Hoe gaan we de coronacrisis betalen? En vooral: wie gaat dat doen?

Ouderen zijn de eerste slachtoffers van de gezondheidscrisis die nog altijd aan de gang is. Maar economisch? Nee, die last komt op de jongere generatie terecht. Dat zegt gezondheidseconoom Jan-Emmanuel De Neve, een Belg die les geeft aan de Universiteit van Oxford en de Britse regering adviseert.

Laat de ouderen de crisis betalen? De Neve: "De jongeren zijn de eerste in lijn om hun job te verliezen", zegt hij in een gesprek met VRT NWS. "Zij zijn ook degenen die het minste baat hebben bij de lockdown, omdat ze minder vatbaar zijn voor het virus. En dus moet er toch wel ergens het besef komen van de oudere generatie dat de jongeren zich voor een stuk aan het opofferen zijn."

De Neve hoopt dat de  politiek een manier vindt om die oudere generatie iets terug te laten  geven, en denkt zelf aan een coronataks voor ouderen. "Eenmalig misschien, om die ongelooflijke inspanning van de jongere generatie toch wel te kunnen erkennen, op een structurele of constructieve manier."

(tekst gaat voort onder de video)

Een controversieel idee, op zijn minst, en één dat ook kritiek krijgt. Van pensioenexpert Marjan Maes van de KU Leuven, bijvoorbeeld. Zij vindt dat niet het juiste instrument. Beter zou zijn, zo zegt ze onder meer, dat kinderen weer naar school kunnen, zodat ouders zich weer kunnen concentreren op hun werk. 

Maar ook zij wil geld halen bij de ouderen, bij sommigen onder hen toch. Zij stelt voor om de belastingvoordelen voor de hogere pensioenen af te toppen én de pensioenleeftijd te verhogen, zodat de toekomstige lasten beter verdeeld zijn. "Want, hoe langer deze hervorming wordt uitgesteld, hoe groter de kans op een écht generatieconflict"

(tekst gaat voort onder de video)

De vraag blijft: is de lockdown, die nu weliswaar versoepeld wordt, een goede zaak? Hebben we de juiste balans gevonden tussen economie en gezondheid? De Neve vindt dat een lockdown hoe dan ook nodig is.

"De consensus onder economen is dat het echt niet gezondheid versus economie is. Want je moet de publieke gezondheid onder controle hebben zodat het consumentenvertrouwen weer aanzwengelt." Want anders blijven de mensen binnen en consumeren ze niet. Met alle gevolgen van dien voor de economie.

(tekst gaat voort onder de video)

Wie zich duidelijk buiten de consensus bevindt, is Paul Frijters, professor welzijnseconomie verbonden aan de London School of Economics , die de lockdown een slecht idee vindt. Daarvoor heeft hij een kosten-batenanalyse: we winnen misschien een beetje gezondheid, maar we verliezen zo veel op andere vlakken, dat het nettoresultaat negatief is.

(tekst gaat voort onder de video)

Als voorbeeld maakt hij de vaststelling dat heel veel mensen nu niet naar ziekenhuizen gaan, en dus sneller sterven. Of dat er geen ivf gebeurt, waardoor er minder kinderen geboren worden. "Als je dat soort afwegingen doet, is het heel snel duidelijk dat de lockdown zinloos is." 

Over de lockdown in België is Frijters bepaald vernietigend. "België is een prachtig voorbeeld van een land dat het virus helemaal niet heeft weten te onderdrukken. Het heeft redelijk veel corona-doden en krijgt een economische ramp over zich heen."

Volgens hem is paniek de boosdoener en moet de bevolking vooral paniek vermijden. Dat kan, zo denkt hij, met het argument dat er ergere zaken zijn. "Zet dit af tegen andere dingen die ook slecht zijn voor onze gezondheid. Zoals roken, verkeersdoden of een normale griep. Dan zou je snel zien dat het coronavirus niet eens een top vijf zou halen van de dingen die ons de komende tien jaar de das gaan omdoen."

Frijters is overigens bijzonder hard voor de virologen die de crisis proberen in te dijken, niet geheel onlogisch als tegenstander van de lockdown. "Een van de tragedies van deze lockdown is het gemak waarmee hele bevolkingen achter een vrij klein groepje virologen aangelopen heeft."

Virologen bestuderen ziektes en virussen. Maar ze denken niet na over de socio-economische impact van hun voorstellen. "En nu zijn ze tot hun eigen verbazing tot een soort koning-wetenschappers uitgeroepen, en waarschijnlijk zijn ze volstrekt overrompeld door de ramp die dit over België en andere landen uitgestort heeft." Terwijl het argument van de virologen natuurlijk is dat door hun maatregelen het land van een verdere ramp gered is, doordat de capaciteit van de ziekenhuizen niet overschreden is.

Volgens professor gezondheidseconomie Lieven Annemans (UGent) is deze aanval op de virologen volkomen onterecht. Er was geen keuze. Het virus indijken was prioriair, net om een overrompeling op het gezondheidszorgsysteem te vermijden. In een reactie op zijn collega Frijters laat Annemans vandaag weten: “Men had gewoon geen keuze, dan moet een gezondheidseconoom niet de pretentie hebben om te zeggen, we gaan eerst eens berekenen hoeveel dat hier gaat kosten. En hoeveel levens dat we gaan redden”

Anderzijds erkent Annemans wél dat ook de reactie op het virus, heel wat slachtoffers heeft gemaakt: “Mensen met hartproblemen, waarvan de zorg is uitgesteld omdat die patiënten bang waren voor een besmetting met Covid-19, die zaten thuis. Die krijgen hartsymptomen maar denken dat het te gevaarlijk is momenteel in. Vermoedelijk dachten ze dat het daar een slangenkuil was en durfden ze met hun klachten niet naar de dokter gaan.” Het effect van die gedachtegang zullen we maar later zien in de cijfers.

Kijk hier naar de uitzending van "Pano":