Markante plekken: de kapel van Kerselare, sacraal brutalisme in een betonnen bedevaartsoord
In de reeks "Markante plekken" gaat onze fotograaf Alexander Dumarey elke week op zoek naar een opvallende plaats met een verhaal. Soms bekend, soms vergeten. Soms druk, soms verlaten. Maar allemaal hebben ze een boeiende geschiedenis. Vandaag: de kapel van Kerselare, bij Oudenaarde.
Op het hoogste punt van Oudenaarde, de Edelareberg in het gehucht Kerselare, ontstaat meer dan 550 jaar geleden een bedevaartsoord. Er worden mirakels toegeschreven aan een houten Mariabeeldje. Elk jaar zakken in mei duizenden bedevaarders af naar Kerselare. Sinds de jaren 60 is de plek ook een bestemming voor architectuurliefhebbers. De radicale betonnen kapel die er dan wordt gebouwd, spreekt 50 jaar later nog steeds tot de verbeelding.
In 1961 gaat de oude kapel uit de 15e eeuw volledig in vlammen op. Alleen het bekende beeldje wordt gered. De kerkfabriek wil zo snel mogelijk een nieuwe kapel bouwen en schrijft een internationale architectuurwedstrijd uit voor het ontwerp. Architect Juliaan Lampens komt als winnaar uit de bus.
Lampens breekt volledig met de gangbare opvattingen over hoe een kapel eruit moet zien. Hij tekent een sculpturaal volume in ruw beton, een helling die als het ware de berg verlengt. Het minimale materiaalgebruik maakt deel uit van het concept. Overal waar het kan, wordt beton gebruikt. De architectuur is tot de absolute essentie teruggebracht.
De bouw gaat van start in 1963 en twee jaar later, in 1965, wordt de eerste dienst er al opgedragen. Na de inwijding verwatert het radicaal minimalistische interieur al snel. De betonnen banken worden vervangen door stoelen, er komt tapijt onder het altaar en in de jaren 80 worden er enkele glasramen opgehangen. Lampens ziet het met lede ogen aan.
In 2005 komen schilfers los van het beton. Er wordt betonrot vastgesteld, in de dakplaat is zelfs 83 procent van de wapening in het beton aangetast. Tijdens de bouw werd soms slordig gewerkt. Het beton is hier en daar te dun en de wapening ligt op veel plaatsen te dicht bij de oppervlakte.
Uiteindelijk wordt het dak in 2012 met gele steunpalen gestut. Dit moet nieuwe scheuren en verder doorbuigen van de structuur voorkomen. De palen staan er vandaag nog steeds. Een grondige restauratie van de kapel had eigenlijk jaren geleden al moeten gebeuren.
De kapel is sinds 2009 beschermd als monument, maar toch gaan er stemmen op om het gebouw te slopen. De populariteit van brutalistische architectuur zit de laatste jaren sterk in de lift. Misschien kan de groeiende waardering voor dit soort ontwerpen een impuls zijn om de toekomst van de kapel veilig te stellen en de restauratie in gang te zetten.
