Komt het kerstverhaal naar Jeruzalem? - Inge Vrancken

Drie jaar lang was de internationale focus in het Midden-Oosten gericht op de zogenaamde Arabische Lente. Het decennia oude conflict tussen Israël en de Palestijnen, daar was weinig over te horen. Ja, er was in november 2012 een korte oorlog in Gaza, en er waren een aantal ‘kleinere’ (in vergelijking met eerdere) aanslagen in Israël. Maar veel minder dan anders haalden die gebeurtenissen het internationale nieuws, want alle ogen waren gericht op Tunesië, Egypte, Libië en Syrië. Tot in het voorjaar van 2014.

2014 was geen goed jaar voor Israël. Het was het jaar waarin de joodse staat internationaal veel kritiek kreeg en diplomatieke blunders beging. Het jaar waarin het als ‘verliezer’ – zeker niet als ‘winnaar’ - uit de Gaza-oorlog kwam, die het leven kostte aan 73 Israëli’s: vooral militairen maar ook 7 burgers. Die oorlog bracht geen verandering of ‘verbetering’, al was dat de inzet van premier Netanyahu. In de herfst steeg de spanning in Jeruzalem met gewelddadige incidenten en aanslagen tegen joodse burgers. 2014 was het jaar waarin de premier wenkbrauwen deed fronsen met zijn wetsvoorstel om van Israël een joodse natiestaat te maken, dat in één beweging de Israëlische Arabieren in het land tot tweederangsburgers maakt. De regering hield het voor bekeken.

2014 was ook geen goed jaar voor de Palestijnen. Bijzonder zwaar was de tol van 50 dagen oorlog in Gaza, in juli en augustus. 2.100 doden aan Palestijnse kant, vooral burgers, onder hen meer dan 200 kinderen. Eerder had Fatah – de partij van president Abbas die de Westoever controleert – de strijdbijl begraven met Hamas – de radicaal-islamitische beweging die de plak zwaait in de Gazastrook. Maar desondanks is er niet veel sprake van een eenheidsregering, laat staan van eenheid. Er werden nieuwe joodse nederzettingen gebouwd en aangekondigd in Palestijns gebied. De Palestijnse president Abbas kan het niet tegenhouden. Elke dag zijn er ‘kleine’ confrontaties met het Israëlische leger – die het internationale nieuws al helemaal niet halen. Regelmatig vallen er ‘anonieme’ Palestijnse doden.

De nieuwe escalatie van geweld begon in de lente. Even was er optimisme, met het politieke akkoord tussen Fatah en Hamas, maar als reactie blies Israël de geplande vredesgesprekken met de Palestijnen op en kondigde de regering nogmaals nieuwe nederzettingen aan op de Westelijke Jordaanoever.

Niet veel later, op 12 juni, werden drie Israëlische tieners ontvoerd en vermoord, volgens Israël door leden van Hamas, al is daar geen sluitend bewijs voor. De Israëlische politie hield een klopjacht op de daders en zo’n 200 leden van Hamas vlogen de cel in. Er volgde een weerwraakmoord, op een Palestijn van 16: ontvoerd, vermoord en verbrand door Israëlische extremisten.

Na de moord op de Israëlische tieners, liet Israël de woningen van twee Palestijnse verdachten afbreken en vuurde het leger raketten af op Hamas-doelwitten, ook in Gaza. Er landen weer meer raketten vanuit de Gazastrook in het zuiden van Israël. Uit frustratie door de toegenomen spanning maar ook door de almaar slechter wordende humanitaire crisis in Gaza.

Op 8 juli begon het Israëlische leger met Operatie Beschermende Rand, eerst enkel met een luchtoffensief, op 17 juli startte het grondoffensief. Het was een bloedige oorlog die internationaal veel kritiek kreeg. Was het Israëlische optreden nog wel in verhouding met de raketten die vanuit Gaza werden afgevuurd op Israël?

Het Israëlische leger bombardeerde ook enkele gebouwen van de VN, ondanks herhaalde waarschuwingen van de Verenigde Naties aan het Israëlische leger dat op duidelijk aangewezen locaties burgers aan het schuilen waren voor het oorlogsgeweld. Dat mag geen doelwit zijn, zei de VN. En toch. Boem.

Na 50 dagen werd een bestand geforceerd dat onderhandeld was door Israël en Hamas, met de bemiddeling van Egypte. Er zouden (kleine) toegevingen gedaan worden, er zou verder onderhandeld worden over verandering, over verbetering ook van de humanitaire toestand, over een versoepeling van de economische blokkade die Gaza verstikt.

Maanden later blijkt er nauwelijks iets besproken, laat staan iets gebeurd. Met zo’n ‘uitkomst’, kan het alleen maar wachten zijn op de volgende uitbraak van geweld.

Intussen steeg in de herfst ook de spanning in Jeruzalem. Het is een discussie die af en toe opflakkert, waarbij een joodse extreem-religieuze minderheid eist dat ook joden op de Tempelberg/Haram al-Sharif mogen bidden. Nu is de Klaagmuur de bidplaats voor de joden, het plein bovenop de site is de bidplaats voor moslims. De Israëlische regering herhaalde dat er niets zal veranderen aan de huidige regeling, maar bij de Palestijnen is alle vertrouwen weg.

De spanning nam alleen maar toe. Triest hoogtepunt was de aanval van twee Palestijnen op een synagoge, tijdens het gebed. 4 gelovigen en 1 politieagent kwamen om. De twee daders werden doodgeschoten door de politie.

Intussen flakkert – vooral in Europa - het debat op over het al dan niet erkennen van “de Palestijnse Staat”. Zweden was het eerste land dat instemde met een volledige erkenning, gevolgd door niet-bindende ja-stemmen in het Britse, Franse en Ierse parlement. Het is duidelijk dat binnen Europa het ongeduld groeit over het uitblijven van welke stap dan ook richting vrede.

In december erkende ook de Europese Unie Palestina ‘in principe’. Toch liggen de kaarten daar anders: Europa leunt meer naar de gedachte dat een erkenning deel moet uitmaken van een onderhandelde overeenkomst met Israël. En dan rijst de vraag weer wanneer dat er ooit van zal komen.

Ook de Palestijnen nemen initiatieven. Zoals de ontwerpresolutie bij de VN-Veiligheidsraad die binnen het jaar een akkoord nastreeft over een tweestatenoplossing en die een einde wil maken aan de Israëlische bezetting van Palestijns gebied. Tot een snelle stemming is het niet gekomen in de VN-Veiligheidsraad, na – alweer – diplomatiek overleg. Israël staat voor verkiezingen en dus vinden de Amerikanen de timing niet goed. De VS dreigde haar veto te gebruiken, de stemming wordt uitgesteld. En intussen wordt er – alweer – onderhandeld.

Met al die spanningen en diplomatieke sporen zouden de Israëlische parlementsverkiezingen van maart wel eens belangrijk kunnen zijn. Na het rampjaar 2014 groeit het besef dat de huidige situatie onhoudbaar is.

En dus moet de Israëlische kiezer keuzes maken: met de huidige premier op hetzelfde spoor verdergaan of met een alternatief een andere weg inslaan. Een keuze is het ook voor of tegen de tweestatenoplossing. Want feitelijk gaan al die discussiepunten daarover.

Zo verwoordde de Israëlische schrijver Amos Oz het in The New York Times: “Er is maar één optie. Twee staten: Israël naast Palestina. Als er maar één staat is, dan zal het een Arabische staat zijn. De andere optie is een Israëlische dictatuur, waarschijnlijk een religieuze nationalistische dictatuur die de Palestijnen én z’n joodse tegenstanders onderdrukt”.

2015 wordt zo mogelijk nog belangrijker dan 2014 was.

(Inge Vranken is Midden-Oostenwatcher voor VRT-nieuws.)