Experten werken niet meer mee aan strafwetboek: "Politiek wil méér repressie, daar willen we ons niet aan verbinden"

Het ontslag van hoogleraar Joëlle Rozie (UA) en advocaat-generaal bij het Hof van Cassatie Damien Vandermeersch dateert al van enkele weken geleden. De twee moesten mee het nieuwe strafwetboek schrijven, maar met de eindmeet in zicht trekken ze zich terug. "Het was een hartverscheurende beslissing en we zijn niet over één nacht ijs gegaan, maar op deze manier willen wij onze naam er niet aan verbonden zien."

Ons strafwetboek dateert al van 1867 en is dringend aan een update toe. Het moet accurater, eenvoudiger en coherenter. Daaraan werken de experts al drie jaar. Wat de leesbaarheid en de vereenvoudiging betreft hebben Rozie en Vandermeersch alleen maar lof. "Er is een grote sprong voorwaarts gemaakt." Maar daar stopt het, want er zijn ook een aantal onoverkomelijke struikelblokken voor de twee.

"Er is aan een aantal fundamenten geraakt waar we ons niet in kunnen vinden", zegt Rozie in "De ochtend" op Radio 1. Hun grootste bezwaar? "Voor ons moet een gevangenisstraf een laatste redmiddel zijn. Wij zijn destijds in het project gestapt omdat dat ook zo in het regeerakkoord stond. Iedereen is het roerend eens: een vrijheidsstraf is contraproductief, dat wordt ook ondersteund door de wetenschappelijke literatuur. Wat niet wegneemt dat een gevangenisstraf soms wel moet worden opgelegd uiteraard."

Ze wijst daarvoor met een beschuldigende vinger naar de politiek. Niet naar minister van Justitie Koen Geens (CD&V). "We verwijten hem niets, van in het begin kregen we carte blanche, hij kon zich volledig vinden in onze uitgangspunten. Maar de politiek is heel hard. Ze wil méér repressie." Een voorbeeld? "Wij vinden niet dat er een gevangenisstraf moet staan op de laagste categorie van misdrijven - denk maar aan de lichtste vorm van vandalisme of gewelddaden zonder integriteitsaantasting, een duw zonder blauwe plek zeg maar. Maar het is gemakkelijker om aan de burger mee te delen dat er repressie volgt, dan omgekeerd." 

Ze noemt die omwenteling naar repressie "angstaanjagend" en wil haar naam niet zetten onder een document dat kan leiden tot een repressievere maatschappij. Toch hoopt ze dat er nog een sereen parlementair debat gevoerd kan worden. "Maar het parlementair debat is nog maar weinig waard. De echte wetgevende macht, de beslissingen worden door de interkabinettenwerkgroepen genomen."

Minister van Justitie Koen Geens (CD&V) betreurt het ontslag van de experten. "Er is nood aan een modern wetboek dat accuraat, coherent en eenvoudig is. De wijzigingen die de regering aanbracht in de tekst van de experten zijn beperkt", zegt hij. "Er blijft verschil tussen een wetenschappelijk project en een regeringsvoorstel."

Sophie De Wit (N-VA) zit in de Commissie Justitie en reageert op Rozie. "Uiteraard denk ik dat een gevangenisstraf het laatste redmiddel moet zijn. Er zijn heel wat alternatieve straffen en mogelijkheden waarbij een rechter op maat van een persoon kan werken."

"Maar op voorhand zeggen dat je nooit een gevangenisstraf onder één jaar kan uitspreken, dan lijkt het mij dat een rechter niet meer alle middelen heeft om te kunnen bestraffen. De relschoppers in Brussel zouden dan geen gevangenisstraf meer kunnen krijgen. Vandaag is er al een gevoel van straffeloosheid bij de burger. En u mag eens vragen aan een onderzoeks­rechter wat hij vindt van al die draaideurcriminelen. Dat is een probleem."

Ze vergelijkt de situatie in België met die in Nederland. "In Nederland worden bijna alle straffen uitgevoerd, ook de gewone boetes. Vandaag staan daar de gevangenissen leeg, is de recidive gedaald. Ik vraag voor alle duidelijkheid niet dat iedereen mordicus in de gevangenis wordt gegooid."

Rozie verwijt de politici ook dat ze evolueren naar een repressievere samenleving. "We worden nu met veel meer problemen geconfronteerd door de straffeloosheid. Als je daarvoor even repressiever moet zijn om nadien minder feiten en minder recidiven te hebben, dan denk ik dat we dat kunnen doen."