Van de Koude Oorlog tot nu: de 4 meest spraakmakende gevangenenruilen in de recente geschiedenis
De Amerikaanse basketbalster Brittney Griner is na bijna 10 maanden gevangenschap veilig en wel terug thuis. Ze werd geruild tegen Viktor Boet, de "koopman van de dood", een veroordeelde wapensmokkelaar. Een gevangenenruil als deze spreekt tot de verbeelding van velen, al is het niet de eerste keer dat er een spraakmakende ruil plaatsvindt. Wij maakten een selectie van 4 iconische gevangenenruilen.
Brittney Griner die Viktor Boet kruist op het tarmac van de luchthaven van Abu Dhabi, Bout die met open armen in Rusland wordt ontvangen door zijn moeder en zijn vrouw, ... De gevangenenruil tussen Boet en Griner vertoont veel gelijkenissen met een Hollywoodfilm.
Toch komen gevangenenruilen in de werkelijkheid vaker voor dan velen misschien denken, al zijn ze zelden zo spraakmakend als de ruil van basketbalster Brittney Griner met wapensmokkelaar Viktor Boet. Wij hebben voor u een selectie gemaakt van de 4 meest iconische gevangenenruilen uit de recente geschiedenis.
1. De bekendste gevangenenruil
Over het algemeen hangt rond gevangenenruilen een zweem van mysterie. Vaak zijn er niet veel details bekend. Toch verschijnt er soms een spraakmakende ruil in de media, zoals nu het geval is met de ruil van Brittney Griner. In enkele gevallen werd over de ruil zelfs een film gemaakt. De blockbuster "Bridge of Spies" van Steven Spielberg is misschien wel het bekendste voorbeeld van zo'n verfilming. De film vertelt het verhaal van een gevangenenruil tijdens de Koude Oorlog op de Glienicker Brücke, ofwel de spionnenbrug.
In 1957 arresteerden de Amerikaanse autoriteiten Rudolf Abel. Hij was een sovjetspion die in de VS werkte als kunstschilder en fotograaf. Drie jaar later, in 1960, werd de Amerikaanse piloot Francis Gary Powers neergeschoten toen hij met een U-2 spionagevliegtuig boven het grondgebied van de Sovjet-Unie vloog. Het was James Donovan, een Amerikaanse advocaat en officier bij de marine, die op het idee kwam om Abel voor Powers te ruilen. Hij reisde af naar Duitsland om die overdracht te bewerkstelligen.
Op 10 februari 1962 vond de overdracht plaats, op een spannende en filmische manier. Vertegenwoordigers van beide landen ontmoetten elkaar, elk aan een andere kant van de Glienicker Brücke. Ook de Amerikaanse student Frederic Pryor, die 6 maanden lang opgesloten zat in Oost-Duitsland, werd tijdens die ontmoeting vrijgelaten. Het was niet de eerste en zou lang ook niet de laatste gevangenenruil zijn op de brug.
2. De meest tot de verbeelding sprekende gevangenenruil
In het lijstje van de spionagethrillers zou ook de volgende ruil hoog eindigen. In 2010 werden door de Amerikaanse inlichtingendiensten 10 Russische geheime agenten opgepakt. De operatie kreeg de naam Operation Ghost Stories. Een van de bekendste spionnen die tijdens de operatie opgepakt werd, was Anna Chapman. Ze woonde in New York, had er een vastgoedbureau en verdiende soms wat extra geld als lingeriemodel. Zo zou ze erg dicht bij hooggeplaatste Amerikaanse functionarissen zijn kunnen komen.
Het was de toenmalige FBI-directeur Leon Panetta die aan zijn Russische collega een gevangenenruil voorstelde. Die vond uiteindelijk plaats op de luchthaven van Wenen. De VS ruilde de tien Russische geheime agenten in voor vier gevangenen, onder wie een nucleaire onderzoeker Igor Sutjagin. Voor Chapman betekende de ruil het begin van een succesvolle carrière. Ze verkocht haar verhaal aan de Britse krant The Telegraph. In eigen land werd ze een ware beroemdheid, maakte naam als modeontwerpster en kreeg zelfs haar eigen televisieshow.
3. De grootste gevangenenruil
De afgelopen decennia vonden heel wat gevangenenruilen plaats, de één al wat groter dan de andere. Operaties Little Switch en Big Switch zijn kenmerkend omwille van hun omvang. Het waren beide belangrijke gevangenenruilen tijdens de Koreaanse Oorlog die van 1950 tot 1953 duurde. Veel Amerikaanse en Koreaanse soldaten werden tijdens de oorlog gevangengenomen. De oplossing: de Amerikaanse generaal Mark Clark plande een ontmoeting met zijn Chinese en Noord-Koreaanse collega om misschien wel de grootste ruil van de geschiedenis op poten te zetten.
De eerste operatie, Little Switch, begon op 20 april 1953 en duurde 13 dagen. In die tijd werden duizenden gewonde en gevangengenomen soldaten geruild. De troepen van de Verenigde Naties gaven in totaal 6.224 gevangenen terug, ze kregen er 684 voor in de plaats. Maar in augustus dat jaar begon de tweede, veel grotere operatie: Big Switch. Tijdens die gevangenenruil lieten de Verenigde Naties zeker 75.000 gevangenen vrij en ontvingen ze er bijna 13.000.
4. De meest spraakmakende gevangenenruil
Een van de meest spraakmakende gevangenenruilen vond nog niet zo lang geleden plaats: in april 2022. De zaak draaide rond een Amerikaanse marinier, Trevor Reed. Hij werd in 2019 opgepakt in Rusland omdat hij in beschonken toestand een Russische politieagent zou hebben aangevallen. Hij werd veroordeeld tot 9 jaar cel. In de Verenigde Staten bleef zijn familie echter niet bij de pakken zitten: ze zetten een heuse campagne op poten. Dankzij de toenemende media-aandacht leidde dat uiteindelijk tot zijn vrijlating.
Net zoals bij Griner, vond de ruil met Reed plaats in een tijd waarin de relatie tussen de VS en Rusland bijzonder gespannen was. Reed werd gewisseld voor de Rus, Konstantin Yaroshenko. Hij kreeg in de Verenigde Staten een straf van 20 jaar voor zijn betrokkenheid bij drugshandel.
