Hoe kunnen jongeren zo snel radicaliseren? "Ronselaars maken gretig gebruik van sociale media"
De jongeren die de politie heeft opgepakt omdat ze mogelijk een radicaal-islamitische terreuraanslag wilden plegen, zouden in korte tijd geradicaliseerd zijn. Hoe kan die radicalisering zo snel verlopen? En welke rol spelen sociale media daarin?
Helemaal klaar met terreur zijn we nooit, en dat bleek ook gisterenavond: de politie heeft bij huiszoekingen acht mensen opgepakt die ervan verdacht worden een aanslag te willen plegen in ons land.
Het gaat om twee groepen uit radicaal-islamitische hoek: een uit de omgeving van Antwerpen en een uit de buurt rond Brussel, die mogelijk banden hadden met elkaar. Meer details wilde het parket voorlopig niet kwijt, behalve dat het zou gaan over jongvolwassenen die op korte tijd geradicaliseerd zijn. Verjongt radicalisering? Hoe komt dat? En moeten we ons zorgen maken?
Bij de een kan een radicaliseringsproces lang sluimeren, terwijl het bij een ander heel snel gaat
Radicalisering bij jongeren
In de puberteit zijn jongeren op zoek naar zichzelf. Ze stellen zich vragen als: wie ben ik? Waar hoor ik bij? "In de zoektocht naar antwoorden kunnen ze radicale gedachten tegenkomen", licht Annelies Pauwels, expert radicalisering en terrorisme bij het Vlaams Vredesinstituut, toe. "De ene jongere, met bijvoorbeeld een slecht sociaal netwerk, gevoelens van discriminatie of frustratie, is daar al meer vatbaar voor dan de andere."
"Het is belangrijk om te onthouden dat elk radicaliseringsproces anders verloopt. Bij de een kan een radicaliseringsproces lang sluimeren, terwijl het bij een ander heel snel gaat. Triggers, ofwel bepaalde gebeurtenissen in het persoonlijk leven van de jongere, kunnen daar een grote invloed op hebben."
In elk geval is het volgens Pauwels belangrijk voor de veiligheidsdiensten om heel aandachtig te blijven. "Dezelfde voedingsbodem, hetzelfde wereldbeeld en dezelfde propaganda zijn nog steeds aanwezig."
BEKIJK - "Veiligheidsdiensten waarschuwen al jaren dat de voedingsbodem nooit helemaal is verdwenen", zegt justitiejournalist Fatma Taspinar:
De rol van sociale media
Volgens Pauwels gebeurt het nog steeds dat jongeren fysiek geronseld worden, in een wijk bijvoorbeeld. Maar ook sociale media spelen een belangrijke rol, zeker bij jongeren. Dat zegt Olivier Cauberghs, expert radicalisering. "Ze gaan op zoek naar gelijkgestemden en vinden die vaak op klassieke sociale media als Facebook, Instagram of Tik Tok."
"Jongeren kunnen er in contact komen met propaganda. Ronselaars maken daar gretig, maar subtiel gebruik van: wanneer jongeren steeds positief reageren op extremistische berichten, kunnen ze worden weggeleid naar kleinere platformen, bijvoorbeeld Telegram. "Als je meer informatie wil, ga dan naar deze link en volg ons", staat te lezen in - op het eerste gezicht - onschuldige berichten.
Wat is Telegram?
Telegram is met meer dan 500 miljoen gebruikers een populair berichtenplatform. Het werkt niet met een tijdlijn zoals Twitter of Facebook maar kan, qua werking, vergeleken worden met Whatsapp.
Je kan enerzijds directe berichten sturen naar één van je contacten. Anderzijds kan je ook lid worden van een kanaal. Dit kan gaan over allerhande onderwerpen van een BBQ met je vrienden tot een groep met duizenden onbekenden die propaganda verspreiden. Dat maakt van Telegram een "veilige" haven voor extremisme.
"Eens je deel bent van zo'n extremistisch Telegramkanaal, kan het snel gaan. Jongeren worden blootgesteld aan extremere content. Op dat moment kan radicalisering in een stroomversnelling raken."
"Meer Nederlandstalige imams op sociale media"
Om te vermijden dat jongeren radicaliseren, ziet imam Nordine Taouil een belangrijke rol weggelegd voor de moskeeën. "We moeten onze jongeren goed begeleiden zodat ze niet beïnvloed worden door haatpredikers", zegt hij in "Terzake" op Canvas.
"Deze jongeren zijn waarschijnlijk geradicaliseerd, omdat ze veel leegte ondervinden in hun leven. Vaak willen ze hun criminele verleden goedmaken door een religieus mens te worden en dan gaan ze van extreem naar extremer."
Daarom pleit Taouil voor Nederlandstalige imams die ook actief zijn op sociale media. "Tijdens de ramadan (de jaarlijkse vastenmaand voor moslims, red.) komen er veel buitenlandse imams naar hier die de taal niet beheersen, de mentaliteit niet kennen, waardoor jongeren geen antwoorden krijgen op hun vragen. Daarom pleit ik voor meer Nederlandstalige preken en lezingen, vooral tijdens de ramadan in alle moskeeën, zodat we jongeren uitleg kunnen geven over hun geloof."
Veiligheidsexpert Kenneth Lasoen (UAntwerpen) is het eens met Taouil. "Er is nog altijd een probleem met haatpredikers. We weten dat Saoedi-Arabië de grootste sponsor is van die reisbewegingen van imams die wat fundamentalistischer en radicaler zijn. En blijkbaar is er nog altijd een probleem met de screening van dergelijke imams en predikanten, om te vermijden dat ze hun bagger zouden spuien bij ons."
BEKIJK - "Tijdens de lockdowns zaten mensen opgesloten met zichzelf en radicaliserende propaganda, daar plukken we nu de vruchten van", zegt veiligheidsexpert Kenneth Lasoen:
Volgens Lasoen zijn er al veel inspanningen geleverd om jongeren te deradicaliseren, maar is er nog werk aan de winkel. "Het blijft zo dat een grote groep van een specifiek segment van de bevolking zich nog altijd zeer uitgesloten voelt en heel kwetsbaar en vatbaar is voor dit soort propaganda. Daar moeten we iets aan doen."
Mediawijsheid
Hoe kunnen jongeren beschermd worden? "De sociale vangnetten die offline bestaan, moeten er ook online komen. We moeten jongeren bewustmaken van wat ze daar kunnen zien, zeker op gebied van mis- en desinformatie. Maar ook wat betreft extreme meningen en propaganda."
"Voor een groot deel zal dat helpen", sluit Cauberghs af. "Maar er zullen altijd jongeren door de mazen van het net glippen."