Ken jij de nieuwe Ierse premier Leo Varadkar? Binnenkort wel! - Ivan Ollevier
Ivan Ollevier is UK-specialist van de VRT-nieuwsdienst.
De vergelijking met andere politieke wonderkinderen als de Canadese premier Justin Trudeau en de Franse president Emmanuel Macron liggen voor de hand. Wie is die Leo Varadkar? Waar staat hij voor?
Homo in een (tot voor kort) streng katholiek land
Ongelooflijk hoe erg Ierland de voorbije vijfentwintig jaar veranderd is. Tot 1993 was homofilie strafbaar. Dat was ook niet te verwonderen in een overwegend ruraal land dat in ethische kwesties tot de conservatiefste, zelfs de reactionairste van de wereld behoorde. De invloed van de katholieke kerk was ontegensprekelijk. Een katholieke kerk dan nog die leek te zijn vastgelopen in een traditie die ze op het Europese vasteland al in de jaren zestig achter zich leek te hebben gelaten.
Meer nog dan andere uitgesproken katholieke landen, werd Ierland omstreeks de eeuwwisseling geteisterd door schandalen in de kerk. Een bisschop moest ontslag nemen nadat gebleken was dat hij bij een minnares een kind had verwekt.
En dan waren er nog de onthullingen over instellingen van de zogenoemde “Magdalen Sisters”, die tientallen jaren zwangere, ongetrouwde meisjes opvingen. Die brachten er hun kind ter wereld, waarna dat kind werd afgestaan voor adoptie. Dat ging gepaard met vaak hartverscheurende taferelen. De meisjes werden er tewerkgesteld in afschuwelijke omstandigheden.
Homohuwelijk
De schandalen deden het katholicisme in Ierland geen goed. Hoewel de meeste Ieren zichzelf nog steeds katholiek noemen, keerden in een enkele generatie honderdduizenden het instituut de rug toe. Sindsdien is de invloed van de katholieke kerk op het openbare leven nooit meer dezelfde geweest.
Ierland staat nu bekend als een van de ethisch meest progressieve landen in Europa. In 2015 werd het homohuwelijk er tijdens een referendum gelegaliseerd.
Zonder de massale afvalligheid was Leo Varadkar vermoedelijk nooit premier van Ierland kunnen worden. “Taoiseach” (Keltisch voor “aanvoerder” of “leider” noemen ze daar de eerste minister, uitspraak: “TI-sjok”). Hij volgt de zesenzestigjarige Enda Kenny op, vorige week ontslag nam, na een schandaal bij de politie waarbij ook leden van zijn regering betrokken waren.
Net als Enda Kenny maakt Varadkar deel uit van het centrumrechtse Fine Gael (Stam van de Ieren), een partij die vooral populair is bij de boeren en de middenstanders, en haar wortels heeft in de Ierse burgeroorlog (1922-1923).
Net zoals haar grootste rivaal, Fianna Fáil (Soldaten van het Lot) vaart ze een centrumrechtse koers. De verschillen tussen de twee partijen zijn verwaarloosbaar. Een Ierse vriend aan wie ik ooit eens vroeg om me het verschil tussen de twee uit te leggen, antwoordde toen: “Same difference between shit and shite.”
De rivaliteit heeft vooral met familietradities te maken die teruggaan tot in de jaren twintig, maar is er daar niet minder heftig om.
“Vooroordelen hebben geen plaats meer in deze republiek,” zei Varadkar bij zijn ambtsaanvaarding. Hij had het toen niet alleen over zijn seksuele voorkeur. Zijn moeder was een Ierse verpleegkundige, maar zijn vader was een Indiase arts die in de jaren zestig vanuit Bombay naar Ierland emigreerde.
“Toen mijn vader vijfduizend mijl ver reisde om in Ierland een nieuw thuis te zoeken, zal hij vermoedelijk nooit gedroomd hebben dat zijn zoon ooit de leider van zijn nieuwe land zou worden, en dat die beoordeeld zou worden op zijn daden, niet op zijn identiteit.”
Harde werker
Van zijn vader erfde Varadkar een arbeidsethos dat bepaald neoliberaal aandoet. Hij wil de vaandeldrager zijn van de Ieren die vroeg opstaan om naar het werk te gaan, had hij gezegd kort nadat hij verkozen werd als parlementslid. Het was een verre echo van de uitspraak van Margaret Thatchers rechterhand, Norman Tebbit, die werklozen ooit de raad gaf op hun fiets te springen en werk te zoeken. Niets mis mee, natuurlijk.
Maar het leverde Varadkar wel de reputatie op van een harde rechtse neoliberaal te zijn.
Heel opvallend is Varadkars goede relatie met Arlene Foster, de leider van de Noord-Ierse Democratic Unionist Party, de partij die de Britse premier Theresa May gedoogsteun zal verlenen in het Britse Lagerhuis.
De DUP staat nu niet meteen bekend als een vrijhaven voor politici met ethisch-progressieve ideeën, wel integendeel (“mafketels,” noemde de tabloid The Daily Mirror hen vorige zaterdag, homofoben, religieuze fanatici en klimaatontkenners, om nog maar te zwijgen over hun banden met loyalistische, Britsgezinde paramilitaire organisaties en terreurgroepen in Noord-Ierland).
Bovendien had Varadkar zich al eens laten ontvallen dat de vereniging van de Ierse Republiek met Noord-Ierland (tot nader order behorend tot het Verenigd Koninkrijk) maar een kwestie van tijd was, wat voor de DUP totaal onbespreekbaar is. Toch was de rabiaat Britsgezinde Arlene Foster een van de eersten om Varadkar te feliciteren met zijn premierschap.
Zachte brexit
Dat Varadkar niet hoog oploopt met de Sinn Féin, de Ierse Republikeinse partij, zal daar beslist niet vreemd aan zijn. Bovendien is zowel Varadkar als Foster voorstander van een zachte brexit. Het is in beider belang dat er geen harde grens komt tussen Noord-Ierland en de Ierse Republiek.
Als de twee een bondgenootschap kunnen smeden, dan staan ze sterk om bij de Britse regering aan te dringen op een zachte uitstap uit de Europese Unie. En zo zou de Taoiseach, via een onwaarschijnlijk alliantie met Noord-Ierse, radicaal-protestantse Unionisten, nog een vinger in de brexitpap kunnen hebben.