Het arrest over de dood van Sanda Dia ontleed: waaraan zijn de Reuzegommers schuldig? Waaraan niet? En waarom?

"De feiten zijn ernstig." In haar arrest windt de rechter er geen doekjes om. Alle 18 Reuzegommers zijn verantwoordelijk voor de dood van Sanda Dia, nu 4,5 jaar geleden. Maar aan wat zijn ze precies allemaal schuldig? Aan wat niet? En vooral: wat was de redenering van het hof? 

Om tot de uitspraak te komen, heeft het hof gebruik gemaakt van het dossier, met daarin de vaststellingen door de politie, de technische vaststellingen, de analyse van camerabeelden, de uitlezing van de gsm's, de ANPR-camera's, de laptops van de beklaagden, het telefonieonderzoek, de getuigenverklaringen en de ondervragingen van de beklaagden. 

Dit was de zwaarste aanklacht, en daar staan ook de zwaarste straffen op. Maar alle Reuzegommers werden vrijgesproken, ze zijn dus niet schuldig aan het opzettelijk toedienen van schadelijke stoffen met de dood tot gevolg. Concreet gaat het hier over de grote hoeveelheid zoute visolie die Sanda Dia op 5 december 2018 moest drinken en die hem uiteindelijk twee dagen later fataal zou worden. 

Belangrijk hierbij is dat de daders "wetens en willens" gehandeld moeten hebben, en dat was volgens het hof niet het geval. "Indien diegene die de schadelijke stoffen toedient, niet op de hoogte is van het schadelijk karakter, weet hij niet dat hij de strafbare gedraging stelt."

Volgens het hof van beroep blijkt uit het strafdossier niet dat de beklaagden kennis hadden dat de stof zo schadelijk is. "Visolie is vrij te verkrijgen in de winkel en op de bidon was nergens vermeld dat de inname van visolie ernstige medische gevolgen zou kunnen veroorzaken. Integendeel, op het etiket stond vermeld dat visolie zoutkristallen bevat die niet schadelijk zijn", lezen we in het arrest. Bovendien maakt de rechter ook gewag van de dopen die de Reuzegommers zelf in de jaren voordien ondergingen en het feit dat geen van hen ooit gezondheidsklachten had na het drinken van visolie.

Volgens het hof was de visolie expliciet bedoeld als braakmiddel en was het niet de bedoeling dat de visolie in het lichaam van de schachten zou blijven. "Het gebruik van visolie als braakmiddel valt dan ook niet te rijmen met de these dat de visolie werd toegediend met het oogmerk om de persoonlijke integriteit aan te randen."

Dat ze het niet wisten, blijkt volgens de rechter ook uit hun reactie wanneer ze doorhebben dat het niet goed gaat met Sanda. Ze dachten daarbij op geen enkel moment dat de visolie er voor iets tussen zat, maar dachten eerder in de richting van onderkoeling. 

Belangrijk is ook de verklaring van enkele experten dat "zoutvergiftiging zelden voorkomt door inname van zout" en dat "veel mensen en artsen de toxische dosis voor zout niet kennen". "De beklaagden wisten niet en hadden ook niet moeten weten dat de overmatige inname van visolie schadelijke gevolgen kan hebben."

Met heel deze redenering in het achterhoofd heeft het hof beslist om de 18 Reuzegommers op dit punt vrij te spreken. En dat is een bittere pil om te slikken voor de advocaat van de familie. "Het is moeilijk dat niemand schuldig is aan het toedienen van de gifstof, de visolie. Dat is een van de vragen waar we altijd op gehamerd hebben; wie heeft wat gedaan. Dat zal nu een goedbewaard geheim blijven en dat is moeilijk om mee om te gaan. De familie leert daarmee leven", klinkt het bij Sven Mary, de advocaat van de familie van Sanda Dia meteen na de uitspraak. 

Ook geen enkele Reuzegommer is schuldig aan schuldig verzuim, oordeelt het hof. Onder schuldig verzuim wordt verstaan dat je geen hulp verleent aan iemand die in groot gevaar verkeert. 

Maar dat was in deze niet het geval. "De beklaagden beseften niet dat hij mogelijk in levensgevaar verkeerde. [...] Ze hebben niet bewust en opzettelijk geweigerd de nodige hulp te verstrekken." Als bewijs ziet het hof daarvoor dat er niet zoveel tijd zit tussen het moment dat Sanda Dia uit de put gehaald werd en uiteindelijk naar het ziekenhuis gebracht werd. In de tussentijd probeerden ze hem op te warmen, eerst aan het kampvuur, later in de auto.

"Het feit dat achteraf gebleken is dat Sanda Dia te laat naar het ziekenhuis gebracht werd en dat het point of no return reeds bereikt was, waardoor medische hulp niet meer kon baten, doet niets af aan de vaststelling dat de beklaagden wel degelijk hulp hebben geboden, in de veronderstelling dat Sanda Dia onderkoeld was."

En dus spreekt het hof ook op dit punt de 18 Reuzegommers vrij. 

Hier schrijft de wet dat de dood veroorzaakt is "door gebrek aan voorzichtigheid en voorzorg". Het moet dus bewezen worden dat er een fout gebeurd is, hoe licht of zwaar die fout ook is. Het is ook voor deze kwalificatie dat enkele Reuzegommers tijdens het proces schuld bekend hebben. 

Het hof verwijt aan iedereen, aan alle beklaagden, een gebrek aan voorzichtigheid. "De nonchalance en vanzelfsprekendheid waarmee visolie voor dit doopritueel oneigenlijk gebruikt werd door dit zonder enige omzichtigheid en controle overmatige toe te dienen" verstaat het hof onder die onvoorzichtigheid. 

Het hof wijst er ook op dat álle beklaagden aanwezig waren tijdens de visproef. Het doet er voor het hof niet toe dat sommige Reuzegommers niet de hele tijd daar waren, het feit dat ze minstens bij een deel van de visproef aanwezig waren, is voldoende. 

"Het is dan ook vreemd te moeten vaststellen dat geen van de beklaagden zich vragen heeft gesteld bij het overmatig toedienen van deze visolie aan de, omwille van de tot op dat moment in de koude doorgemaakte doopactiviteiten, verzwakte en verkleumde schachten. De grote bidon van 4,5 liter was bovendien door eenieder opgemerkt. Geen van de aanwezigen stelde een handeling om een halt toe te roepen aan de overmatige toediening van de visolie. Er was evenmin enig toezicht op de hoeveelheid visolie die aan elk van de schachten werd toegediend. Beklaagden hebben nagelaten maatregelen van voorzichtigheid en voorzorg te nemen die een normaal student, geplaatst in dezelfde concrete omstandigheden (studentendoop) wel had genomen."

En, zo stelt het hof, zonder dit gebrek aan voorzichtigheid of voorzorg zou Sanda Dia niet gestorven zijn.

Op dit punt verklaart het hof daarom alle 18 beklaagden schuldig. 

Onder een onterende behandeling verstaat de wet elke handeling die in de ogen van het slachtoffer of van derden een ernstige krenking of aantasting van de menselijke waardigheid uitmaakt. 

In verschillende verklaringen heeft het hof gelezen dat "algemeen geweten was dat de doop zwaar was". "Het was van die aard om de schachten fysiek en psychisch in een staat van ernstige ontreddering te brengen, dermate dat hun integriteit in het gedrang kwam. De schachten hadden het heel koud en zagen hierdoor af; ze dreigden ernstig onderkoeld te geraken met alle gevolgen van dien."

Het gaat dan onder meer over de grote hoeveelheid sterke drank die de schachten moesten drinken, het feit dat er op hen geürineerd werd, dat ze urenlang in de kou in een zelf gegraven put moesten drinken en dat er emmers met koud water over hen gegooid werden.

"Door de drie schachten in de gegeven specifieke context te onderwerpen aan de hiervoor beschreven dooprituelen hebben alle beklaagden gehandeld met de bewuste wil om de drie schachten te vernederen en te onteren", lezen we in het arrest. En dus is het oordeel van het hof: schuldig. 

Als laatste hebben de 18 Reuzegommers zich volgens de rechter ook schuldig gemaakt aan inbreuken op de dierenwelzijnswet. "Ze hebben de kop van een aal afgebeten, levende vissen ingeslikt en een levende muis geblend."

200 uur, 225 uur, 250 uur of 300 uur: alle Reuzegommers hebben een werkstraf gekregen. 300 uur is het maximum aantal uren werkstraf dat de rechter kan opleggen. Als stok achter de deur - als de Reuzegommers hun werkstraf niet uitvoeren - kan er nog een gevangenisstraf opgelegd worden. Dat gaat dan van 9 tot 18 maanden cel.  

Ze moeten elk een boete van 400 euro betalen. En ook hier: als ze die boete niet betalen, volgt er een gevangenisstraf van 15 dagen. Daarbovenop moeten ze ook aan de verschillende familieleden van Sanda Dia een schadevergoeding betalen, maar die bedragen zijn nog niet allemaal vastgelegd. 

De straffen zijn een heel pak milder dan de effectieve celstraffen die het Openbaar Ministerie wel gevraagd had. In het arrest wordt wel uitgelegd waarom het hof niet gekozen heeft voor een straf onder probatievoorwaarden. "Dat zou een onvoldoende krachtig maatschappelijk signaal zijn en zou de beklaagden onvoldoende wijzen op het ontoelaatbare van zijn handelen." Verder zegt het arrest nog dat de straf "niet alleen als vergeldingsbehoefte" dient, maar ook "de generale en speciale preventie". Samengevat: dit moet ervoor zorgen dat ze zich in de toekomst niet meer aan zulke feiten schuldig maken.

De Reuzegommers worden niet uit hun rechten ontzet en de FOD Justitie heeft na de uitspraak laten weten dat de veroordeling niet op het uittreksel van het strafregister komt. Dat betekent dat het wel op het strafblad staat en zichtbaar is voor politie, gerecht en veiligheidsdiensten, maar dat toekomstige werkgevers niet zullen weten dat ze veroordeeld zijn.