CHECK – Ja, mens is verantwoordelijk voor amper 4 procent van CO2-uitstoot, maar net dát verstoort balans

Het argument dat we als mens maar een kleine verantwoordelijkheid voor de CO2-uitstoot dragen vinden we uiteraard vaak terug op het internet. Enkele maanden geleden deed een foto de ronde die moest aanduiden hoe onbelangrijk de menselijke invloed was. 

Vooral de grote natuurlijke en beperkte menselijke invloed sprak klimaatsceptici  aan. Ook onafhankelijk parlementslid en burgemeester van Middelkerke Jean-Marie Dedecker gebruikte het argument in zijn interview met het weekblad Humo afgelopen week: “Volgens de wetenschap komt slechts 4 procent van de CO2-uitstoot van de mens, de rest wordt uitgestoten door de natuur. En wat is het aandeel van België in de wereldwijde menselijke CO2-uitstoot? 0,24 procent! Zou het dan zoveel verschil maken als wij hier alles stilleggen en stoppen met ademen?”

Gevraagd naar zijn bron voor die 4%, stuurde meneer Dedecker ons een Word-document op. Daarin vonden we onderstaande tekst en bijhorende afbeelding, uit het AR5 rapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) uit 2014.

Als we kijken naar de eigenschappen van dat Word-document zien we de naam van Ferdinand Meeus opduiken als auteur. Hij deelde in 2019 gelijkaardige cijfers op zijn Twitterkanaal. Meeus werd trouwens al verschillende keren betrapt op foutieve wetenschappelijke interpretaties, zoals vorig jaar nog door Knack en enkele maanden geleden door VRT.

De cijfers in de afbeelding en tekst komen ook niet volledig overeen. Er staan enkele wiskundige onregelmatigheden in, die worden beschreven onderaan het artikel. Maar de uitkomst voor menselijke uitstoot is wel degelijk 4,3 procent.

De menselijke uitstoot bedraagt dus inderdaad 4,3% van de totale uitstoot. Maar is dat relevant?

“Wat belangrijk is om te weten is dat er een evenwicht is tussen uitstoot en opname indien er geen menselijke invloed is, dat zie je als je de rode pijltjes wegdenkt”, zegt Niels Souverijns, klimaatwetenschapper bij het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek (VITO). “Bijvoorbeeld voor vegetatie, deze stoot CO2 uit door respiratie (ademhaling van een organisme), maar neemt ook evenveel CO2 terug op door fotosynthese. Voor de oceaan geldt een gelijkaardig principe: er zit een bepaalde hoeveelheid CO2 in de lucht en in het oceaanwater en er is een constante uitwisseling tussen beide, maar die houden elkaar in evenwicht.”

In het 4%-argument wordt er een foutieve conclusie getrokken. Ze kijken enkel naar de uitstoot en niet naar de opname. Vegetatie en de oceaan stoten inderdaad veel meer CO2 uit, maar nemen die ook weer op, waardoor er een evenwicht is (dat staat zelfs vetgedrukt in het doorgestuurde Word-document, maar wordt nooit vermeld in discussies). De natuur neemt zelfs de helft van de menselijke uitstoot op, de andere helft blijft in de atmosfeer.

“Het opwarmend effect van de aarde wordt veroorzaakt door die ophoping van broeikasgassen in de atmosfeer”, zegt Sam Van den Plas van Carbon Market Watch. 

De procentuele verhoudingen zijn dus ook gewoonweg niet van belang. Het is voor te stellen als een zaal waar mensen binnen en buiten lopen: zolang de in- en uitstroom even groot zijn, blijft de zaal even vol. Maar als er via een andere deur een extra instroom is, raakt de zaal steeds voller. Enkel de grootte van de nieuwe instroom is van belang, niet zijn procentuele verhouding ten opzichte van de originele stromen. Zo is het ook met de CO2-cyclus en de menselijke uitstoot.

“Het belangrijkste om te weten is dat onze 4% niet wordt ‘gecompenseerd’ zoals de overige 96% van de natuur”, voegt Souverijns nog toe.

“De figuur die meneer Dedecker doorstuurde, wordt wel vaker fout geïnterpreteerd”, zegt Souverijns. “Daarom werd in rapport AR6, dat dit jaar werd gepubliceerd door het IPCC, een geüpdatete figuur gebruikt die enkel de netto-stromen aanduidt en dus veel makkelijker te interpreteren is. Daarop zien we duidelijk hoe groot het effect van de mens en fossiele brandstoffen is en dat de natuur zelfs delen daarvan opvangt.”

Dat België verantwoordelijk is voor 0.24% van de wereldwijde menselijke CO2-uitstoot, klopt wel volgens ourworldindata.org. Maar ook daar wil Van den Plas nog aan toevoegen dat het misleidend is.

"Dat getal zegt immers niets over de historische uitstoot van België, die vandaag nog steeds bijdraagt aan de klimaatopwarming. Ook de consumptie-gerelateerde uitstoot (CO2 die vrijkomt bij de productie van goederen die we importeren), wordt buiten beschouwing gelaten, anders zou het aandeel van België 70% hoger worden volgens ourworldindata.org).