Kernenergie gaat stralende toekomst tegemoet in Nederland: welke opties heeft het land?

"Kernenergie kan in de energiemix een aanvulling zijn op zon, wind en geothermie en kan worden ingezet voor de productie van waterstof. Ook maakt het ons minder afhankelijk van de import van gas. Daarom blijft de kerncentrale in Borssele langer open, met uiteraard oog voor de veiligheid. Daarnaast zet dit kabinet de benodigde stappen voor de bouw van 2 nieuwe kerncentrales." 

De toelichting in het kersverse Nederlandse regeerakkoord laat er weinig twijfel over bestaan: Nederland ziet kernenergie als een onderdeel van zijn nieuwe koolstofarme energiemix. Daarmee gaat Nederland helemaal de andere kant uit dan België. Kernenergie stelt bij onze noorderburen amper wat voor. In Nederland staat één kleine, oude commerciële kernreactor in Borssele van 485 MW, goed voor amper 4% van de totale Nederlandse stroomproductie. 

Dat is heel anders dan in België: met onze zeven kernreactoren, goed voor zowat 6000 MW aan capaciteit maken we tussen de 40 à 50% van onze stroom. België is een grootmacht in (burgerlijke) kernenergie. Nederland is een dwerg. Maar dat zal in de toekomst dus blijkbaar veranderen, want de twee lage landen gaan nu helemaal de andere richting uit. België bouwt zijn kernpark tegen 2025 helemaal af, Nederland krikt dat op.

Een eerste piste die onze noorderburen daarbij bewandelen is de verlenging van de stokoude reactor in Borssele. In Zeeland op amper 60 kilometer van Doel aan de overkant van de Schelde bouwden de Nederlanders al in 1973 hun eerste commerciële kernreactor. De reactor is dus twee jaar ouder dan onze eerste generatie reactoren (Doel 1 en 2 en Tihange 1 dateren van 1975) en moest normaal in 2013 sluiten. Maar in 2006 verlengde de Nederlandse regering al de uitbating van de reactor met twintig jaar tot 2033. Nochtans is Borssele niet robuuster dan onze oudste reactoren en van een oudere generatie dan Doel 4 en Tihange 3.

Maar 7 jaar voor zijn oorspronkelijke sluiting besliste de regering de werking van de reactor te verlengen.  Ze kwam ook niet op die beslissing terug na de kernramp in Fukushima: de oude reactor werd aangepast aan de extra noden en veilig genoeg geacht.

Nu wil de Nederlandse regering daar blijkbaar nog een aantal jaren aan toevoegen. De reactor zal dan geen 60 jaar draaien, maar mogelijk 70 of zelfs 80 jaar. De Nederlanders gaan daarmee de Amerikanen achterna: ook daar zijn al meerdere kernreactoren tot 80 jaar verlengd. Het kan dus blijkbaar technisch.

Maar de Nederlandse plannen reiken verder. De regering Rutte IV spreekt expliciet over de bouw van 2 nieuwe kerncentrales. De plaats is nog niet bepaald, maar er is wel al duidelijkheid over het geld: het kabinet wil 5 miljard uittrekken om de bouw te vergemakkelijken.

Daarmee gaat Nederland de Finnen, Fransen, Britten en Polen achterna. Ook die zetten in op nieuwe kerncentrales. Welke types dat precies zullen worden, is nog onduidelijk. 

Gaat het over derde-generatie-mastodonten zoals in Olkiluoto, Flamanville of Hinkley Point? Dat zijn grote centrales van meer dan 1500 MW die stuk voor stuk financiële en bouwtechnische nachtmerries zijn geworden. In Olkiluoto en Flamanville zijn ze respectievelijk al 16 en 14 jaar aan het bouwen, en nog zijn de centrales niet klaar. De kosten explodeerden van 3 miljard naar vermoedelijk al 15 miljard euro. Dat is vooral te wijten aan groeipijnen, zeggen de constructeurs. Bij de laatste projecten (zoals in China) gaat het sneller, want we hebben uit de fouten geleerd.  Het kan dus. Maar dan nog duurt het zeven jaar eer de centrales klaar zijn.

Een tweede optie is de modernere versie van bestaande kernreactoren bouwen, zoals in Slowakije of in Polen. Of in de Emiraten. Dat zou sneller moeten gaan en met de extra veiligheidsdrempels na de kernramp in Fukushima zouden de reactoren ook beter en efficiënter moeten zijn. Maar ze blijven wel nagenoeg evenveel nucleair afval produceren.

Het blijven ook wel grote en stroeve mastodonten die niet zo makkelijk kunnen samenwerken met de grillige energie uit wind en zon. Al lijkt de Nederlandse regering daar een uitweg te zien. Wanneer de kernreactoren te veel stroom maken, moet die niet noodzakelijk op het net, maar kan die worden afgetakt naar elektrolyse-installaties waarmee klimaatvriendelijke waterstof kan worden gemaakt. Waterstof fungeert dan als een natuurlijke superbatterij waar de stroomoverschotten van de kerncentrales op kunnen worden gestockeerd. Bij stroomtekorten kan die waterstof worden aangesproken.

De laatste mogelijkheid is dat Nederland zijn 5 miljard investeert in kleinere, modulaire reactoren (de zogenaamde SMR's).  Kleinere versies van bestaande reactoren (zoals je die in nucleaire onderzeeërs vindt), die je makkelijk in serie kan schakelen, zodat ze handiger kunnen samenwerken met de wind- of zonne-energie. Of ze kunnen ook kiezen voor kleine reactoren met nieuwe technologie: die zouden bestaand nucleair afval opnieuw kunnen opbranden én minder radioactief maken. Het afval zou dan geen 300.000 jaar, maar 300 jaar gevaarlijk radioactief blijven én kleiner in volume zijn. Het is ook een weg die Frankrijk wil bewandelen. Maar dan wel een heel lange weg.  De kleine vernieuwende reactoren bestaan eigenlijk alleen nog maar op plan, een paar prototypes in opbouw niet te na gesproken.

Hoe dan ook: de 5 miljard van de Nederlandse regering ligt blijkbaar klaar, waardoor de kernenergie bij onze noorderburen plots een stralende toekomst tegemoet gaat. Dit in tegenstelling tot bij ons, waar volop zal worden ingezet op wind, zon, batterij-opslag, slimme stroomsturing en aardgas om de overstap naar een klimaatneutrale energiemix mogelijk te maken.