Coronavirus breidt uit: wat is er aan de hand en moeten we ons zorgen maken?

Sinds eind vorig jaar zijn er in en om Wuhan, de hoofdstad van de oostelijke Chinese provincie Hubei, veel meldingen van een longziekte. Patiënten krijgen te maken met hoge koorts en hoesten. In sommige gevallen krijgen mensen ademhalingsproblemen. Scans van de borstkas tonen een gevorderde infectie in beide longen. Een longontsteking dus.

De longontsteking blijkt veroorzaakt te zijn door een virus dat tot nog toe niet bekend was bij wetenschappers. Het riep bij de Chinese overheid en gezondheidsexperts herinneringen op aan SARS (Severe acute respiratory syndrome), een longziekte die eind 2002 in China uitbrak, meer dan 8.000 mensen trof en meer dan 700 mensenlevens eiste. Ook het virus dat SARS veroorzaakte, was tot dan toe onbekend.

Zo'n vaart lijkt het vooralsnog niet te lopen. Het aantal besmettingen neemt wel sterk toe, maar het virus lijkt minder ernstig te zijn dan SARS, met vooral complicaties bij mensen die al verzwakt zijn. Hoe dan ook is de Chinese overheid alert en werkt ze samen met de WHO om de impact te beperken.

Op 31 december lichtte China de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in over de uitbraak van de longziekte in Wuhan en van het feit dat de autoriteiten het virus dat de ziekte veroorzaakt, niet kenden. Er zijn stalen genomen bij patiënten en daaruit bleek dat het om een tot nog toe onbekend coronavirus gaat.

Coronavirussen zijn een grote groep virussen die verschillende aandoeningen aan de luchtwegen veroorzaken bij mens en dier, gaande van simpele verkoudheden tot dodelijke infecties. Van slechts zes coronavirussen is bekend dat ze ook mensen kunnen besmetten. Het nieuwe virus, met de voorlopige illustere naam 2019-nCoV, zou het zevende zijn.

Het al eerder genoemde SARS, bijvoorbeeld, is zo'n dodelijk coronavirus, net als MERS (Middle East respiratory syndrome). Dat dook voor het eerst op in 2012. Sindsdien was er een uitbraak in verschillende landen in het Midden-Oosten en Zuid-Korea. Het circuleert nog steeds in het Midden-Oosten.

Maar het gaat dus niet om SARS, MERS of een ander coronavirus waarvan bekend is dat het mensen besmet. Ook is er geen sprake van influenza, vogelgriep, of het adenovirus.

(tekst gaat voort onder de journaalreportage:)

Nieuwe virussen ontstaan de hele tijd. Bij coronavirussen is er meestal een dierlijke oorsprong. Als coronavirussen bij mensen opduiken, betekent dat dat ze van een bepaalde diersoort overgedragen zijn op mensen. Bij SARS was de civetkat de oorspronkelijke drager, bij MERS de dromedaris.

Eenmaal de oorspronkelijke drager bekend is, wordt het makkelijker om het probleem aan te pakken. De meeste gevallen van de ziekte worden gelinkt aan de Huanan Seafood Wholesale Market in Wuhan, een groothandelsmarkt waar voornamelijk vis, schaal- en schelpdieren verkocht worden.

Maar daarmee is nog niet gezegd welk dier mee aan de basis ligt van de besmetting. Sommige zeezoogdieren kunnen wel drager zijn van een coronavirus, maar op de markt worden ook andere dieren verhandeld, zoals kippen, vleermuizen, konijnen en slangen. En die lijken een meer waarschijnlijke bron van besmetting te zijn.

De Chinese overheid heeft de groothandelsmarkt op 1 januari gesloten. Het onderzoek naar de exacte bron van de besmetting loopt nog altijd.

(tekst gaat voort onder de foto)

Het onbekende coronavirus veroorzaakt symptomen die ernstiger zijn dan een gewone verkoudheid, maar ook weer niet zo erg als SARS of MERS. Het lijkt wat ernst betreft dus vooralsnog niet dramatisch. Patiënten kunnen in het ziekenhuis extra beademing en vloeistof toegediend krijgen. Geen antibiotica, want het is een virus, dan helpen antibiotica niet.

Op dit moment lijkt het erop dat oudere mensen die al in een zwakke gezondheid verkeren, het meeste risico op besmetting en complicaties lopen, zoals ook het geval is bij de "gewone" griep. Hoe snel het herstel verloopt, hangt af van het afweersysteem van de patiënt. Meestal kan hij of zij na enkele dagen het ziekenhuis verlaten.

De meeste zieken zijn mensen die op de markt werkten, er producten verhandelden, of de markt regelmatig bezochten. In eerste instantie waren er ook geen aanwijzingen dat het virus zich van mens tot mens verspreidt. Maar intussen heeft de Chinese overheid bevestigd dat er in de provincie Guangdong verschillende mensen op die manier besmet zijn geraakt.

Dat het virus van mens tot mens overgedragen kan worden, is iets om alert voor te zijn. Zeker met het Chinese Nieuwjaar voor de deur, eind deze maand. Miljoenen Chinezen reizen dan het hele land door, of naar het buitenland, om bij hun familie te zijn. Dan zou het virus zich wel eens makkelijk kunnen verspreiden en kan het aantal besmettingen sterk toenemen.

(tekst gaat voort onder de tweet)

Het is niet verrassend dat het nieuwe virus in China opduikt. Het is een land met een enorm bevolkingsaantal en een grote bevolkingsdichtheid. Bovendien leven mensen er in nauw contact met dieren die drager kunnen zijn van virussen. In eerste instantie bleven de besmettingen grotendeels beperkt tot Wuhan. De meeste zieken waren mensen die op de markt werkten, er producten verhandelden, of de markt regelmatig bezochten.

Wuhan is een stad met 11 miljoen inwoners en een belangrijk transitpunt voor verplaatsingen binnen China. Daarom is het niet zo verwonderlijk dat er ook elders in China gevallen bevestigd zijn, onder meer in de provincie Guangdong en in de hoofdstad Peking. Ook in het buitenland zijn mensen besmet geraakt, in Thailand, Japan, Zuid-Korea, de Verenigde Staten, Taiwan, Hongkong, Macao. Allemaal waren ze in (de regio van) Wuhan geweest.

De Chinese overheid treedt krachtdadig op. Patiënten die mogelijk besmet zijn, worden behandeld in quarantaine om het risico op besmetting te verkleinen. Honderden mensen die in contact kwamen met patiënten, vooral hulpverleners, worden nauw opgevolgd om te zien of ze tekenen van de ziekte vertonen. De Chinese president Xi Jinping zegt dat de volksgezondheid topprioriteit is en dat de verdere verspreiding van de ziekte absoluut moet worden tegengegaan. Het publiek wordt gevraagd om zich zo goed mogelijk te beschermen. De stad Wuhan, waar de oorspronkelijke besmetting vandaag komt, is onder quarantaine geplaatst, net al een tiental andere steden. Een ongeziene maatregel.   

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) levert ondersteuning waar nodig. Ze noemt de situatie vooralsnog een noodtoestand in China, maar geen wereldwijde noodtoestand, waar een internationaal gecoördineerde actie voor nodig is. Al waarschuwt de WHoO dat het dat wel kan worden. 

Voorlopig zijn er nog geen speciale voorzorgsmaatregelen voor reizigers en wordt mensen ook niet afgeraden om naar China te reizen. Ook handelsbeperkingen zijn volgens de WHO nog niet aan de orde. Verschillende luchthavens hebben extra controles ingevoerd voor reizigers die uit de streek van Wuhan komen.