Videospeler inladen...

Check: in deze Nederlandse YouTubevideo wordt onterecht twijfel gezaaid over mRNA-vaccins

Ook wetenschappers kunnen beweringen doen over vaccins waar de rest van hun vakgebied zware bedenkingen bij heeft. Dat blijkt in een YouTubevideo waarin een Nederlandse professor enkele opmerkelijke uitspraken doet over het Pfizervaccin. Collega's noemen zijn stellingen "bizar", "opmerkelijk" en "erg vergezocht".

Op de sociale media circuleert een YouTubevideo waarin een Nederlandse professor Immunologie enkele opmerkelijke stellingen lanceert over het mRNA-coronavaccin van Pfizer/BioNTech. Theo Schetters doet de bewering in een interview dat sinds 6 januari al meer dan 750.000 keer bekeken is. De video duikt intussen ook in ons land op, onder andere in WhatsAppgroepen. De moderatoren van VRT NWS merkten ze op in de reacties op onze socialemediakanalen. Ze werd ook verschillende keren doorgemaild naar onze ombudsman en onze checkredactie via check@vrtnws.be.

In het interview met de Nederlandse complotdenker Flavio Pasquino beweert professor Dr. Theo Schetters onder andere dat het vaccin een auto-immuunziekte kan opwekken, dat de meeste mensen immuun zijn tegen corona en dat er niet genoeg geweten is over de effectiviteit van het Pfizer-vaccin. Maar wat is daarvan aan?

Bekijk hier onze Check in video. De tekst gaat daaronder voort. 

Videospeler inladen...

We weten vrij veel over de effectiviteit en veiligheid van deze mRNA-vaccins (en zelfs meer dan over sommige andere vaccins op de markt)

“Ik maak me zorgen over het gebrek aan data (...) over de veiligheid en de effectiviteit (van deze vaccins)”, zegt Schetters in het begin van het interview.

Is er echt een gebrek aan data? Online zijn verschillende rapporten beschikbaar over het testtraject dat het vaccin heeft doorlopen, met een onderzoek op meer dan 40.000 proefpersonen (de helft van hen kreeg een placebo). Je kan bijvoorbeeld het rapport lezen op basis waarvan Europa het vaccin heeft goedgekeurd. Wie de ruwe data van het onderzoek wil bekijken, kan daarvoor een aanvraag indienen. Ook de briefing aan de Amerikaanse voedsel- en medicijnenautoriteit FDA is openbaar.

40.000 testpersonen voor het Pfizervaccin en 30.000 voor dat van Moderna (beide mRNA-vaccins), dat is een stuk meer dan gewoonlijk, zegt vaccinologe Corinne Vandermeulen (KU Leuven). “Er zijn vaccins op de markt waarbij veel minder vrijwilligers hebben deelgenomen aan de studies. Die zijn ook als veilig beschouwd. Dus het klopt niet helemaal dat er te weinig data zou zijn.”

Weten we niet genoeg over de veiligheid van mRNA-vaccins? De studies voor de vaccins van Pfizer en Moderna hebben alle noodzakelijke testfases doorlopen. Die studies duurden ook allebei tot minstens acht weken na de eerste inspuiting. “Meestal gebeuren de zwaarste bijwerkingen in de eerste week”, zegt Vandermeulen. “In dit geval is er een veiligheidsmarge van acht weken genomen. Die mensen worden ook nadien nog opgevolgd.”

Uit de studies bleken dit de vaakst voorkomende bijwerkingen van het Pfizervaccin: pijn aan de plek van de injectie, vermoeidheid, hoofdpijn, spierpijn, rillingen, pijn aan de gewrichten en koorts. Ongewoon is dat niet. Zulke bijwerkingen zien we bijvoorbeeld ook bij het griepvaccin.

Ook het Centrum voor de Evaluatie van Vaccinaties van het Vaccin & Infectieziekten Instituut van de Universiteit Antwerpen spreekt uitdrukkelijk tegen dat het onvoorzichtig is om mRNA-vaccins toe te dienen. Het centrum gaat daarmee rechtstreeks in tegen hun Nederlandse collega en ze doen dat ondermeer in deze onderbouwde uitleg op de website "Gezondheid & Wetenschap" van  de Vlaamse Overheid.

Weten we niet genoeg over de effectiviteit van deze mRNA-vaccins? Pfizer én Moderna concludeerden uit hun studies dat de bescherming van hun vaccins op meer dan 90% ligt: 94% in het geval van Moderna, 95% voor dat van Pfizer. Dat is uitzonderlijk hoog. 

Schetters beweert in de video dat die cijfers overdreven zijn. Hij kiest ervoor om te focussen op het handvol testpersonen dat ernstige symptomen ontwikkelde. Dat waren er drie bij de placebogroep en één bij de gevaccineerden. Zo komt Schetters op een beschermingspercentage van 75% uit. Te weinig, vindt hij: “Dat is zelfs nog minder dan de eis die het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) stelt aan vaccins (van) meer dan 90% bescherming.” 

Maar bij de testpersonen die lichte symptomen ontwikkelden, is het verschil veel groter: negen bij de gevaccineerden tegenover 169 bij de placebogroep. Het EMA stelt overigens geen ondergrens voor bescherming.

Het is zeer onwaarschijnlijk dat een mRNA-vaccin een auto-immuunreactie kan veroorzaken

Een mRNA-vaccin zoals dat van Pfizer stimuleert onze eigen cellen om het eiwit aan te maken dat voorkomt op de zogenaamde “kroon” van het coronavirus. Dat eiwit moet op zijn beurt het immuunsysteem in actie doen schieten, zodat het voorbereid is bij een echte besmetting.

(Lees verder onder de video.)

Videospeler inladen...

Schetters stelt in het interview dat die techniek zou kunnen leiden tot een auto-immuunziekte, doordat het lichaam reageert op een eiwit dat het zelf aanmaakt. Maar die kans is uiterst klein, legt vaccinologe Corinne Vandermeulen uit. “Het mRNA-vaccin bevat alleen de genetische code van het eiwit van het coronavirus. Dat lijkt op geen enkele manier op de menselijke eiwitten waar auto-immuunziekten op reageren.” Zelfs al is het een menselijke cel die instaat voor de productie, het eiwit dat zo ontstaat is dus niet menselijk.

In het Reformatorisch Dagblad treden twee Nederlandse immunologen die analyse bij. Zij noemen Schetters’ stelling “onzin” (Marjolein van Egmond, Amsterdam UMC) en “erg vergezocht” (Ger Rijkers, University College Roosevelt Middelburg). Net als Vandermeulen wijst Rijkers erop dat een auto-immuunreactie doorgaans in de eerste weken na vaccinatie optreedt, en dat er voorlopig geen zijn opgedoken in de studies.

Nee, de meeste mensen zijn niet immuun voor het coronavirus

Schetters’ claim die misschien nog het meest de wenkbrauwen doet fronsen, is deze: “Het is duidelijk dat gezonde mensen gewoon immuun zijn en niet doodgaan of niet heel ernstig ziek worden.” In het Reformatorisch Dagblad noemt epidemioloog Frits Rosendaal (Leids Universitair Medisch Centrum) dit een “bizarre opmerking voor een immunoloog”. Niet onterecht: Schetters haalt hier twee basisconcepten door elkaar.

De meerderheid van de besmettingen met het coronavirus verloopt inderdaad asymptomatisch, dus zonder dat er symptomen optreden. Maar dat maakt je nog niet immuun: het virus zit na zo’n asymptomatische besmetting wel degelijk in je lichaam. Er is dus ook geen garantie dat je niet besmettelijk zou zijn voor anderen, die wél (al dan niet ernstige) symptomen zouden kunnen ontwikkelen.

Hoeveel mensen er dan wel immuun zijn voor het coronavirus? Zo’n 14% van alle Belgen, volgens een recente schatting van Sciensano.

Massavaccinatie roeit ziekten niet noodzakelijk uit. Het brengt epidemieën wel onder controle

Schetters beweert in het interview dat het mRNA-vaccin foutief wordt voorgesteld als een manier om zo snel mogelijk uit de lockdowns te komen: “(We doen aan massavaccinatie) in de hoop het virus uit de populatie te krijgen. (...) Dat gaat niet lukken. (...) Waar ik wel een probleem zie is dat als mensen een  nieuwe stam (mutatie van het virus, n.v.d.r.) gaan framen als een bedreiging voor de maatschappij, dat wij dan binnen de kortste keren in de volgende lockdown zitten. Met (...) weer een vaccin dat gemaakt moet worden.”

Hoe zit dat? Het klopt dat de hele bevolking vaccineren het coronavirus niet zal doen verdwijnen. Maar dat is ook  niet de bedoeling. Het doel is de circulatie beperken.

“Het verleden heeft aangetoond dat je met vaccinaties wél infectieziektes onder controle kan krijgen”, stipt vaccinologe Vandermeulen aan. “Mazelen en polio, bijvoorbeeld. We zullen moeten afwachten of het lukt voor dit specifieke coronavirus. Het is mogelijk dat we af en toe een boosterdosis (een nieuwe vaccinatie, n.v.d.r.) zullen moeten geven tegen een nieuwe variant. Daar moeten we rekening mee houden.”

“Maar ik geloof niet dat we er niet in zullen slagen het virus onder controle te krijgen, zolang we maar voldoende mensen vaccineren. Dat is het principe van groepsimmuniteit. Maar daarvoor moet je inderdaad ook gezonde mensen inenten die misschien zelf geen ernstige covid-19 ontwikkelen, maar wel het virus kunnen verspreiden. En dat moet ook op wereldschaal.”

Geen antivaxers?

Tot slot nog dit: zowel Schetters als de presentator, Flavio Pasquino, noemen zichzelf in het begin van het interview geen tegenstanders van vaccinatie. Nochtans laten ze meteen daarna een videofragment zien van Andrew Wakefield, die met zijn gefraudeerde onderzoek aan de wieg van de antivaxbeweging stond. Zowel Schetters als Pasquino zeggen, na het videofragment, achter Wakefields woorden te staan.

(Lees verder onder de video.)

Videospeler inladen...

Of je deze YouTubevideo dus ernstig moet nemen? Om het met de woorden van Pasquino op het einde van de video te zeggen: “Denk goed na, informeer je, lees erover, en maak de juiste afweging”.

Meest gelezen