Illustratiefoto

Bitse sfeer in Wetstraat gaat voort op sociale media, maar bestaat slechte politieke reclame wel?

Een video-rel tussen Open VLD en N-VA. Politici van Groen, SP.A en PVDA die te voortvarend reageren op de dood van een asielzoekster en worden aangevallen door Vlaams Belang. Of Paul Magnette die Koen Geens virtueel door het hoofd schiet. De bitse sfeer in de Wetstraat de voorbije dagen en weken zet zich voort op de sociale media, die in de onophoudelijke strijd om de oorlog van de kiezersgeesten een arena geworden zijn waar verwijten heen en weer vliegen. En waar politieke oorlogjes meer dan ooit worden uitgevochten. 

analyse
Tim Verheyden
Tim Verheyden is reportagemaker bij VRT NWS en volgt de invloed van technologie en sociale media op de maatschappij.

Het afscheidsinterview met Gwendolyn Rutten in "Terzake" maandag inspireerde het socialemediateam van N-VA tot een filmpje dat gretig bekeken en gedeeld wordt op sociale media. De video toont uitspraken van Rutten waaruit, dixit N-VA, moet blijken dat Rutten door de jaren heen haar principes en waarden heeft laten varen voor haar eigen privileges.

De video is een montage van het recente gesprek, over onder meer confederalisme, in "Terzake" en beelden van een interview uit 2010, wanneer Rutten nog geen voorzitter is van Open VLD. Ook dat is een gesprek met VRT NWS, waarvan de oorspronkelijke beelden in hun volledigheid niet terug te vinden zijn. En het is dus ook niet duidelijk of Rutten een antwoord geeft op de vraag “Wat is confederalisme?” of “In hoeverre wil Open VLD confederalisme?”.

Kandidaat-voorzitter voor Open VLD Bart Tommelein spreekt over doelbewuste beschadigingsacties van een coalitiepartner (in de Vlaamse regering). Ook CD&V-politicus Servais Verheirstraeten vindt dat als “politici verwachten van mensen dat ze respect tonen voor de democratie, we dat zeker ook mogen verwachten van de politici zelf. En dat het moet gedaan zijn met die politieke spelletjes”.

Dat slaat ook op het filmpje dat Open VLD dan weer lanceerde na de aanval door N-VA. Open VLD maakte als antwoord een video met citaten uit kranten die het verschil tussen de woorden en de daden van N-VA dan weer moeten aantonen.

Kinderlijk gedrag of sterke marketing?

Behalve op Twitter werd het eerste filmpje van N-VA ook gepost op de algemene pagina van N-VA op Facebook en daar druk gedeeld, onder meer door andere lokale pagina’s. Zeker 300.000 mensen zagen het filmpje. Om even te vergelijken, maandag keken zo een 176.000 mensen naar "Terzake".

Ook Reinout Van Zandycke, die gespecialiseerd is in politieke marketing, zag de beelden: "Veel toeschouwers kijken het met lede ogen aan. Het schijnbaar kinderachtige steekspel lijkt voor velen tijdsverspilling, sommigen beweren dat het de afkeer tegen politiek enkel doet toenemen. Op sociale media klinkt dat het een dieptepunt in de onderhandelingen is. Maar eigenlijk is de ruzie allesbehalve nadelig voor de twee partijen in kwestie. Hoe cynisch het ook is, als politieke marketeer kan je enkel zeggen: well played!"

Almaar meer geld voor digitale advertenties

Sociale media zijn voor politieke partijen meer dan ooit de plek waar ze hun politieke boodschap rechtstreeks aan mensen kunnen verkopen. Behalve in berichtjes, foto's en video's die partijen posten, investeren ze ook in advertenties. 

Vlaams Belang is op Facebook de partij met de meeste volgers: meer dan een half miljoen mensen vinden de pagina ‘leuk’. De partij investeerde alleen al op die pagina in de periode maart 2019 tot vandaag 857.894 euro aan reclame. Ook de pagina van Tom Van Grieken investeert in advertenties: 384.134 euro. En daar zijn dan nog niet eens alle kleine partijpagina’s en andere figuren uit de partij bij gerekend. We gaan zo vlot naar de minstens 1,3 miljoen euro aan advertenties op Facebook, sinds maart vorig jaar. Ook de andere partijen, met N-VA op kop, investeren in Facebook, maar die bedragen liggen een pak lager. Alle bedragen worden weergegeven in de advertentiebibliotheek van Facebook en zijn daar vrij te raadplegen.

"Terwijl de N-VA en PS aan de onderhandelingstafel vergaderden, zaten de meeste partijen niet stil. Wie die advertentiebibliotheek van Facebook in de gaten houdt, ziet bijvoorbeeld dat de pagina van Conner Rousseau (SP.A) al een paar maanden meer investeert in advertenties dan de partijpagina van SP.A. Zo wordt hij snel in de markt gezet als nieuw boegbeeld van de partij. Bij N-VA stegen de maandelijkse uitgaven op Facebook opmerkelijk. Sinds de verkiezingen pompt ook de PVDA grote bedragen in haar online campagnes", vult Van Zandycke aan.

"Uit een recent onderzoek van onze universiteit blijkt trouwens dat politieke advertenties in kranten en tijdschriften een positievere toon hebben dan die op sociale media", vult politicoloog Peter Van Aelst van de Universiteit van Antwerpen aan. Die daarbij de bemerking maakt dat hij zo een videorel tussen coalitiepartners in niet-verkiezingstijd nog nooit heeft meegemaakt: "Ik hoop dat politici snel tot bezinning komen."

Een virtuele kogel voor Koen Geens

Het is dus zeker niet uitzonderlijk dat partijen inspelen op de politieke actualiteit. Dat net niet doen, zou vandaag een grote fout zijn als het op politieke ‘propaganda’ aankomt. Maar de toon wordt opmerkelijk scherper en harder.

“De temperatuur in de digitale Wetstraat neemt stilaan toe”, zegt Van Zandycke nog. Dat is het minste wat je kan zeggen. Zo was er onlangs nog op het Instagramaccount van PS-voorzitter Paul Magnette te zien hoe CD&V-minister van Justitie Koen Geens virtueel door het hoofd wordt geschoten. Het bericht was een reactie op Hilde Crevits, die haar ongenoegen uitte over het feit dat PS niet met N-VA in zee wou voor een nieuwe federale regering. Ze lanceerde hashtag #MagNjet op Twitter. 

"Er is een probleem met dit verhaal", zei een zichtbaar boze CD&V-voorzitter Joachim Coens nadien voor de televisiecamera's.

“Als er iets blijkt uit de onderhandelingen over een federale regering van de afgelopen negen maanden, is het wel dat politici niet alleen meer discussiëren achter gesloten deuren. Wij als burgers snuiven de sfeer op van de onderhandelingen van achter onze smartphone. De sociale media hebben gezorgd voor een permanente staat van campagne voeren. De snelheid en directe vorm van communiceren maakt de onderhandelingen enkel moeilijker."

Ongefundeerde insinuaties

Niemand zit stil. Dinsdag kwam het nieuws dat een Somalische asielzoekster in Heusden-Zolder overleed nadat ze opzettelijk was aangereden door een wagen. Meer informatie over het ongeval was er niet bekend en de eerste nieuwsberichten brachten dan ook enkel de feiten. Enkele politici van Groen, PVDA en SP.A insinueerden op Twitter dat er mogelijk sprake was van een haatmisdrijf.

Meryame Kitir van SP.A legde een link met de brand in een asielcentrum in Bilzen enkele maanden geleden. Jos D’Haese, Vlaamse volksvertegenwoordiger voor PVDA nam het woord "ontmenselijking" in de mond en Wouter De Vriendt van Groen sprak over "aan het ondenkbare voor onze samenleving durf ik niet te denken".

Intussen wordt duidelijk dat de asielzoekster door een andere Somaliër werd aangereden. Kitir en De Vriendt corrigeerden hun uitspraak. D’Haese verwijderde enkel zijn bericht van Twitter. Voor Vlaams Belang was dit het startschot voor een veel gedeeld en druk becommentarieerd bericht op sociale media waarin de drie politici verweten wordt hypocrieten te zijn en "schaamteloos de dood van een Somalische asielzoekster te misbruiken om kritiek op massa-immigratie te diaboliseren". In het bericht wordt ook verwezen naar de dood van een man uit Peer na een aanval door een verwarde asielzoeker. Vlaams Belang verwijt politiek linkse partijen over dat incident te zwijgen.

"Als we de sociale media mogen geloven, is de kans op verkiezingen groot"

Sociale media zijn zo belangrijk geworden voor politieke partijen omdat ze er voortdurend hun eigen achterban mee kunnen voeden. Politici kunnen zichzelf er ook in stelling brengen om opgepikt te worden door de klassieke media.

Bovendien lokken emotionele boodschappen, en dat kunnen zowel vrolijke, boze als harde berichten zijn, veel reacties uit. En daar smullen de algoritmes van sociale media van en ook de partijen profiteren daarvan, want zo bereiken die berichten ook nog eens veel mensen. Of ze nu correct zijn of niet. Genuanceerd of net niet, ... dat maakt niet uit.

Reinout Van Zandycke: "Je kan discussiëren of sociale media een vloek of zegen zijn voor onze democratie, ze hebben meer dan ooit een impact op hoe onze politici met elkaar en met de burger communiceren. Het is de afgelopen maanden zeer duidelijk geworden dat het nieuwe campagne voeren volledig is ingebed in de Vlaamse en Belgische politiek."

"Een succesvolle online campagne begint altijd gisteren, de meeste partijen hebben die boodschap goed ontvangen op 26 mei. Voor opiniemakers, marketeers en journalisten is het steekspel zeer boeiend om te volgen, maar voor de federale onderhandelingen is het misschien minder goed. Als we de sociale media mogen geloven, dan is de kans op verkiezingen zeer groot." 

"Het is duidelijk", gaat politicoloog Peter Van Aelst voort, "de sfeer in de Wetstraat is niet goed, er is geen regering, mensen hebben een 'degout' van de huidige politieke situatie en de zenuwachtigheid bij de politici neemt toe. Ik hoop vooral dat dit meer zegt over de politieke crisis dan de manier waarop sociale media in de toekomst zullen worden gebruikt."

Meest gelezen