Zal 50 euro per maand écht het verschil maken? Vier experts lichten de Vlaamse jobbonus door

Werken moet lonen. Dat is het idee achter de jobbonus, een belastingvoordeel voor werknemers met een laag inkomen, dat vanaf 2021 wordt ingevoerd door de Vlaamse regering. Mensen met een bruto maandloon onder de 1.700 euro zullen netto 600 euro extra overhouden op het einde van het jaar. Omgerekend is dat 50 euro netto erbij per maand. Vermoedelijk wordt het bedrag twee keer per jaar doorgerekend via de personenbelasting.

Wie meer dan 1.700 euro per maand verdient, maar minder dan 2.500, zal ook nog een stukje van de bonus krijgen, maar minder dan 50 euro. Hoe dat precies vermindert, moet minister van Werk Crevits (CD&V) nog verder uitwerken in haar beleidsnota. Er wordt ook rekening gehouden met het aantal uren dat je werkt: “Een ingenieur of dokter die 1.600 euro per maand verdient door deeltijds te werken, zou daardoor niet van de bonus kunnen genieten”, zegt Toon Vanheukelom, onderzoeker aan de KU Leuven. 

Meer Vlamingen aan het werk krijgen, dat is het doel: 80 procent moet tegen 2024 aan de slag, vier procent meer dan vandaag. Ambitieus van de ploeg van Jan Jambon (N-VA), want de vorige regering-Bourgeois krikte de werkzaamheid ook op met goed vier procentpunt (cijfers: Statbel, voor 20- tot 64-jarigen). Maar zijn opvolger wil een even grote inspanning realiseren, terwijl de economie het nu minder goed doet. En de meningen zijn verdeeld of de jobbonus wel voldoende effect zal hebben.

Want maakt 50 euro per maand echt zo’n verschil? Er bestaat namelijk al een systeem om mensen met een laag inkomen aan het werk te krijgen: de fiscale en sociale werkbonus, waardoor werknemers met een laag inkomen minder bijdragen (RSZ) betalen. Die bonus gaat uit van het federale niveau, en wordt maandelijks doorgerekend.

Onderzoeker Toon Vanheukelom en professor André Decoster van de KU Leuven “hebben er twijfels bij” of de jobbonus nog wel effect zal hebben bovenop die werkbonus. Ze maakten de berekening voor een alleenstaande met een bruto maandloon van 1.650 euro, net boven het minimumloon.

Als die persoon stopt met werken, heeft hij of zij recht op een uitkering van 1.078 euro. Werkt de persoon wel, dan verdient die 416 euro meer. Met de werkbonus komt daar nog 185 euro bij, wat het verschil met de uitkering op 600 euro brengt. De jobbonus voegt daar nog 50 euro per maand aan toe, waardoor de stimulans nog groter is om te werken. Maar in het geheel maakt de jobbonus dus weinig verschil, en is die eigenlijk “dubbelop”. 

“Maar de jobbonus past binnen een breder pakket aan maatregelen”, werpt Gents arbeidseconoom Stijn Baert tegen. “Zo krijgen werkende ouders voorrang bij kinderopvang, en verdwijnen sociale voordelen niet per se als je gaat werken”, legt hij enkele maatregelen uit het regeerakkoord uit. Het wordt dus moeilijk om het effect van de jobbonus precies te meten.  

De maatregel is ook niet zó mager. Ze kost de Vlaamse regering vanaf 2021 jaarlijks 350 miljoen euro, een stevige brok in het geheel van de hervormingen. “Meer was beter geweest”, geeft Baert ook toe, die in een beleidsbrief zelf een jobbonus van 100 euro per maand voorstelde, “maar vergelijk het eens met de jobkorting van de regering-Peeters (tussen 2007 en 2011 bestond al een gelijkaardige jobkorting, red.). Die leverde op zijn hoogtepunt 300 euro extra per jaar op”, zegt de professor. “Je kan zeggen: 50 euro per maand, wat is dat? Maar voor mensen die weinig netto overhouden, kan dat het verschil maken.”

Bovendien is het ook gewoon “rechtvaardig”, zegt expert ter zake Dieter Verhaest, hoofddocent arbeidseconomie aan de KU Leuven: wie meer verdient zal mee betalen voor werkende mensen die minder verdienen. “De verkiezingsuitslag heeft daar misschien ook meegespeeld”, zegt Verhaest. Baert staat hem daarin bij: “Als we ruimte hebben om belastingen te verlagen, moet dat in eerste instantie voor mensen met een laag loon.”

De jobbonus kan er ook voor zorgen dat vaardigheden van ervaren werknemers worden bewaakt, legt Verhaest uit. “Denk aan ervaren krachten die door deze maatregel misschien niet vervroegd op pensioen gaan, of aan langdurig zieken. Hoe langer zij thuiszitten, hoe meer zij hun vaardigheden verliezen. Use it or lose it, zegt men wel eens. Gebruik ze, of je verliest ze.” Dat kan je moeilijk meten, zegt Verhaest, maar als zij door de jobbonus gaan werken, maakt dat een kwalitatief verschil. 

Vanheukelom en Decoster maken echter nog een tweede bedenking. Voor mensen die aanspraak maken op promotie, kan de jobbonus wel eens nadelig uitdraaien. Omdat zij meer gaan verdienen, verliezen zij een deel van de jobbonus zodra hun maandloon boven de 1.700 euro klimt. Onderstaande grafiek toont dat scenario, waarin de jobbonus (en de werkbonus) geleidelijk aan afnemen bij een hoger brutoloon. Mogelijk zal de jobbonus van de regering er wat anders uitzien. 

Daarnaast zullen die werknemers meer belastingen betalen op hun hoger loon. Dat gaat om de zogenoemde “promotieval”: “Een werkgever die een werknemer met een bruto maandloon van 2.000 euro een loonsverhoging van 50 euro wil geven, zal daarvoor de loonkost met 450 euro zien stijgen”, berekenden de onderzoekers. Wordt het dan niet erg duur om een werknemer opslag te geven? Een oplossing kan zijn om de bonus trager te laten uitdoven, stellen zij, maar dat kost de overheid dan weer veel centen.

Het probleem stelt zich ook voor mensen die nu deeltijds werken, en meer uren willen werken om van de jobbonus te genieten (die berekend wordt voor wie voltijds werkt), vult Verhaest aan. “Als zij van bedrijf moeten veranderen, hebben zij heel wat aanpassingskosten: een job zoeken kost geld, en misschien komt er een extra verplaatsing bij. Zal voor hen het sop de kolen waard zijn?”, vraagt Verhaest zich af.

De jobbonus trager laten uitdoven, vindt de professor dan weer geen goed idee: “We weten uit internationale literatuur dat het effect van dit soort lastenverlagingen groter is bij lage lonen. Als je op activering wil inzetten, zegt de literatuur dat je beter focust op die groep”, aldus Verhaest. 

Volgens het model van Vanheukelom en Decoster zal 28 procent van de werkende Vlamingen deels of volledig van de jobbonus kunnen genieten.  “Een derde”, rondde Open VLD-voorzitster Gwendolyn Rutten dat eerder af.

“Wat werk betreft zit hier een duidelijke lijn in, dat werken moet lonen”, zegt Baert. “Jammer dat men in Wallonië voor klassieke manieren kiest”, vindt de professor. “Daar gaat het om opleidingen, begeleidingen, maar of zij daarmee hun werkzaamheidsgraad met vijf procentpunt omhoog krijgen, dat vraag ik mij af.”