Druk op Saudi's neemt toe na dood Khashoggi: Erdogan zegt dat hij "de hele waarheid" zal onthullen

De diplomatieke druk neemt toe nadat de voorbije dagen in de Turkse pers nieuwe elementen zijn opgedoken die bezwarend zijn voor Saudi-Arabië. Khashoggi zou niet alleen vermoord zijn in het Turkse consulaat, maar ook gefolterd. Het onderzoek gaat inmiddels door. Zo wordt een groot bos in de buurt van Istanbul doorzocht. Turkije zegt dat het op termijn "alles" zal onthullen over het lot van de journalist.

Dat laatste heeft de Turkse president Recep Tayyip Erdogan vandaag zelf herhaald tijdens een bezoek aan Istanbul, waar hij een nieuwe metrolijn kwam openen. Erdogan beloofde dat "de hele waarheid aan het licht zal worden gebracht". Dinsdag gaat hij tijdens een bijeenkomst van zijn regeringspartij AKP een uitvoerige verklaring geven over de omstandigheden waarin Khashoggi om het leven is gekomen. "Waarom zijn 15 mensen hierheen gekomen? Waarom werden 18 mensen opgepakt? Dat moet allemaal in detail worden uitgelegd", zei de president.

In een interview met de Amerikaanse zender Fox heeft de Saudische minister van Buitenlandse Zaken Adel al-Jubeir vanavond voor het eerst een uitspraak gedaan over de dood van Khashoggi. Hij sprak over een "monumentale en ernstige fout" en verzekerde "dat wie verantwoordelijk is hiervoor aansprakelijk zal worden gehouden".

Maar kroonprins Mohammed bin Salman was "niet op de hoogte" van de misdaad, zei hij ook. Bij de betrokkenen "waren geen mensen die dichte banden met hem hebben", klonk het. Adel al-Jubeir herhaalde de woorden die de Amerikaanse president Donald Trump eerder gebruikte, en sprak over een "rogue operation" (een actie van schoften, die niet in opdracht is gebeurd).

Al-Jubeir zei voorts dat het onderzoek nog in een vroege fase is, en dat de Saudische overheid momenteel geen informatie heeft over de precieze doodsoorzaak, en evenmin over waar zijn lichaam is. 

Of deze nieuwe uitleg de internationale gemeenschap zal overtuigen, is maar zeer de vraag. Gisteren lieten verschillende westerse landen ook al weten dat ze geen genoegen nemen met de uitleg van Saudi-Arabië.

Zo noemde Canada noemde "geloofwaardig noch samenhangend". "We herhalen onze vraag naar een diepgravend onderzoek, in volle samenwerking met de Turkse autoriteiten", zegt minister van Buitenlandse Zaken Chrystia Freeland. Eerder had EU-buitenlandvertegenwoordiger Federica Mogherini al een grondig onderzoek geëist.

In Frankrijk stuurde minister van Buitenlandse Zaken Jean-Yves Le Drian een apart persbericht uit waarin hij stelt dat de bevestiging van de dood van Jamal Khashoggi "een eerste stap" is om de waarheid te achterhalen. "Maar vele vragen blijven onbeantwoord. De verwachtingen zijn hoog, want onze beide landen zijn strategische bondgenoten, wat openhartigheid en transparantie vereist."

Duitsland gaat wel een stap verder. "Er blijven zoveel vragen bestaan en ik kan me niet inbeelden dat er binnen de Duitse regering een positieve basis bestaat om wapenexport naar Saoedi-Arabië goed te keuren", zei buitenlandminister Heiko Maas gisteravond op de Duitse tv-zender ARD.

VS-president Donald Trump moet intussen op een diplomatieke slappe koord wandelen. Hij herhaalt nogmaals dat ook hij meer uitleg verwacht van Saoedi-Arabië, al acht hij het "mogelijk" dat de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman echt van niets wist. Trump overweegt nog steeds sancties, maar zegt tegelijk dat wapencontracten opzeggen "ons meer pijn zal doen dan hen".

Khashoggi werkte als columnist voor de Washington Post en die krant drijft nu de druk op de Saudi's, en onrechtstreeks ook op Trump, verder op. 

"De regering van Saoedi-Arabië heeft schandelijk en herhaaldelijk de ene leugen na de andere verteld de voorbije drie weken, sinds Jamal Khashoggi verdwenen is in het consulaat in Istanboel", zegt Fred Ryan, uitgever en CEO van de krant, in een persbericht.

"Zonder bewijs aan te leveren, en in contrast met al de beschikbare bewijzen, verwachten ze nu dat de wereld gelooft dat Jamal omkwam in een gevecht na een discussie. Dit is geen uitleg, dit is een doofpotoperatie."

"President Trump, het Congres, en de leiders van de beschaafde wereld zouden verifieerbaar bewijs moeten eisen. De Saoedi's kunnen niet wegkomen met een een gefabriceerde oplossing om hun gezicht te redden. De gruweldaad lijkt de opdracht van de hoogste niveaus van hun regering."

Volgens de New York Times had Saudi-Arabië een internetcel opgericht die dissidenten van het koninkrijk moet lastigvallen en de publieke opinie tegen hen moet opzetten. Khashoggi was een van hun doelwitten.

De cel gebruikt een 'trollenfabriek' in Riyad en een spion binnen Twitter om Twitter-accounts door te lichten, schrijft de krant. Twitter weigert alle commentaar. Ook de Saudische ambassade in Washington ging niet in op vragen.

Riyad zou in 2010 begonnen zijn met de operaties op sociale netwerken. De strategie is het werk van Saud al-Qahtani, adjunct-directeur van de nationale inlichtingendienst, schrijft de krant. De man, die aanzien wordt als rechterhand van kroonprins Mohammed bin Salman, is inmiddels ontslagen.