderdelen te kopen in China.
Maar de Ethiopische Investeringscommissie, die de meeste industrieparken beheert, is ervan overtuigd dat dat probleem maar tijdelijk is. Kinderziektes waar elke sterk groeiende economie mee te kampen krijgt. Ze hoopt meer bedrijven aan te trekken die zich richten op de export. “Ethiopië wil de productiehub van Afrika worden”, aldus pr-man Mekonnen Hailu Abebe.
Teff, het nieuwe quinoa
Het belang van de industrie is ontegensprekelijk aan het groeien, maar de belangrijkste sector blijft vooralsnog de landbouw. 85% van de Ethiopiërs is er bovendien afhankelijk van. Maar ook in de landbouwsector ziet de toekomst er rooskleurig uit.
Vooral dan voor wie teff verbouwt. Dat is een graansoort die in Ethiopië (en in buurland Eritrea) al meer dan 5.000 jaar wordt geteeld. Van de teff-graankorrels maken de Ethiopiërs injera, het nationale lievelingsgerecht van elke Ethiopiër. Het is een sponsachtige, lichtzure pannenkoek die dient als basisvoedsel.
Teff is bovengemiddeld rijk aan vezels, mineralen en is glutenvrij. Daarom wordt het door hipsters en supersterren als Sting, Victoria Beckham en Gwyneth Paltrow ‘het nieuwe quinoa’ genoemd. Als die trend zich doorzet kan de Ethiopische teff mogelijk een miljardenpubliek aanboren.
(Lees verder onder de video.)
Patent
Nu al zien teff-producenten de vraag groeien, vooral door de export. Ze zien ook hun prijzen stijgen, en dat is dan weer nefast voor de gewone Ethiopiër die nu ook meer moet betalen voor het belangrijkste ingrediënt van zijn dagelijkse kost. Voorlopig valt die prijsstijging nog mee, maar de Ethiopische regering staat voor een belangrijke uitdaging: de inkomsten uit teff laten groeien, zonder dat de voedselvoorziening in eigen land in gevaar komt.
Tot enkele maanden geleden had ze trouwens nog andere katten te geselen. Een Nederlander had een patent genomen op teff voor de Europese markt. De Ethiopische regering heeft een rechtszaak daarover intussen gewonnen, een uiterst belangrijke overwinning als teff inderdaad het nieuwe superfood zal worden.
Vrouwen aan de macht
De Ethiopiërs hebben alvast veel vertrouwen in hun nieuwe premier, Abiy Ahmed. Sinds hij anderhalf jaar geleden aan de macht kwam heeft hij in sneltreinvaart hervormingen doorgevoerd. Hij democratiseerde de politiek: oppositiepartijen mogen weer vrij opereren, honderden politieke gevangenen zijn vrijgelaten en opposanten in ballingschap beginnen terug te keren. (Die nieuwe openheid zorgt inmiddels ook voor oplaaiende etnische conflicten, een keerzijde van de medaille.)
Hij herschikte ook zijn kabinet: hij reduceerde het aantal ministers en stelde evenveel vrouwen als mannen aan. Die vrouwen kregen bovendien belangrijke portefeuilles. Voor het eerst is een vrouw minister van Defensie. Ook de ‘minister van Vrede’ is overigens een vrouw.
(Lees verder onder de foto).
Enige vrouwelijke staatshoofd van Afrika
Abiy benoemde ook een vrouw als president: Sahle-Work Zewde. Zij was onder meer ambassadeur in Senegal en Frankrijk en heeft van de strijd tegen ongelijkheid tussen mannen en vrouwen haar prioriteit gemaakt. Ze is het enige vrouwelijke staatshoofd van Afrika.
“Ik wil tijdens mijn presidentschap licht laten schijnen op de mensen die in de schaduw werken aan een betere samenleving”, zei ze ons in een exclusief interview. Ze realiseert zich dat ze miljoenen vrouwen en meisjes in het land inspireert. Verschillende onderzoeken hebben inmiddels aangetoond dat vrouwen op hoge posities wel degelijk een belangrijk effect hebben op de gendergelijkheid.
Vooral onderwijs is belangrijk op dat vlak. Ethiopië slaagde er de voorbije decennia al in om het aantal meisjes dat naar de school gaat te verdubbelen. Zo goed als alle meisjes gaan nu naar de basisschool. Maar vele meisjes haken daarna af, omdat ze moeten helpen in het huishouden.
Tot voor kort waren kindhuwelijken ook een belangrijke oorzaak. We spraken op het platteland met Nigist Terefe, een jonge vrouw die getrouwd is op haar negende. Ze werd door haar moeder uitgehuwelijkt omdat ze haar kinderen niet kon onderhouden.
Intussen is ze gescheiden van haar veel oudere man, die ze was beginnen haten. Ze slaagt erin haar twee kinderen alleen op te voeden en naar school te sturen met het geld dat ze verdient met haar zelfgestookte likeur. Ze kijkt op naar haar nieuwe president en wil haar dochter alle kansen geven om haar talenten te ontwikkelen.
Bekijk het verslag uit "Het Journaal" hier:
