42 landen, waaronder België, eisen vertrek Russische troepen uit kerncentrale van Zaporizja
Tweeënveertig landen, waaronder ook België, eisen dat Rusland zijn troepen terugtrekt uit de kerncentrale van Zaporizja in Oekraïne. Dat laten ze vandaag in een verklaring weten. De vrees wordt met de dag groter dat de gevechten in de buurt van de kerncentrale een nucleaire ramp zouden kunnen veroorzaken.
De ondertekenende landen vinden dat de aanwezigheid van soldaten en wapens op de nucleaire site onaanvaardbaar is en ingaat tegen de veiligheidsprincipes die alle leden van het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA) moeten respecteren.
De uitbater van de kerncentrale en de Oekraïense autoriteiten kunnen hun veiligheidsverplichtingen niet meer nakomen en als gevolg van de Russische aanwezigheid kan het IAEA zijn rol niet spelen, vinden ze.
"Wat de leden van de IAEA hier stellen is dat er mogelijk ongelukken kunnen gebeuren door de aanwezigheid van die Russische troepen", zegt David Criekemans, hoofddocent internationale politiek aan de Universiteit Antwerpen aan VRT NWS.
"Ze interveniëren blijkbaar met het werk van de lokale specialisten, ze zouden eventueel ook olie van de dieselgeneratoren kunnen wegnemen of zelfs de elektriciteitsbevoorrading van de kerncentrale zelf bemoeilijken waardoor er ongelukken zouden kunnen gebeuren. We moeten het, denk ik, vooral zien als een oproep aan Rusland om zich te houden aan de internationale regels die het zelf ondertekend heeft. Dit is een poging van de internationale gemeenschap om Rusland weer bij de les te krijgen."
Vandaag zouden opnieuw granaten ontploft zijn in Energodar, een stad vlak bij de kerncentrale. Rusland en Oekraïne beschuldigen elkaar ervan daarvoor verantwoordelijk te zijn. Eerder deze week werd de kerncentrale ook al meermaals beschoten.
De Oekraïense president Volodimir Zelenski heeft dit weekend in een videoboodschap aangekondigd dat Russische soldaten die de kerncentrale van Zaporizja beschieten een "speciaal doelwit" zullen worden van Oekraïne. "Iedere Russische militair die op de centrale schiet, moet begrijpen dat hij een speciaal doelwit wordt voor onze inlichtingendienst, voor onze speciale diensten, voor ons leger", benadrukt Zelenski. Volgens Zelenski maken de Russen op een "uiterst cynische manier" gebruik van de centrale door zich er bijna letterlijk in te verschuilen.
"Kernramp tot nu op wonderbaarlijke wijze vermeden"
De kerncentrale van Zaporizja, de grootste van Europa, is sinds maart in Russische handen. De centrale wordt wel nog bediend door Oekraïense personeelsleden, maar die staan onder Russisch gezag. Russische troepen voeren vanuit het terrein van de centrale ook aanvallen uit op omliggende Oekraïense steden aan de overkant van de Dnjepr-rivier. Het Oekraïense leger is daar namelijk aan het oprukken naar eerder door de Russen veroverd grondgebied.
Volgens het Oekraïense staatsbedrijf Energoatom dat eigenaar is van de Oekraïense kerncentrales is een kernramp vorig weekend "op wonderbaarlijke wijze" vermeden, maar "wonderen blijven niet eeuwig duren", klinkt het. De topman van het bedrijf riep begin deze week al op om van de centrale en het terrein errond een gedemilitariseerde zone te maken.
Tijdens een bijeenkomst van de VN-Veiligheidsraad heeft VN-secretaris-generaal Antonio Guterres ook opgeroepen om van de centrale en het gebied errond een gedemilitariseerde zone te maken die dan onder internationale controle zou moeten komen. "Ik roep de strijdkrachten van Rusland en Oekraïne op om onmiddellijk een einde te maken aan alle militaire activiteiten in de nabijheid van de centrale", zei hij. Schade aan de centrale of andere nucleaire faciliteiten zou catastrofale gevolgen kunnen hebben, waarschuwde Guterres.
Het voorstel wordt gesteund door de VS en Oekraïne, maar zou betekenen dat de Russische troepen zich daar moeten terugtrekken.
Experts van het Internationaal Atoomenergieagentschap willen de centrale in Zaporizja ook gaan inspecteren. De Verenigde Naties, Rusland en Oekraïne konden echter nog geen akkoord bereiken over de planning van dat bezoek. "De tijd dringt", beklemtoonde Rafael Grossi, directeur-generaal van het IAEA eerder deze week. Ook hij riep de strijdende partijen daarom op een einde te maken aan alle militaire acties die een bedreiging vormen voor de nucleaire veiligheid.