"Blijf van mijn oogst af en koop ze in de winkel": West-Vlaamse boeren starten campagne tegen "moeskopperij"
"Onze producten zijn te koop, ga er niet mee op de loop": met die slogan trekt een groep West-Vlaamse boeren ten strijde tegen een eeuwenoude praktijk. Ze krijgen immers vaak te maken met passanten die bijvoorbeeld op een onbewaakt moment wat fruit plukken of gewassen stiekem meenemen uit hun serres of van hun akkers. Enkele aardbeien van een struik graaien, of een appel van een laaghangende tak trekken. U heeft het misschien ook al gedaan, en deze eeuwenoude praktijk heeft ook een naam: "moeskopperij".
Wat is "moeskopperij"?
Het kinderliedje "Jantje zag eens pruimen hangen" is u misschien wel bekend. Het wijsje verwijst eigenlijk naar de eeuwenoude landbouwpraktijk van het "moeskoppen", een oud Nederlands woord dat is afgeleid van "moeskop". Dat woord is dan weer een vertaling van het Duitse woord "Mauskopf", of muizenkop. Een term die vroeger werd gebruikt als synoniem voor "dief" of "schelm", vooral in de context van soldaten die onderweg her en der aan het stelen gingen. Moeskoppen betekent dus zoveel als diefstal of stroperij van een deel van de landbouwoogst door het plukken, afrukken, afsnijden of uitgraven van de vruchten of gewassen.
Is "moeskopperij" verboden?
"Moeskoppen" staat al quasi zo lang als het bestaat beschreven in het strafwetboek. Wie zich hieraan waagt, wordt dus bestraft. "Moeskoppen" is volgens de wet "zij die veldvruchten of andere nuttige voortbrengsels van de bodem die nog niet los van de grond zijn, roven." (art. 557, 6° Sw.). Met andere woorden: pluk je op de akker of in een serre van een boer een bepaald gewas, dan is dat strafbaar. Hangt pakweg een appel niet meer aan de boom, dan mag je hem wel oprapen van de grond en meenemen.
Moeskopperij werd door het strafwetboek niet beschouwd als een wanbedrijf, maar "slechts" als een overtreding. Dit type diefstal werd opvallend minder streng bestraft dan andere diefstallen, omdat de wetgever het beschouwt als een "kruimeldiefstal". De basisstraf hiervoor was een gevangenisstraf van één tot vier dagen of een geldboete van 5 tot 15 euro.
Ons wetboek is geregeld aan een update toe, en zo werd artikel 557 over moeskopperij op in de loop van 2005 uit het strafboek gehaald. Ook verschillende andere strafrechterlijke inbreuken werden geschrapt in de periode dat de GAS-boetes hun intrede deden. Gemeenten kunnen ervoor kiezen om moeskopperij binnen hun grenzen te bestraffen met een boete.
Quasi geen enkele gemeente heeft "moeskoppen" intussen via die weg strafbaar gemaakt. De praktijk wordt zelden bestraft, al deed een opvallende zaak van "megamoeskopperij" in 2007 de wenkbrauwen fronsen. Op één nacht tijd slaagde een groep "kruimeldieven" erin om machinaal tientallen hectaren maïs te oogsten. Gezien de omstandigheden kon deze overtreding wel vervolgd worden als diefstal.
Bestaan er gelijkaardige strafbare praktijken uit de oude doos?
"Het voormalige veldwetboek, dat al bestaat sinds de 19e eeuw, is een bron van allerlei regeltjes uit een ander tijdperk", vertelt milieurechter Jan Van Den Berghe aan onze redactie. "Dat wetboek kwam er destijds om verschillende gevoelige landbouwkwesties te regelen. Eentje die in de praktijk misschien wel bekend is, heet "naharken". Die regel geeft burgers het recht om de restjes die na oogsttijd op de akkers blijven liggen, op te halen. Heel wat mensen gaan zo al eeuwen kleine aardappelen van de velden rapen."
Ook voor imkers formuleert het veldwetboek enkele specifieke regels. "De wet rond bijenzwermen geeft imkers het recht om een bepaalde zwerm te erkennen als zijn eigendom, zolang hij die bepaalde zwerm kan "hoeden" en op die manier kan achtervolgen. Een zeer vage regel, want wat als er bijen ontsnappen en een andere imker die kan lokken?" aldus Van Den Bergh.
Met het verdwijnen van de moeskopperij uit het strafwetboek werden ook deze inbreuken geschrapt: zo werd het niet-reinigen van je schoorsteen niet langer strafbaar. En ook het letterlijk gooien met modder of het laten rondslingeren van een ladder op de weg, zodat een toevallige dief er gebruik van kan maken, werd niet langer bestraft met een lichte geldboete tot tien euro. Ook artikel 556, die het bewust boosaardig laten blaffen van je hond naar een voorbijganger bestrafte, verdween. Gelijkaardige kleine inbreuken kunnen wel een GAS-boete opleveren.